Yeddi ölkənin laureatı

15-20 il bundan əvvəl İstanbulda Ramiz Əsgərin də iştirak elədiyi bir məclisdə onun fəaliyyətindən söz düşmüşdü. Onda Ramiz nə elmlər namizədi idi, nə də ki elmlər doktoru. Mən orada dedim ki, o, türk dünyasına, elmə, mədəniyyətə, filologiyaya, özəlliklə də türkologiyaya bir professordan çox xidmət göstərib. Onu tanımayanlar mənim bu sözlərimi heyrətlə, tanıyanlar isə təqdirlə qarşıladılar. Ramiz Əsgərin özü isə bu sözlərdən ona xas olan təvazökarlıqla sıxıldı.

Ramiz Əsgər bütün göstəricilər üzrə qeyri-adi, orijinal adamdır. Zahiri görkəmi ilə hamıdan fərqlənir. Saqqal saxlayır, çiynində daima içi kitabla dolu çanta daşıyır. Çatan kimi özünün yazdığı, yaxud tərcümə etdiyi kitabı və ya kitabları çıxarıb adama hədiyyə edir. Ciddi, işgüzar, səssiz və iddiasız bir elm adamı, vətənpərvər, türkçü, dövlətçi bir ziyalıdır.

Ramiz Əsgəri ən qısa və ən dolğun şəkildə təqdim etmək üçün, zənnimcə, bundan yaxşı ifadə tapmaq mümkün deyil: “Yeddi ölkənin laureatı”. Hansı ölkələrin? Ən başda öz ölkəmizin, doğma Azərbaycanın. Ramiz ixtisasca qəzetçidir, jurnalistdir, 43 ildir mətbuatdadır. Yaşlı nəslin nümayəndələri ötən əsrin 80-90-cı illərində onun redaktorluğu altında ərəb, latın və kiril əlifbaları ilə nəşr olunan “Odlar yurdu” qəzetini yaxşı xatırlayırlar. O dövrdə onun qədər məzmunlu və maraqlı ikinci bir mətbuat orqanı yox idi. Qəzetin səhifələrində xaricdə fəaliyyət göstərən Azərbaycan cəmiyyət, dərnək və mərkəzləri, mühacirətdə yaşayan alim, yazıçı və sənətkarlar, mədəniyyətimizi tədqiq edən azərbaycanşünaslar, türkoloqlar haqqında çox gözəl yazılar çıxırdı və onların çoxunu Ramz Əsgər özü yazırdı. Mətbuat sahəsindəki çoxillik və səmərəli fəaliyyətinə görə o, ölkəmizin «Qızıl qələm» (iki dəfə), «H.B.Zərdabi», «Humay» mükafatlarına layiq görülmüşdür. Ramiz Əsgər hazırda Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin baş katibidir, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, Avrasiya Yazarlar Birliyinin və mənzil-qərargahı Vyanada yerləşən Beynəlxalq Mətbuat İnstitutunun (İnternational Press İnstitute) üzvüdür. 2010-cu ildə isə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin fərmanı ilə ona Azərbaycanın əməkdar jurnalisti fəxri adı verilmişdir.

Ramiz Əsgər qardaş Türkmənistanın «Altın əsr» mükafatı laureatıdır. Bu nüfuzlu mükafata türkmən ədəbiyyatının tədqiqi, tədrisi və tərcüməsi sahəsindəki misilsiz xidmətlərinə görə layiq görülmüşdür. Ramiz Əsgər bu günə qədər klassik türkmən şairlərindən Nurməhəmməd Əndəlib, Abdulla Şahbəndə, Dövlətməmməd Azadi, Məhdumqulu Fəraqi və Molla Nəfəsin kitablarını böyük məharətlə tərcümə etmişdir. O, “Türkmən şeri antologiyası”, “Türkmən müəmmaları, deyişmələri və vücudnamələri” kitablarını tərtib və tərcümə edərək çapdan buraxmış, nəhayət, Prezident Qurbanqulu Berdimühəmmədovun ölkəmizdə böyük maraqla qarşılanan “Axaltəkə atı” kitabını çevirmişdir. Müasir Azərbaycan-türkmən ədəbi əlaqələrinin inkişafında Ramizin rolunu yüksək qiymətləndirən Anarın fikrincə, dünyada hələ heç kim türkmən ədəbiyyatının təbliği sahəsində Ramiz qədər səmərəli fəaliyyət göstərməmişdir.

Ramiz Əsgər həm də Özbəkistanın beynəlxalq Babur mükafatı laureatıdır. Məlum olduğu kimi, Zəhirəddin Məhəmməd Babur türk tarixinin ən nadir simalarından biridir. O, 333 il mövcud olmuş baburilər imperiyasının banisi, iki divan bağlayan şair, türk ədəbiyyatında memuar janrında ilk əsər olan “Baburnamə”ni yazan nasir, neçə-neçə elmi, ədəbi, dini, hərbi risalə müəllifi, etnoqraf, musiqişünas, coğrafiyaçı, bir sözlə, ensiklopedik zəka sahibidir. Ramiz bu dühanın əvvəlcə “Seçilmiş əsərləri”ni, sonra isə “Baburnamə”sini dilimizə çevirmişdir. Özbəkistan rəhbərliyi bunu böyük razılıq hissilə qarşılamış, Prezident İslam Kərimovun göstərişi və humanitar məsələlər üzrə müşaviri, yazıçı-baburşünas Xeyrulla Sultanovun iştirakı ilə Baburun vətəni Əndicanda kitabın təqdimat mərasimi keçirilmiş, Beynəlxalq Babur fondunun qərarı ilə Ramizə laureat adı verilmişdir. Baburun qohumu, Teymur soyundan olan Sultan Hüseyn Bayqaranın divanını, XX əsr özbək şeri antologiyasını da tərcümə edən Ramiz hazırda “Özbək ədəbiyyatı tarixi” üzərində işləyir.

Qardaş Türkiyə də Ramiz Əsgərin fəaliyyətinə yüksək dəyər vermişdir. “Divani lüğat-it-türk”ün nəşrindən sonra 2007-ci ildə Türk Dil Qurumunda Türkiyənin 9-cu Cümhurbaşkanı Süleyman Dəmirəlin də qatıldığı təqdimat mərasimi keçirilmişdir. Eyni mərasim Avrasiya Yazarlar Birliyində də təkrar edilmişdir. Türkiyə Yazarlar və Sənətçilər Vəqfi isə 2008-ci ildə Ramiz Əsgəri “Türk dünyasına xidmət” mükafatına layiq görmüşdür. Alim türk dünyasının YUNESCO-su sayılan, mənzil-qərargahı Ankarada yerləşən TÜRKSOY-un da özəl mükafatını almışdır (2010-cu ildə).

Bu yaxınlara qədər Azəbaycan ictimaiyyəti Bəkir Çobanzadəni görkəmli dilçi-alim və türkoloq kimi tanıyırdı. İndi onun adının önünə “incə duyğular şairi və gözəl hekayələr müəllifi” epitetləri də əlavə edilir. Ona görə ki, Ramiz Əsgər ədibin azərbaycanca “Seçilmiş şeirləri” və “Seçilmiş bədii əsərləri” adlı iki kitabını çapdan buraxaraq 84 şerini və 6 hekayəsini ədəbiyyatsevərlərə təqdim etmişdir. Krımın (Ukrayna) Simferopol (Ağməscid) şəhərində yerləşən B. Çobanzadə fondu bunları nəzərə alaraq 2012-ci ildə Ramiz Əsgərə beynəlxalq Bəkir Çobanzadə mükafatını vermişdir.

Türk dünyasının ən ulu şairlərindən biri olan Abdulla Tukayın (1886-1913) yaradıcılığı Azərbaycanda çox tanınır və sevilir. Müxtəlif vaxtlarda ölkəmizdə onun ayrı-ayrı şeirləri tərcümə və çap edimiş, lakin heç bir kitabı çıxmamışdır. Şairin 125 illik yubileyi ərəfəsində Ramiz Əsgər bu boşluğu dolduraraq Abdulla Tukayın “Millətim” və “Seçilmiş əsərləri” kitablarını Azərbaycan tukaysevərlərinin ixtiyarına vermişdir. Tatarıstan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi bu xidməti müqabilində Ramiz Əsgəri Tatarıstanın «Mədəniyyət sahəsində uğurlar» medalı ilə təltif etmişdir. O, Kazana dəvət olunmuş, Tukayla bağlı yerləri gəzmiş, Milli Kitabxanada ziyalılar və oxucularla görüşmüşdür.

Məşhur şair Qasım Amanjolov (1911-1955) öz lirik və həzin rübabı ilə XX əsr qazax ədəbiyyatında silinməz izlər buraxmışdır. Onun ölümündən təqribən 60 il ötsə də, bir çox şeirləri hələ də dillər əzbəridir. 2011-ci ildə şairin anadan olmasının 100 illiyi böyük təntənə ilə qeyd edilmişdir. Ramiz Əsgər də bu sevincdən kənarda qalmamış, sənətkar haqqında “Ədəbiyyat qəzeti”ndə bir səhifə yazı vermiş, bəzi şeirlərini Azərbaycan dilinə tərcümə etmiş, yaradıcılığı barədə elmi məqalə yazmışdır. Almatıda, Karaqandada və Türkiyənin Yalova şəhərində keçirilən yubiley tədbirlərində maraqlı məruzə ilə də çıxış edən Ramiz Əsgər Qazaxıstanın «Qasım Amanjolov» yubiley medalı ilə təltif olunmuşdur.

Alınan son xəbərə görə, Ramiz Əsgər TÜRKSOY-un yaradılmasının 20 illiyi münasibətilə buraxılan yubiley medalı ilə də təltif edilmişdir.

İnanıram ki, o, hələ başqa ölkələrin də laureatı olacaq!

Nizami CƏFƏROV

AMEA-nın müxbir üzvü,

millət vəkili

Ədəbiyyat qəzeti.- 2014.- 10 yanvar.- S.5.