Tanrı göndərən yol ilə…

Bütün yolçuluq boyunca görkəmli türk şairi Mehmet Akif Ersoyun bu unudulmaz misraları mənimlə oldu:

Ey bu torpaqlar üçün

Torpağa düşmüş əsgər -

Göydən əcdad enərək

Öpsə o pak alnını, dəyər…

Seyid Yəhya Əl-Bakuvinin "Nə zaman ki, dostluq yeli əsməyə başladı, yubanmadan məhəbbət yelkənini qaldır" səslənişiylə nəfəs-nəfəsə zyiarət etdim gözəlimiz Türkiyənin Giresun, Karabük, Nevşəhər, Bolu, Konya, Bartın, Kayseri, Akşəhər, Samsun, Adana, Elazığ, Malatya, Ankara, İstanbul, Amasya şəhərlərini.

Göynükdə İstanbulun mənəvi fatehi Akşemseddin əfəndinin, Aksarayda Somuncu Babanın, Konyada Şəms Təbrizinin, Həzrəti Mövlananan ruhuna "varlığınız mübarək" şükranlığım dil ucundan heç əskik olmadı ki!

Bütün bu zyiarət boyunca yaşadığım anların unudulmazlığı qalan ömrümün heç unudulmayacaq xatirələri kimi mənimlə olacaq. Anıb da yazacam hər qədəmini.

Ancaq indi, bax elə bu dəqiqənin özündəcə lap başdan, əvvəldən bir təəssüratımı qeyd etmək istəyirəm ki, Türkiyə Cümhuriyyətinin hər qarış torpağı mənə Kəlbəcər, Laçın yaylaqlarının, Şuşa, Xankəndi, Ağdərə dolaylarının unudulmaz xatirəsini yenidən, yenidən, bir də yenidən yaşatdı… Ulduzlar sayınca bayraqlar gördüm.

Bu, o məmləkətdi ki, dünyalarca məşhur səyyah İbn Bibi "Oradakı ağacların meyvəsi iqbal meyvəsi idi, oradakı bülbüllər zəfər nəğmələri söylərdi" - deyə zikr etmişdi.

Əlavə nə edəsiyəm ki?

Bəlkə elə bu qudsal el söyləməsini deyib də son nöqtəni qoymam gərəkdi: Suiçməz Baba çeşməsi haqqında bilgi istəyim qarşılığında söylədilər: "Bir gecə yuxusunda Həzrəti peyğəmbərimizin əlindəki camdan su alıb içibmiş. Ta ölüncə su içməyib ki, peyğəmbər əfəndimizin camından içdiyi suyun şəhdi-ləbi, dadı-tamı ağzımdan qaçmamış olsun".

Gözəl örnəkdi.

Türkiyə ziyarətindən sonra bir özgə səmtə, məkana nəzər yetirib də baxmaq zor işdi.

Bu bir duyğudu ki, görməyən bilməz…

Yaşamaq gərəkdi görməzdən öncə…

Bütün bu xoşbəxt anlarla baş-başa qaldığımız məqamda səfər yoldaşlarımın - millət vəkili, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru Qənirə Paşayevanın rəhbərliyi ilə Türkiyəni qədəm-qədəm gəzib-dolaşan nümayəndə heyətinin iç dünyalarında qəmli bir el bayatısı da cövlan etməkdə idi:

Analar yanar ağlar,

Dərdini sanar ağlar.

Dönər göy göyərçinə

Yollara qonar ağlar.

Bu ağrılı düşüncələrin tarixi nədənliyi Xocalı ahından, Xocalı faciəsindən gəlirdi. O səbəbdən də səfər ovqatımızın özülündə qəm vardı, balam…

Giresun Dövlət Universitetində keçirilən anım mərasimində bu barədə məruzələr oxundu, ermənilərin zaman-zaman azərbaycanlılara qarşı törətdikləri soyqırım siyasətinin gizlinləri incələndi. Elazığda İnönü adına Tibb Universitetində düzənlənən tədbirlərdə tarixi faktları özündə əks etdirən kitablar, fotostendlər, sənədli filmlər sərgiləndi, Xocalıda törədilən vəhşiliklər əsaslı dəlillərlə göz önünə gətirildi.

Samsunda 19 Mayıs Universitetində bu qanlı cinayəti törədənlərin tarixi canavarlığından söz açıldı. Ankarada, Adanada, Malatyada, İstanbulda keçirilən tədbirlərdə türkiyəli qan qardaş-bacılarımıza Xocalıda törədilən cinayətin əslində bəşəri bir faciə olduğu anladıldı. Millət vəkili Qənirə Paşayeva, Giresun Universitetinin rektoru, professor Aygün Attar, İstanbulda fəaliyyət göstərən Aydın Universitetinin rektoru, professor Yadigar İzmirli və başqaları türk torpaqlarına qarşı zaman-zaman yürüdülən erməni basqınları barədə tutarlı faktlara söykənən məruzə və çıxışlar etdilər. Adanada Xocalı soyqırımının xatirəsinə abildə ucaldılacaq parkla tanış olduq. Ankaranın Keçiörən bələdiyyəsi tərəfindən Xocalı şəhidlərini anma mərasiminə qatıldıq, o müdhüş gecədə azərbaycanlı ananın durumunu əks etdirən abidənin açılışında iştirak etdik. Türkiyənin və Azərbaycanın millət vəkilləri, ictimai-siyasi xadimlər izdiham qarşısında çıxış edərək Azərbaycan həqiqətlərini anlatdılar.

Səfər çərçivəsində türkçülük düşüncəmizin banilərindən biri olan, şair, publisist, həkim, rəssam, azadlıq fədaisi kimi adı əziz tutulan Əli bəy Hüseynzadənin 150 illik yubileyilə bağlı tədbirlər də keçirildi.

İstanbulun Aydın Universitetində millət vəkili Qənirə Paşayeva, həmin universitetin rektoru Yadigar İzmirli, professor Kamil Vəli Nərimanoğlu, bu sətirlərin müəllifi və başqa çıxışçılar böyük türkçü Əli bəy Hüseynzadənin parlaq həyat yolundan ətraflı bəhs etdilər.

Əli bəylə bağlı Giresun Universitetində düzənlənən tədbir də dərin bir vəfa, ehtiram borcu kimi yadda qaldı, sovetlər dönəminin ağır repressiya qurbanlarının xatirəsi dərin vətəndaşlıq duyğuları ilə yad edildi.

Türkiyənin ziyarətinə o yollarla qədəm basdıq ki, Əli bəy Hüseynzadə bu qardaş ölkəyə sonuncu dəfə məhz bu yollarla keçib getmişdi.

Gürcüstanda böyük demokrat yazıçı Cəlil Məmmədquluzadənin qonağı olmuş, "Molla Nəsrəddin" barədə səmimi ürək sözlərini söyləmişdi. Sonra Batuma yol almış, Rizədən, Trabzondan keçib getmişdi.

İstiqlal şairi Əhməd Cavadın sözlərinə dahi bəstəkarımız Üzeyir Hacıbəylinin bəstələdiyi məşhur "Çırpınırdı Qara dəniz" mahnısı hər qədəmdə yaddaşımızı izləməkdəydi. Sanki bu mahnının vüqar dolu ruhunda çırpınan bir könül nisgili idi bizi Elazığa götürən. Tam bir Azərbaycan qoxusu ürpərirdi bu gözəl, qədim şəhərin iç dünyasından. Mərkəziylə uzanıb gedən Almas İldırım küçəsinə basdığımız hər qədəm ötən əsrin 30-cu illərində Azərbaycan həyatında, insanların taleyində baş verən qəzavü-qədəri birər-birər göz önünə gətirir… Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə küçəsi ilə irəlilədikcə "Gülüstan" ağrısı, nisgili, çuğlayır iç dünyamı. Bizə dərin səmimiyyətlə bələdçilik edən Şener Bulud xalq yazıçısı Anara, Rəşad Məcidə, Çingiz Əlioğluna, Asif Rüstəmliyə olan sayğılarından söz açır. Xankəndi küçəsinin qaynar durumu önündə dönüb də yönü bəri baxan qədim ellərimizin, Qarabağ torpaqlarımızın nigaran, susqun gerçəkliyini göz önünə gətirir-gətirirəm…

Qənirə xanımdan rica edirəm ki, Almas İldırımın xatirəsini yaşadan Xəzər gölcüyünə baş çəkək. "Mütləq" deyə münasibətini gecikdirmir.

Bu, həmin Xəzər gölcüyüdü ki, illər öncəsi unudulmaz Almas İldırımın oğul yadigarı Azər Almas bu gölün adıyla bağlı xatirələrini bizim "Ədəbiyyat qəzeti" redaksiyasında dərin ağrı hissilə danışmışdı mənə. Deməli, nakam şair Sovet hərb məngənəsindən baş götürüb Elazığa gəlir. Burada vətən nisgilini bu gölün kənarına gəlib saatlarla xəyala dalmaqla ovudarmış. Atatürkə məktub yazıb xahiş edir ki, bu gölə Xəzər adı verilmək istəyinin yerinə yetirilməsinə yardımçı olsun. Müsbət cavab alır. Beləliklə Xəzər gölcüyü adıyla rəsmən tanınır. Elazığ-Sivricə arası 26 kilometrlik bir məsafədədi.

Bir unudulmaz görüşsə Adanada görkəmli xalq artistimiz Nəsibə Zeynalovanın oğul yadigarı, sevimli aktyorumuz Cahangir Novruzovla bağlı oldu. Adanada olduğumuzdan sonacan bir yerdə olduq. Şəhərin görümlü yerlərini birgə gəzib-dolandıq. Qürurla Adanada Azərbaycana olan böyük sevgidən danışa-danışa, Çuxurova Universitetindəki fəaliyyətindən, hazırladığı tamaşalardan söz almağı da unutmurdu. Xocalı soyqırımı ilə bağlı anım abidəsinin ucaldılacağı parkı birgə gəzib-dolandıq. Unudulmaz xatirələrindən heç doymadıq. Özünəməxsus atmacalarından, bəh-bəhlərindən də qalmadı. "Bəh-bəh" deyə-deyə Adana kababına qonaq etməkdə israrlı oldu.

Bu xatirələrin əziz anları şerin, sözün şirin diliylə yazıya alınmayınca nə insafdan olar, nə könül doyar... Yazana, qələmə alana qədərsə unudulmaz duyğularla ziyarət etdiyimiz o gözəl elləri, doyulmaz dağları bir daha yad edib deməyin yeridi ki, "Türkəm, müsəlmanam bu dağlar qədər".

Sərvaz Hüseynoğlu

Ədəbiyyat qəzeti.- 2014.- 14 mart.- S.8.