Təcili teleqram

Hekayə

Bu günlərdə Sabir Məmmədovun seçilmiş hekayə və oçerklərindən ibarət “Qeyrət” kitabı işıq üzü görmüşdür (Bakı, MSA, 2013). Müəllifin “Təcili teleqram” hekayəsini təqdim edirik.

--------------------------------------------

- ...Deməli, teleqramı sən vurmamısan?! Bəs, yaxşı, nə haqq-hesabdı?! Sifəti qoz qabığı kimi qırış-qırış, saçları qarışmış kimi görünən, balaca gözlərində həyat işığı parıldayan qarı çiyinlərini çəkdi.

- Nə bilim, ay oğul! Vallah, heç mənim də başım çıxmır. Deyəsən, onuncu dəfə idi ki, oğlu soruşurdu və hər dəfə də anası ona cavab verirdi: "Nə bilim... başım çıxmır".

Fazil darıxdı, qalxıb eyvanda gəzişdi. Sürahıya söykəndi: "Doğrudan, bu nə deməkdir? - o düşündü. - Yoxsa bu, bir zarafatdı? Kimsə mənimlə əylənmək fikrinə düşüb? Ancaq nə üçün? Nə məqsədlə?"

O, bu səhər qatardan düşüb avtobusa minməsini, doğulduğu qəsəbəyə gəlməsini xatırladı. Vaqonda bütün gecəni yata bilməmişdi. Odur ki, avtobus, avtobusdakı həmyerliləri ona xəyal kimi gəlirdi. Onlar kim idilər, nədən, nə haqda danışırdılar - xatırlaya bilmirdi. Evə çatdıqda, anasını sappasağ gördükdən sonra elə bil tilsimdən çıxmış, rahat nəfəs almışdı.

Büruzə verməsə də, qocalığı açıq-aşkar duyulan qarı isə oğlunun çinar boyuna, qaya kimi enli kürəyinə nəzər salıb fərəhlə köks ötürdü: "Boyuna qurban olum! Bəs səni mən nə vaxt evləndirəcəyəm. Gözümün işığı? Axı sən mənim bircəmsən! Niyə insaf eləmirsən, niyə mənə yazığın gəlmir? Axı istəsən hansı qız sənə gəlməz? Sən barmağını tuşla. Vallah, özləri yüyürə-yüyürə, mələyə-mələyə gələrlər... Eh, mən nə axmağam ey? Bəlkə şəhərdə gözaltısı var?!"

- Ay ana, niyə köks ötürdün?!

O, ehmalca anasının çiyinlərindən tutdu. Onu bir yarpaq yüngüllüyü ilə özünə doğru çəkdi...

Anası dinmədi. Açıb-ağartmadı. Ancaq bu sükut fazilə çox şey dedi, çox şey söylədi. Həmişəki kimi, oğlu onu sözsüz anladı:

- Darıxma, ay ana, darıxma, az qalıb, lap az qalıb. - Anasının ağ saçlarını sığalladı, öpdü. O saçlar necə də yumşaq, necə də ətirli idi.

Birdən teleqram məsələsi yenə də gəlib onun fikrini qarışdırdı. Üzünü turşutdu. Qımzanıb nəsə demək istədi. Qarı oğlunun sifətinin dəyişməsindən nə demək istədiyini anladı. Bir az geri çəkildi. Cansız, quru biləyini havada yellədi.

- Ay bala, qurbanın olum, çıxart başından, at getsin, o fikri. Nolar, elə hesab elə ki, mən vurmuşam o teleqramı. Yoxsa gəlib məni görməyinə peşmansan?!

Fazil anasının taxta kimi quru sinəsini sinəsinə sıxdı.

- Yox, ay ana, bu nə sözdü? Niyə peşman oluram. Azacıq sükutdan sonra sözünə davam etdi. - Məni maraqlandıran budur ki, görəsən teleqram vuran mənim ünvanımı hardan alıb? Gərək ki, səndən başqa heç kimdə mənim ünvanım olmaya axı?... Bir yaxşı fikirləş, bəlkə bir adam səndən istəyib mənim ünvanımı?!

Qarı fikrə getdi. Hafizəsini bir də yoxladı... Fazil anasının özünü yorub-üzəcəyini bildiyi üçün əlini onun çiyninə qoydu:

- Yaxşı ay ana, boşla getsin! Havaxt yadına düşər, düşər. Get, yol tədarükü gör, sabah qayıdıram, - dedi.

Qarı döşəməyə səpilmiş şüşə qırıqları üzərilə yeriyirmiş kimi, içəri otağa keçib yol tədarükü görməyə başladı.

Fazil eyvanda bir qədər gəzib həyətə düşdü. Gəlib ağacların altında dayandı. Yaxınlıqdan keçən arxdakı suyun sərinliyi, həzin şırıltısı yarpaqlar arasından tək-tük ulduzların sanki bic-bic kirpik çalması, qulaq gizildədən xoş sükut; bütün bunlar necə də gözəl idi.

O, uşaqlıqda öz əli ilə basdırdığı ağacın dibinə gəldı. Eyvandan düşən işığın bir parçası elə bil ağacın gövdəsinə yapışıb qalmışdı.

Gözünü gövdədən çəkdi. Bağçanın o biri başına getdı... Sonra gəlib sürahının səmtində durdu.

- Ana! - deyə çağırdı.

İçəridən səs gəldi:

- Can ana!

- Yerimi bağçadan sal.

Qarı etiraz etdi:

- Bıy, qadan canıma, sənə soyuq olar axı. Hələ nə vədədir?

- Dəyməz, qorxma. Canım hələ möhkəmdir...

...Gecə yarısı yaxınlıqdakı alçaq hasarın o tərəfində xışıltı qopdu.

- Salam, Fazil!- Həzin qız səsi eşidildi.

O, başını qaldırdı. Qarşısında qonşusu Gülbənizi gördü. Ay işığında ağ mələyə oxşayırdı. O, necə də gözəlləşmişdi...

"Gülbəniz! Alçaq boylı, sısqa, həm də olduqca dəcəl bir qız..." Fazil onu belə görmüşdü, belə də təsəvvür edirdi. Hələ üç il əvvəl - universitetdə oxuyarkən yay tətilinə gəlmişdi. O zaman qonşuluqda yaşayan bu qızı görmüş, ona qarşı özündə qəribə hisslər duymuşdu. Bir dəfə isə fürsəti fövtə verməyib həyətlərini süpürməklə məşğul olan Gülbənizi səsləmişdi:

- Qonşu, bir bəriyə zəhmət çək!

Gülbəniz buna bənd imiş kimi, çalğunu cəld bir tərəfə tullayaraq, uçmağa can atan körpə quş həvəsilə süzə-süzə Fazilin yanına gəldi. Elə bil bu dəvəti, bu çağırışı çoxdan, lap çoxdan gözləyirmiş... fazil:

- Bilirsən nə var, qonşu? - deyə ciddi tərzdə sözə başlamışdı. - Deyirəm, əgər sənə zəhmət olmasa, hərdən bir bizim də qapı-bacanı çalğula. Özün bilirsən ki, daha anam əvvəlki kimi qıvraq deyil. Özü də təkdir. Mən elə bilirəm ki, sən...

Fazil sözünü bitirməmişdi. Gülbəniz isə heç bir söz demədən elə o vaxtdan Fazilgilə ayaq açmış, get-gəl başlamışdı. Bir dəfə Fazil onu öz evlərində təkləyib (anası xəstəxanaya getmişdi, orada tibb bacısı işləyirdi.) zarafatla demişdi:

- Sən mənim xoşuma gəlirsən...

Fazil sözünü bitirə bilməmişdi. Buna səbəb Gülbənizin bir qədər soyuqqanlı, bir qədər də təmkinlə:

- Fazil müəllim! Biz hələ o barədə fikirləşmirik - deməsi olmuşdu. "Fazil müəllim!"

Bu söz onu o vaxt yaman tutmuşdu, pərt etmişdi. Sonra... sonra şəhərə qayıdarkən Gülbəniz də, onunla bağlı olan xatirat da beyninin dərinliyində bir parça bulud, bir dişdəmlik qənd kimi əriyib yox olmuş, yerini şəhərin bir az qəribə, bir az macəra dolu hadisələri, söz-söhbətləri tutmuşdu...

Fazil artıq hasarı adlayıb ona yaxınlaşmış qızın başını aşağı salıb, yarpaq kimi titrədiyini sezdi. Səssiz hıçqırıqlarla ağladığı duyulurdu. Fazil keyiyib qalmışdı. O, başa düşə hilmirdi ki, bütün bunlar nə deməkdir? Bundan bir gün əvvəl o, harda idi, indi hardadır? Aldığı teleqram... gəlib sağ-salamat gördüyü anası... indi qarşısında dayanıb gözünün yaşını gildır-gildır axıdan bu qonşu qızı... Qəribə iş idi.

Qız bir az sakitləşdikdən sonra səsinin ahəngini dəyişərək ciddi tərzdə qırıq-qırıq dedi:

- Mən ona ge.. .getməyəcəyəm. Mən sevmirəm onu…

Fazil heç nə başa düşmədi. Başa düşmədiyi üçün də soruşdu:

- Sən kimi istəmirsən? Səni kimə ərə verirlər ki? Bir əməlli-başlı danış görüm nə deyirsən?

Qız başını qaldırdı, sonra yana hərlədi. Sanki "o adam" həmin səmtdə dayanmışdı.

- Onu deyirəm də... Süleymanı, Novruz kişinin oğlu Süleymanı. Məni ona vermək istəyirlər.

Bir həftədən sonra nişandır...

Hövsələsi tükənmiş Fazilin dodaqlarından ixtiyari qopdu:

- Yaxşı, bunun mənə nə dəxli?!

Sanki qızı ilan sancdı:

- Bəs onda siz.... Bəs onda siz... niyə dinmirsiniz?!

Fazil duruxdu:

- Axı mən nə deməliyəm?... Əgər Süleymandan xoşun gəlrmirsə, şikayət elə ... Bunun üçün prokurorluq var, mətbuat var, dünya dərəbəylik dünyası deyil ki?!

Bədirlənmiş ayın bir ovuc işığı qızın pörtmüş sifətində qərar almışdı. Elə bil, ay bunu qəsdən etmişdi ki, Fazil qızın qənirsiz gözəl olduğunu bir daha görə bilsin...

"Bu nədir? Doğrudanmı, o bu qədər gözəlləşib? Yox, o heç dəyişməyib, həmin qızcığaz olaraq qalır. Bir də ki, bütün bunların mənə nə dəxli var axı?!"

Qız bir müddət mənalı və bir qədər də əsəbiləşdirici tərzdə sükuta getdikdən sonra:

- Mən ölsəm də ona ərə getməyəcəyəm!.. - astadan, təəssüf duyulan bir səslə pıçıldadı. Xudahafizləşmədən geri döndü, bir topa ağ duman kimi yoxa çıxdı...

Fazil bir müddət oyaqlıqla yuxu arasında bu mübhəm gəlişin mənasını arasa da, gecənin bu vaxtı beyni keyləşdiyindən bunu adi qız şıltaqlığı sandı və çox da dərinliyinə gedə bilmədi.

...Eyvandakı işıq yandı. Qarı ayağındakı sürütmələri şappıldada-şappıldada daş pillələri enirdi ki, bağçanın dərinliyindən oğlunun səsini eşitdi:

- Nə var, ay ana?

Qarı oğlunun yatmış olduğunu zənn etdiyindən səksənən kimi oldu.

- Bıy, oyaqsan, ay oğul?! - soruşdu. Sonra kallaşmış səslə gəlişinin məqsədini bildirdi. - Hə, onu deyirəm ey, deyirəm, bəlkə sənə teleqram vuran elə bu yanmış...

- Qonşumuzun qızı Gülbəniz imiş. - Fazil onun sözünü bitirdi. Taəccübdən qarının sifəti əyildi.

- Bıy, başıma xeyir ay...

Fazil yuxulu səslə, artıq o yatmaq istəyirdi:

- Get, get yat, ay ana! Səhər danışarıq! - dedi.

Ancaq səhər bu barədə danışmadılar. Hər ikisi gec oyandığı üçün buna imkan olmadı.

... "İkarus" markalı avtobus təzə qır salınmış yolla üzü aşağı Araz çayına tərəf şütüyürdü. Avtobusda çoxlu adam vardı. Onlardan bir neçəsi təhər-töhürlərindən şəhərə, yaxud harasa başqa bir yerə gedənlərə oxşayırdı. Qalanlar isə dəmir yol stansiyasında işləyənlər idi. Belə tezdən işə gedirdilər. O, bu həmkəndlilərindən bəziləri ilə tanış idisə də, heç birinə uyuşmur, kəlmə kəsmirdi. Oğlan beləcə gözləri yarıyumulu halda fikrə getmişdi. Ötüb keçən bir qədər romantik, bir qədər də əcaib gecəni xatırlayırdı. Ay işığında gördüyu qızın o düz biçimli, işıldayan, süd rəngli sifəti gözləri önündən çəkilmək bilmirdi.

"Yazıq qız... onun axırı nə olacaq?! İstəmədiyi bir adama ərə getmək... - o kədərlə düşündü. - Görəsən, bundan da dəhşətli şey varmı?! Heysiyyətini, mənliyini diri-diri boğmalayıb, bürüb-büküb versinlər kiminsə, nifrət etdiyin bir adamın qoltuğuna: "Apar, sənindir".

Elə bu zaman onun gözlərini tutmuş çəhrayı dumanlıqda üzünü sanki halə bürümüş Gülbəniz göründü: "Yaxşı, cənab psixoloq, - o, özünü nəzərdə tuturdu, - fikirləş tap görək, bu nə sirr idi? Özün də alim olmaq istəyirsən: "Duyğu sıçrayışlarında spontan çevrilmələr". Gərək ki, elmi işinin adı belədir? İndi aydınlaşdır görüm, qızcığazı bu addımı atmağa nə məcbur edib? Bu sadəcə qız şıltaqlığıdırmı? Yox, o, artıq uşaq deyil. Burda nəsə başqa, daha güclü bir duyğu, daha guclü bir səbəb olmalıdır... - birdən o, diksinən kimi oldu. - Olmuya bu sevgidir, məhəbbətdir? Sənsə neçə illərdir metroda, avtobuslarda, bağ-biyabanlarda məhəbbət axtarırsan. Məhəbbətin olmadığı qənaətinə gəlmisən. Deyirsən: Yoxdur məhəbbət! Bu sərabdır, özünü aldatmaqdan başqa bir şey deyil. İndi gördünmü, var məhəbbət. Day, məhəbbətin buynuzu olmur ki?"

Bu yerdə Fazil ətrafina baxdı. Döyükdü. Bu nədir? Köhnə avtobus elə bil, gedə-gedə çevrilib təzələnmişdi. Yaşıl üzlü oturacaqlar, nikelli əl tutacaqları, yan-qabaq şüşələr, hər şey, hər şey işım-işım işıldayırdı, gözəlləşmişdi. Bayaq üz-gözləri yontalmamış kimi görünən həmyerliləri də sanki ona doğmalaşmışdı, üz-gözlərində həyat işığı qaynayırdı. Su kimi axıb arxada itən gümüşü asfalt yol da, yamyaşıl təpələr də günəş işığına qərq olmuşdu.

...Birdən fazil bu ilahi sirdən, möcüzədən sanki yuxuda imiş kimi ayıldı. Daxilindən elə bil güclü, çox güclü bir dalğa qopdu, kükrədi, qüvvətli bir təkanla onu irəli itələdi:

-Saxla!..

Bu naqafil səsə maşındakılar diksindi. Yaylıqlı, papaqlı, papaqsız başlar çevrildi. Almaz kimi parıldayan iti parıltılı baxışlar ona zilləndi. Arxada əyləşib bir cüt sərçə kimi bayaqdan ağız-ağıza verib cükküldəşən məktəbli qızcığazların sözləri dodaqlarında dondu, havadan asıla qaldı.

Fazil üzərində "Aeroflot" yazılmış çantasını qapıb, ona tuşlanmış heyrətli baxışların gümüşü nizələrini yara-yara hələ də, heç nə anlamayan kürən sürücüyə tərəf atıldı:

- Saxla maşını!..

Sabir Məmmədov

Ədəbiyyat qəzeti.- 2013.- 27 sentyabr.- S.7.