Hər kəsin taleyində olan yazıçı

Behiştlik Mövlana Cəlaləddin Rumi "Ney insanın ən yaxın olanı, onun ruhunun şəkli, səsi kimidi" - deyə səslənirdi qəlb dostlarına.

Aprelin 2-də Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində xalq yazıçısı, görkəmli ədib İsa Muğannanın (Hüseynov) ilahi söz uğrunda şam kimi əriyən cismi önündə, tabutu başında neylə insan səsi bir aradaydı. "Ənənəvi bir sual var, - deyirdi İsa müəllim, - çox vaxt məndən soruşurlar ki, indiki ağılla dönüb uşaqlığına qayıtmaq istəyirsənmi?"

Cavabını da özü verir, özü öz səsiylə açıqlayırdı: "Uşaqlığım çox romantik keçib. Hər anı mənə əzizdi… Ancaq gəncliyimə dönmək istəmirəm. O ağır günlər getsin, qayıtmasın…"

Onun səsiydi… Yenə də kövrək, həzin, eyni zamanda məntiqli… Ötən əsrin 60-cı illərindən bəri bu səsin pıçıltılarından barınan bütöv nəsillər var.

Qara haşiyəli böyüdülmüş şəklindən boylanıb baxan İsa müəllimin kövrək cüssəsiylə yazıb-yaratdığı əsərlərinin mənəvi gücü, çəkisi yenə ziddiyyətdəydi elə… Yenə tütək səsi, ney səsi idi onun duyğusunu şəkilləndirən. Yenə könüllərdə saz dillənirdi.

Son müsahibəsini xatırlayırdım. Soruşmuşdum: "İsa müəllim, möcüzə baş versə, bu an, bu zamanın özündə kimi görmək, kiminlə dərdləşmək istərdin?!" Düşünüb-daşınmadan demişdi: "Mehdi qağamı, Səməd qağamı istəyir könlüm".

O istəyinə yetməyin vaxtı gəlmişdi. Yenə ney səsiylə qovuşurdular.

Azərbaycan Prezidentinin sayğısını təcəssüm etdirən əklil görkəmli yazıçının adına layiq idi.

Yazıçılar Birliyinin gül çələngi sevgi nişanəsi kimi dururdu.

Vida mərasimini Baş nazirin müavini, xalq yazıçısı Elçin açdı: "Yalnız Azərbaycan ədəbiyyatına deyil, ümumən Azərbaycan mədəniyyətinə, xalqımıza ağır itki üz verib. Böyük yazıçımız, böyük qələm sahibi İsa Hüseynov Muğanna vəfat edib. İsa Hüseynov iyirminci əsr Azərbaycan ədəbiyyatının klassiki idi. Bu klassiklik səlahiyyətini o, xalqına, vətəninə xidmət edən ölməz əsərlərilə qazanıb. İsa müəllim ən böyük əsrələrini sovet dövründə yazmışdı. Ancaq onun yaradıcılığının ilk dövrünü əhatə edən əsərləri sosializm-realizm metodu çərçivəsinə qapanıb qalmamışdı. İlk hekayə və povestlərində belə azadlıq, sərbəstlik ruhu var idi. "Kollu koxa"nı belə yazmışdı, "Şəbbəli"ni, "Saz"ı, "Teleqram"ı belə yazmışdı. Bu günün özündə də oxuyanda görürsən ki, bu əsərlər dünya ədəbiyyatının çox bitkin nümunələrindəndir, heç cür sovet ideologiyasının başqı və həmlələrini özünə yaxın buraxmayan əsərlərdir.

İsa müəllimin itkisi şəxsən mənim üçün də ağırdır. Ömrümüzün axırına qədər yazıb-yaratmalıyıq ki, onun borcundan çıxaq. Mən hələ on dörd-on beş yaşında olarkən ilk qələm təcrübələrimi fikrini bildirmək üçün İsa müəllimə oxuyardım. O, altmışıncı illər ədəbi nəslinin müəllimi idi; həm əsərləri, həm də cismani baxımdan. O, Azərbaycan xalqını sevən, milli-mənəvi dəyərlərimizə bağlı, mentalitetimizə bələd olan bir vətəndaş idi. Onun ümummilli lider Heydər Əliyevə xüsusi bir məhəbbəti vardı və bu münasibət qarşılıqlı bir xətir-hörmətə söykənirdi. Yadımdadı, 1972-ci ildə Nəsiminin yubileyinə hazırlıq gedən zaman milli düşmənlərimiz mane olmaq istəmişdilər. Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimov onların cavabını vermiş və bu barədə xalqımızın böyük oğlu Heydər Əliyevə bildirmişdi. Heydər Əliyev o zaman "Nəsimi" filminin çəkilməsini tapşırmış və filmin ssenarisini məhz İsa müəllimə həvalə etmişdi…"

Xalq yazıçısı sonra İ.Hüseynovun ədəbiyyatımız qarşısındakı xidmətlərindən ətraflı bəhs etdi.

Mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev də İ.Hüseynovun bənzərsiz yaradıcılığından, mənalı ömür yolundan söz açdı: "Bu qüdrətli sənətkarın bədii əsərləri, təsvir etdiyi hadisələr o qədər canlıdır ki, oxucu yaddaşından ömürlük silinmir, əsərlərinin humanizmi fəlsəfi dəyərləri əks etdirir. Onun düşüncə tərzi bizim kainat, Yer kürəsi ənginliklərində uçurdu. Şəxsiyyəti örnək idi. Azərbaycan dövləti onun yaradıcılığını həmişə yüksək qiymətləndirib, əsərləri xalq tərəfindən sevilə-sevilə oxunub".

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, xalq yazıçısı Anar vida mərasimində çıxış edərək dedi: "İtkimiz çox böyükdür. Bu itki xalqımızın, ədəbiyyatımızı və İsa Hüseynovu sevən, ona pərəstiş edən hər bir kəsin itkisidir.

İsa müəllimin mənim ədəbi taleyimdə də böyük rolu olub. İlk hekayəmin çapına o kömək edib. İlk kitabımın çapına yaradılan əngəlləri dəf edib. Ən əsası, Azərbaycan nəsrinin incilərini yaradıb. İsa müəllim dövlətimizin çox yüksək fəxri adlarını, mükafatlarını alıb. Qürur duyuram ki, Yazıçılar Birliyinin təsis etdiyi "Nəsimi" mükafatını da ilk dəfə məhz İsa müəllimə vermişik. Onun yeri həmişə görünəcək, əsərləri yaşayacaq".

Xalq şairi Nəriman Həsənzadə İsa müəllimdən böyük Azərbaycan ədəbiyyatının böyük varisi kimi söz açdı: "O, ədəbiyyatımızın vicdan səsi idi. İnsan kimi də, müdrik yazıçı kimi də səmimiyyət mücəssəməsi idi. Yazdığı əsərlər qalsın bir yana, özü yazılmamış bir əsər oldu…"

Vida mərasimində xalq artisti Eldar Quliyev böyük yazıçıyla bağlı xatirələrini dilə gətirdi, ustadın qızı Sevinc xanım bu kədərli gündə atasının xatirəsinə göstərdiyi ehtirama görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə, mərasimdə vida sözü söyləyənlərə və atasının xatirəsini əziz tutan hər kəsə dərin minnətdarlığını bildirdi: "O, göylər adamıydı, mələk kimi gəlmişdi, gəldiyi kimi də getdi…"

Vida mərasimini Baş nazirin müavini, xalq yazıçısı Elçin yekunlaşdırdı.

Görkəmli yazıçının cismi Fəxri xiyabanda əbədi məkanına tapşırıldı.

Son arzusu da yerinə yetdi - "Ruhani" çalındı qəbri başında.

Ruhu şad olsun.

Sərvaz Hüseynoğlu

Ədəbiyyat qəzeti.- 2014.- 4 aprel.- S.1.