Həqiqət aşiqi

Naxçıvan Dövlət Universitetində “Həqiqətin böyüyü: Əli bəy Hüseynzadə - 150” mövzusunda elmi konfrans keçirildi. Tarix-filologiya fakültəsinin təşkilatçılığı ilə keçirilən konfransı giriş sözü ilə universitetin rektoru, biologiya elmləri doktoru, professor Saleh Məhərrəmov açaraq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Əli bəy Hüseynzadənin 150 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” 21 yanvar 2014-cü il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan ictimai fikrinin görkəmli nümayəndəsi, tanınmış maarifçi və yazıçı-publisist Əli bəy Hüseynzadənin yubileyinin dövlət səviyyəsində qeyd olunmasını tanınmış ədibin həyat və fəaliyyətinə, ədəbi irsinə, bütövlükdə ədəbiyyatımızın və milli mətbuat tarixinin tədqiqinə diqqət və qayğı kimi səciyyələndirdi. Qeyd olundu ki, sərəncamda Əli bəy Hüseynzadənin türk xalqlarının mədəni inteqrasiyasının məfkurə kimi təşəkkül tapmasında, müasir cəmiyyət quruculuğunda demokratik prinsiplərin bərqərar olmasında, Azərbaycan maarifçiliyi tarixinin fəlsəfi-publisistik, ədəbi-elmi əsərlərlə zənginləşməsindəki mühüm xidmətləri yüksək qiymətlənirilmişdir.

Filologiya elmləri doktoru Seyfəddin Eyvazov Əli bəy Hüseynzadənin həyat və yaradıcılığı barədə konfrans iştirakçılarına məlumat verərək bildirdi ki, maarifpərvər ziyalı, yazıçı-publisist Əli bəy Hüseynzadə 1864-cü il 24 fevralda Salyanda anadan olmuş, Rusiyanın Peterburq universitetinin riyaziyyat fakültəsində, Sankt-Peterburq İmperator Rəssamlıq Akademiyasında təhsil almış, Şərq fakültəsində görkəmli professorların mühazirələrini dinləmişdir. Əli bəy Hüseynzadə təhsilini Türkiyədə davam etdirərkən "İttihad və tərəqqi" partiyasının ilk özəyini yaradanlardan biri olmuşdur. Gənc yaşlarından bədii yaradıcılıqla məşğul olan ədib Azərbaycana qayıtdıqdan sonra "Kaspi" qəzeti ilə əməkdaşlıq etmiş, Əhməd bəy Ağaoğluyla birlikdə milyonçu Hacı Zeynalabdin Tağıyevin maliyyəsi ilə "Həyat" qəzetinin nəşrinə başlamışdır. Onun baş redaktorluğu ilə nəşr olunan “Füyuzat” jurnalı Azərbaycan ədəbiyyatının və jurnalistikanın görkəmli nümayəndələrini öz ətrafında birləşdirməklə böyük ədəbi məktəb yaratmış, bir illik qısa fəaliyyətinə baxmayaraq, milli mətbuat tarixində özünəməxsus yer tutmuşdur. Bir çox məhrumiyyətlərə və təzyiqlərə məruz qalmasına baxmayaraq, həyatı boyu xalqının tərəqqisi və istiqlalı uğrunda çalışan Əli bəy 1940-cı ildə İstanbulda vəfat etmişdir.

Filologiya elmləri doktoru, professor Sədaqət Həsənova “Əli bəy Hüseynzadə və dil problemləri” məruzəsində görkəmli mütəfəkkirin Azərbaycan ədəbi dilinin formalaşması və inkişafında, leksik fondun zənginləşməsində ortaq türk dilinin yaranmasında, əlifba islahatlarındakı xidmətlərindən danışdı.

Filologiya elmləri doktoru, əməkdar elm xadimi Hüseyn Həşimli “Əli bəy Hüseynzadə və Avropa ədəbiyyatı” adlı məruzəsində bir neçə dil bilən ədibin - Homer, Esxil, Höte, Dante kimi dünya klassiklərinin əsərlərini doğma ana dilinə tərcümə etməsindən, Avrpopa mədəniyyətinin, təhsilinin, təfəkkür tərzinin üstün cəhətlərini milli ideologiyaya gətirməsindən bəhs etdi. Vurğulandı ki, Azərbaycan ədəbiyyatında romantizm cərəyanının banisi olan Əli bəy Hüseynzadənin müstəqillik və türkçülük ideyalarının təbliği, yeni nəsillərin yüksək mənəvi dəyərlərlə tərbiyə olunmasında mühüm rol oynayan əsərlərinin tədqiqi böyük əhəmiyyətə malikdir.Tarix-filologiya fakültəsinin dekanı, Naxçıvan MR-in əməkdar müəllimi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent İman Cəfərov “Füyuzat” jurnalında türk ədəbiyyatının təbliğ və tərənnümü” adlı məruzəsində Əli bəy Hüseynzadənin bu jurnal vasitəsilə türk mənəviyyatının, türk ədəbiyyatının tanıtdırılması və tanınması istiqamətində gördüyü işlərdən, İ.Şinasi, Ziya Paşa, Ə.Midhət, N.Kamal, Ə.Hamid, T.Fikrət, A.Cövdət, M.Ə.Rəsulzadə kimi müəlliflərin ədəbi irsinin təbliğindən bəhs etdi. Qeyd olundu ki, “Füyuzat” səhifələrində çap olunan türk şairlərinin əsərləri milli poeziyanın forma və məzmun etibarilə zənginləşməsində mühüm rol oynamışdır.

Konfransda Əli bəy Hüseynzadənin həyat və fəaliyyətini əks etdirən slaydlar nümayiş olundu.

Mehriban Sultan

NDU-nun Mətbuat şöbəsinin müdiri

Ədəbiyyat qəzeti.- 2014.- 14 mart.- S.2.