Təvazökar, səmimi, iddiasız şairin qürurlu,

vətənpərvər iddialı yaradıcılıq dünyası

Mən Davud Nəsiblə şəxsən tanış, hətta dost olanda - keçən əsrin doxsanıncı illərinin ortalarında - o, artıq tanınmış şair, çoxlu kitablar müəllifi, nüfuzlu mükafatlar laureatı idi. Bununla belə nə ilk tanışlıq - dostluq illərində, nə də sonralar Davud Nəsibdə hər hansı bir əda-iddia görmədim. Əvvəl necə idisə, elə də qaldı: ədasız, iddiasız, təvazökar... Və səmimi... Çünki o, təbiətən şair idi, anadan şair doğulmuşdu.

"Ədəbiyyat qəzeti"ndə o, poeziya, mən isə tənqid və ədəbiyyatşünaslıq şöbəsinin müdiri idik. Az-çox tanınmış şairlər şeirlərini baş redaktora - böyük şair Nəriman Həsənzadəyə təqdim edirdilər, Davud Nəsibin işi isə hələ o qədər də tanınmayan şairlərin şeirlərinin çapını həyata keçirmək idi.

Son vaxtlar az çap olunurdu. Əvvəl düşünürdüm ki, yəqin yaş öz işini görüb, ilham pərisi onu tərk edib. Sonra gördüm ki, məsələ başqadır... Şair Davud Nəsib yaradıcılığını nəsrlə davam etdirirmiş. Alban hökmdarı Cavanşir haqqında tarixi roman yazmaqla məşğul imiş. Və çox keçmədi ki, həmin roman işıq üzü gördü, Davud Nəsibin ədəbi-bədii istedadının daha bir cəhətini ortaya çıxardı.

Ən gözəl şeirlərini isə o vaxta qədər artiq yazıb çap etdirmişdi. Həmin şeirlərin mövzuları müxtəlif olsa da, bir mövzu Davud Nəsibin yaradıcılığında xüsusilə seçilirdi: bu, Ata mövzusu idi... Atasını çox erkən itirmiş şairin poetik yaddaşında bu mövzunun möhkəm yer tutması tamamilə təbii idi. Və o da təbii idi ki, Davud Nəsib şeirlərində atasını, sadəcə, nisgilliklə xatırlamırdı, ondan miras qalmış hər şeyə onun özü kimi müqəddəs baxırdı:

Bir meşin palto var,

Atamdan qalıb.

Bilmirik kim onu geyinəcəkdir;

Bir şeyi bilirik,

Qeyrət tək alıb,

Kim onu geyinsə öyünəcəkdir.

Şair ata paltosunun daşıdığı mənəvi yükü daşımağın çətinliyini olduqca həssas bir şəkildə mənalandırır:

Çöldə səhv edəndə

Evə gəlirik,

Evdə nəzərimiz çaşır, karıxır;

Palto bizə baxır,

Elə bilirik,

Paltonun içindən atamız baxır.

Övladın ata ruhu, ata kultu qarşısındakı məsuliyyəti Davud Nəsibin poeziyasında sadəlövhlüyə varacaq qədər böyük bir səmimiyyətlə əks olunur:

Bu palto arxadır

Atamız təki,

Həyat yollarını bizlə aşıbdır;

Üç qardaş paltonu geyinmirik ki,

Palto bizim üçün atalaşıbdır.

Davud Nəsib yaradıcılığa erkən yaşlarında başlamışdı. "Mənim doğma çayım - mənim Kür çayım" adlı şeri 1956-cı ildə Qazax rayonunun "Qalibiyyət bayrağı" qəzetində çap olunanda onun on dörd yaşı vardı, Qazax şəhər 2 saylı orta məktəbin şagirdi idi.

Doğulduğu mahalın dağlarını, düzlərini, çaylarını, bulaqlarını və nəhayət, genişürəkli, səmimi insanlarını tərənnüm etmək şairin sevimli mövzularından olmuşdur. Bunu özünün poetik vəzifəsi, borcu hesab edən Davud Nəsib doğma yurdu bir uşaq məhəbbəti ilə sevirdi. Dəfələrlə şahidi olmuşam ki, Qazax adı çəkiləndə nə qədər qürurlanır, hər bir qazaxlının poetik-bədii, elmi, insani hünərinə necə sevinir... Bu, məhdud yerlipərəstlik deyildi; onun üçün, hər şeydən əvvəl, bütöv bir Azərbaycan vardı, ancaq doğulduğu torpaq onun ruhuna, tamamilə təbii olaraq, daha doğma, daha munis idi.

Orta məktəbi bitirdikdən sonra Bakıya gələn, təhsilini universitetin kitabxanaçılıq fakültəsində davam etdirən gənc Davud 60-cı illərin əvvəllərindən ədəbi-ictimai mühitdə tanınmağa, istedadlı şair kimi nüfuz sahibi olmağa başlayır.

Azərbaycan poeziyasında böyük hadisələrin meydana çıxdığı, üslub axtarışlarının genişləndiyi, hətta inqilabi yeniliklərin özünü göstərdiyi 60-cı illərdə gənc şairin "Gözüm səni axtarır" (1966), "Dağlar danışsaydı" (1969) kitabları nəşr olunur ki, bu, böyük uğur idi. Həmin yaradıcılıq uğurları şairi Bakıda "Məhəbbət yolları" (1973), "Ürək sözsüz danışır" (1976), "Ümid qatarı" (1979) və Moskvada "Anama məktublar" (1974) kitablarının nəşr olunduğu 70-ci illərdə də izləmişdir. 1970-71-ci illərdə Moskvada SSRİ Yazıçılar İttifaqının nəzdindəki ikiillik ali ədəbiyyat kurslarında təhsil alan Davud Nəsib bundan sonra taleyini "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti ilə bağlayır. Və ömrünün sonuna qədər burada çalışır.

80-ci illər şairin yaradıcılıq tarixçəsində 70-ci illərdən də uğurlu olmuşdur. Bakıda "Bizdən sonra yaşayanlar" (1981), "Əsrin laylası" (1983), "Azərbaycan bayatısı" (1984), "Dünya bir körpüdür" (1987), Moskvada isə "Ocaq daşları" (1981), "Müsahibə" (1985) şeir kitabları nəşr edilmişdir. Həmin illərdə Davud Nəsib Azərbaycan və Ümumittifaq komsomolunun mükalatlarına layiq görülmüş, fəxri fərmanlarla təltif edilmişdir.

Kifayət qədər nüfuzlu rəsmi mükafatlara layiq görülsə də, şair həmişə bu fikirdə olmuşdu ki:

Doğmalıq axtarma hər kəlmə

sözdə,

Vermə öz ömrünü yelə, hayıfdır.

Bu torpaq, oğlunu sinəsi üstə

Şöhrəti sayıbdır, tacı sayıbdır.

Şöhrətçün nahaqdır yüz çalış-vuruş,

Diləyin səndə yox, diləklərdədir.

Yazdığım şeri də sən eldən soruş,

Xalqın mükafatı ürəklərdədir.

Şair yaxşı bilirdi ki, nə qədər nüfuzlu olsalar da, rəsmi mükafatlar get-gedə unudulacaq, xalqın mükafatı isə əbədidir. Davud Nəsib məhz bu mükafata layiq olmağa, bir ocaq yerində kül olmağa, kösöv olmağa çalışırdı:

Çör-çöp bircə anlıq alışar iti,

Ömrü gödək olar söz-söhbət kimi.

Kül altda köz qalar, gizli hənirti,

Ürəkdə od kimi,

Məhəbbət kimi.

Gün keçər,

Soyumaz ocağın yeri,

Onu tapdamasa, kimsə basmasa.

İnsan da belədir,

Alışmaz biri,

Biri kül olmasa,

Kösöv olmasa.

90-cı illərin əvvəllərində Davud Nəsibin müxtəlif illərin yaradıcılıq nümunələri daxil edilmiş sonuncu şeirlər kitabı - "Karvan gedir" (1991) nəşr olundu... Şair artıq nəsrə keçmişdi... Və onun xəyalında qədim Azərbaycan (Alban) tarixinin hadisələri canlanırdı. Həmin 90-cı illərdəki larixi araşdırmaları nəticəsi olaraq 2000-ci ildə "Cavanşir", 2001-ci ildə "Cavanşirsiz məmləkət" (əslində "Cavanşir"in ikinci hissəsi) romanları nəşr edildi. Bu romanları (və bu tarixi) artıq tanınmış bir şairə yazdıran mənəvi-ideoloji qüvvə nə idi?..

Məlum olduğu kimi, 80-ci illərin sonu - 90-cı illərin əvvəllərində Azərbaycana erməni təcavüzü açıq-aşkar özünü göstərməyə başladı. Moskva "neytrallıq" pərdəsi arxasında ermənilərə hər cür yardım etməkdən çəkinmədi. Və faktiki olaraq, təcrid olunmuş Azərbaycanın düşdüyü ağır tarixi şərait vətənini ürəkdən sevən şairə təsirsiz qalmadı. "Cavanşir" romanını Davud Nəsibə məhz dövr, zaman yazdırdı.

Şair fəciəli şəkildə həlak olanda altmış yaşına yenicə keçmişdi. Hələ bu dünyaya sözünü sona qədər deməmişdi. Artıq onun ölümündən on ilə qədər, axırıncı şeir kitabının nəşrindən isə iyirmi ildən də çox zaman keçir. Əlbəttə, Davud Nəsib çoxlu sayda dost-tanışları üçün unudulacaq bir insan - şair deyil. Vaxtaşırı olaraq müxtəlif münasibətlərlə onu ancaq və ancaq xoş hisslərlə, duyğularla xatırlayırıq.

Şairin oğulları Xəyal və Xəyyamın atasının seçilmiş şeir və poemalarını bir kitabda "Ata laylası" adı ilə oxuculara təqdim etməsi, elə bilirəm ki, yalnız övladın dünyadan vaxtsız getmiş Ata qarşısındakı borcu deyil, həm də (və daha çox!) Azərbaycanın gözəl şairlərindən birinin oxucularla uzun fasilədən sonra yenidən görüşüdür.

Nizami CƏFƏROV

Ədəbiyyat qəzeti.- 2014.- 14 fevral.- S.7.