Nizami Zöhrəsi Avropada

Dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin 870 illiyinə həsr olunan yubiley tədbirləri davam edir. Heydər Əliyev deyirdi ki, Nizami irsinin təbliği kampaniya xarakteri daşımamalıdır, belə böyük bir sənətkarın yubileyini hər il keçirmək lazımdır. Qədim Gəncə torpağının yetirməsi olan qüdrətli söz ustası sənəti ilə tərəzi bürcünə yüksəltdiyi Vətənini gecə qaranlığını nurlandıran Zöhrəyə bənzədirdi. Nizaminin şeir ulduzu bu günlərdə bütün Avropada, Fransanın ünlü şəhəri Strasburqda da şəfəq saçırdı.

Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi, respublikamızın fransadakı səfirliyinin dəvəti ilə Azərbaycan Milli EA-nın müxbir üzvü, M. Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun direktoru vəzifəsini icra edən professor Teymur Kərimli və mən Nizami Gəncəvinin 870 illiyi ilə əlaqədar Strasburqda keçirilən Beynəlxalq Elmi Konfransda iştirak etmək üçün 2014-cü il fevralın 13-dən 16-dək Fransada səfərdə olduq.

İlk görüşümüz Strasburq Milli və Universitet Kitabxanasında oldu. 2013-cü il iyunun 1-də Gəncədə Strasburq Milli və Universitet Kitabxanası ilə Gəncə mərkəzləşdirilmiş kitabxana sistemi arasında imzalanmış tərəfdaşlıq sazişinə uyğun olaraq keçirilən görüşdə ədəbi-mədəni əlaqələrimizin mühüm aspektlərinə toxunuldu. Kitabxana əməkdaşlarının, professor Teymur Kərimlinin və səfirimizin müşaviri Elmar Məmmədovun da iştirak etdiyi tədbirdə Strasburq Milli və Universitet Kitabxanasının müdiri Alber Puaro və onun müavini Kristof Didiyer bizi səmimi salamlayaraq gəlişimizdən çox məmnun qaldıqlarını bildirdilər. A.Puaro Gəncə mərkəzləşdirilmiş kitabxana sistemi ilə imzaladıqları sazişin əhəmiyyətini xüsusi vurğulayaraq məlumat verdi ki, 870 illiyini qeyd etdiyimiz dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin Fransada əsərlərinin iki əlyazması saxlanılır. Bu əlyazmalardan biri Paris kitabxanasındadır. Fəxr edirik ki, XV əsrə aid olan ikinci əlyazma bizim Strasburq kitabxanasında qorunur.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Gəncə şəhər İcra Hakimiyyətinin göndərişi ilə Nizami Gəncəvinin 870 illiyinə həsr olunan Beynəlxalq Elmi Konfransın iştirakçısı və Gəncə mərkəzləşdirilmiş kitabxana sisteminin təmsilçisi kimi, Gəncə ziyalılarının səmimi salamlarını yetirdim, qarşılıqlı ədəbi-mədəni münasibətlərimizin inkişafının zəruriliyindən danışdım. Təklif irəli sürüb xahiş etdim ki, dahi şairimizin əlyazması saxlanılan Strasburq kitabxanasının salonuna Nizami Gəncəvinin adı verilsin. Alber Puaro təklifimizi məmnunluqla qarşılayaraq, məsələnin həlli üçün Fransa Ali Təhsil və Elmi Tədqiqatlar Nazirliyinin razılığını almağa çalışacaqlarına söz verdi. Teymur müəllim Nizami yaradıcılığına öz münasibətini dahi şairin məhəbbət fəlsəfəsi fonunda açıqladı. Mən qeyd etdim ki, Nizami Gəncəvi Azərbaycan şairidir, eyni zamanda bütün dünyaya məxsusdur, Fransada da sevilir. Klassik və müasir fransız ədiblərinin Azərbaycanda, Nizaminin vətəni Gəncədə oxucuları çoxdur.Viktor Hüqo böyük fransız yazıçısıdır, həm də bizim sevdiyimiz bir ədibdir. Onun bir çox romanları, xüsusilə də “Səfillər”i Azərbaycanda məşhurdur. Nizami Gəncəvi fransızlar üçün necə dəyərlidirsə, Viktor Hüqo da azərbaycanlılar üçün o dərəcədə əzizdir. Nizami Gəncəvi azərbaycanlı,Viktor Hüqo fransız olsa da, onların ədəbi irsi bütün dünya xalqlarının mənəvi sərvətidir.

Görüşün sonunda Strasburq milli və universitet kitabxanasının yenidən bərpa olunan, memarlıq üslubu ilə diqqəti cəlb edən çoxmərtəbəli binasını ziyarət etdik, aparılan yenidənqurma işləri ilə yaxından tanışlıq zamanı şəhərlərimiz arasında kitab-kitabşünaslıq təcrübəsi mübadiləsinin genişləndirilməsinin, birgə əməkdaşlığımızın təkmilləşdirilməsinin vacibliyi ilə bağlı düşüncələrimizi bölüşdük. Həmin gün Strasburqun daha bir mədəniyyət ocağında -“Malraux” mediatek kitabxanasında görüşümüz də xoş ovqatla keçdi.

Azərbaycanın Fransadakı səfiri Elçin Əmirbəyov Nizami Gəncəviyə həsr edilən Beynəlxalq Elmi Konfransın işində uğurlar arzuladı. Nizami Gəncəvi ilə yanaşı, XII əsrdə yaşayıb-yaratmış böyük qadın şairimiz Məhsəti Gəncəviyə aid sualları professor T.Kərimli ilə birlikdə cavablandırdıq.

Fevralın 14-də “Reyn” sarayında Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi və Fransadakı səfirliyimizin təşkilatçılığı ilə Nizami Gəncəvinin 870 illiyinə həsr olunan Beynəlxalq Elmi Konfrans keçirildi. Konfrans iştirakçıları əvvəlcə sarayın böyük salonunda Nizami Gəncəvinin kitablarından, həyat və yaradıcılığı haqqında elmi tədqiqatlardan, “Xəmsə”sinin motivləri əsasında toxunmuş xalçalardan, əsərlərinə çəkilmiş illüstrasiyalardan, xalq tətbiqi sənət nümunələrindən ibarət möhtəşəm sərgi ilə tanış oldular. Üçüncü aydır davam edən bu maraqlı sərgiyə indiyədək üç mindən çox tamaşaçı baxmışdır.

Beynəlxalq Elmi Konfransı giriş nitqi ilə Strasburq milli və universitet kitabxanasının müdiri Alber Puaro açaraq, bütün dünyada tanınan dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin zəngin yaradıcılığının mədəniyyətlərarası dialoqun genişlənməsində mühüm rol oynadığını, bu böyük sənətkarın sənətinin Avropada da yüksək qiymətləndirildiyini dilə gətirdi.

Azərbaycanın Fransadakı səfiri Elçin Əmirbəyov çıxışında Nizami Gəncəvinin ədəbi irsindən bəhs edərək şairi təkcə böyük ədəbiyyat adamı kimi deyil, bütöv və təkrarsız şəxsiyyət, yüksək intellekt sahibi, alim-filosof və mütəfəkkir, humanist qələm sahibi kimi də səciyyələndirdi. Sonra məruzələr başlandı.

Professor Teymur Kərimli “Nizami Gəncəvinin məhəbbət fəlsəfəsi” movzusunda məruzə ilə çıxış etdi. O, məruzəsində dahi şairin məhəbbətlə bağlı fikirlərini bitkin bir fəlsəfi konsepsiya səviyyəsinə yüksəltməsindən, bu əxlaq kateqoriyasını cəmiyyət həyatının və xoşbəxtliyinin ən önəmli amili kimi təqdim etməsindən geniş söhbət açdı.

Strasburq milli və universitet kitabxanasının əlyazmaların saxlanılması və mədəni irs bölməsinin rəhbəri Frederik Blen “Nizami Strasburqda” mövzusunda məruzəsində konfrans iştirakçılarını əlyazmalar haqqında ətraflı məlumatlandırdı.

Amerika Birləşmiş Ştatları Prinston Universitetinin Yaxın Şərq Araşdırmalar Departamentinin professoru Maykl Barri “Nizami Gəncəvi - könül şairi” mövzusunda məruzəsində dahi Azərbaycan şairinin fars dilindən fransız dilinə çevirdiyi əsərlərindən danışdı.

Konfransda Fransanın Dillər və Sivilizasiyalar üzrə Universitet kitabxanasının Şərq Əlyazmaları bölməsinin elmi direktoru Fransis Rişarın “Fransa kolleksiyaları arasında Strasburqda saxlanılan Nizami Gəncəvi əlyazmalarının orijinallığı” mövzusunda məruzəsi diqqətlə dinlənildi.

Almaniyanın Berlin şəhərindəki Humboldt Universitetinin professoru Eva-Mariya Aux “Höte və Nizami şərqşünaslığı” mövzusunda məruzəsində maraqlı elmi müqayisələr apardı.

İtaliyanın Neapol Şərşünaslıq Universitetinin professoru Mişel Bernardi “Psixoloji terapiya qismində hekayət: “Yeddi gözəl” məruzəsində Nizami Gəncəvinin “Yeddi gözəl” poemasına öz baxışlarını ifadə etdi.

Konfransın gündəliyi mənim çıxışımla yekunlaşdı.

Çıxışımın sonunda Beynəlxalq konfransın, digər ədəbi-mədəni tədbirlərin yüksək səviyyədə təşkilinə görə, Heydər Əliyev Fonduna, respublikamızın Fransadakı səfirliyinə, Strasburq milli və universitet kitabxanasına minnətdarlığımızı bildirdim. Strasburq konfransında çıxış etmiş səkkiz təsisçi-mərüzəçidən ibarət “Nizami Gəncəvi” Beynəlxalq elmi qrupun yaradılması təşəbbüsü irəli sürüldü və dəstəkləndi.

Fevralın 15-də səhər fransanın paytaxtı Parisə yola düşdük. Strasburqla Paris arasında yol üstündə yerləşən gözəl Reyms şəhərinə də burulduq. 2013-cü il noyabrın axırlarında burada dahi qadın şairimiz Məhsəti Gəncəvi yaradıcılığının 900 illiyinə həsr olunmuş sərgi hələ də yerli sakinlərin yadından çıxmır. Gəncə şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Elmar Vəliyevin rəhbərliyi ilə nümayəndə heyətinin həmin sərgidə fəal iştirakı barədə müşavir E.Məmmədov müfəssəl məlumat verdi. Bütün qonaqlara, onların sırasında da bizə diqqət və qayğısını əsirgəməyən, yüksək mədəniyyəti, əsl diplomat davranışı ilə ürəyə yol tapan müşavirdən öyrəndik ki, Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi və Fransadakı səfirliyimizin təşkilatçılığı ilə Məhsəti Gəncəvi ədəbi irsinin təbliğinə yönəlmiş silsilə tədbirlər həyata keçirilib. Üzərində böyük qadın şairimizin iri planda portretləri əks olunan, “Azərbaycan şairi Məhsəti Gəncəvi - 900” sözləri yazılmış avtobuslar və tramvaylar 15 gün ərzində paytaxtın geniş küçə və meydanlarından keçərək xanım sənətçimizin klassik obrazını nümayiş etdirmiş, Parisin ədəbi-mənəvi həyatına müsbət təsirini göstərmişdir. İndi inamla demək olar ki, Məhsəti Gəncəvini Parisdə tanıyırlar.

Reymsə ziyarətimizi başa çatdırıb, Parisdə axşamladıq. Parisin lap mərkəzində yerləşən, Dövlət bayrağımızın dalğalandığı səfirliyimizin yaraşıqlı binası ilə tanışlıq qürur hissi doğurdu. Səfirliyimizin məşhur Eyfel qülləsinin beş-on addımlığındakı mədəniyyət xidməti mərkəzinin beşmərtəbəli binası həm memarlığının gözəlliyi, həm də içərisinin bədii tərtibatı və material zənginliyi ilə adamı valeh edir. Burada Azərbaycan mədəniyyətinin təbliği üçün Heydər Əliyev Fondu hər cür şərait yaratmışdır.

Parisin gecə gəzintiləri və görüntüləri gözəl idi. Eyfel qülləsindən tutmuş Zəfər tağına, Notrdam kilsəsindən Luvr muzey kompleksinədək tarixi abidələri, Sena çayını seyr etdik. Yaddaşımıza çox şey yazıldı. Strasburq, Baden-Baden, Peyms, Paris gecələrində parlayan ulduzlar arasında sanki Nizaminin sənət Zöhrəsini də görürdük. Baxdığımız göylərdə Məhsəti ulduzu da bərq vururdu. Dörd günlük səfərimiz zamanı Heydər Əliyev Fondunun və Azərbaycanın Fransadakı səfirliyinin milli ədəbiyyatımızın, mədəniyyətimizin bütün dünyada təbliği, tanıdılması sahəsində necə böyük işlər gördüyünün şahidi olduq. fevralın 16-da Vətənimizə zəngin bir təəssüratla, könlümüz dolu sevinclə döndük. Biz Qərbi Avropaya Nizami və Məhsəti şerinin işığında getdik və qayıtdıq.

Məmməd ALİM

AYB-nin Gəncə bölməsinin sədri, əməkdar incəsənət xadimi,

Beynəlxalq Rəsul Rza ədəbi mükafatı laureatı

Paris-Gəncə

14.02.2014

Ədəbiyyat qəzeti.- 2014.- 7 mart.- S.3.