Arzulardan əvvəlki və sonrakı Şərif

Şərif Ağayarın yaradıcılığı ilə 15 ilə yaxındır ki, tanışam. İlk olaraq onun Qarabağ köçkünləri ilə bağlı hekayələrini oxumuşdum. Və onun yazı üslubu, təhkiyəsi, müşahidəsi, dilinin zənginliyi və obraz yaratmaq qabiliyyəti xoşuma gəlmişdi. Burdaca deyim ki, obraz yaratmaq baxımından mənimlə onun arasında ciddi fərq var. Mən situativ qəhrəmanlara, o isə xarakterik qəhrəmanlara üstünlük verir.

Bir ara Şərifin ciddi yazıları gözə dəymədi və nəhayət, onun "Kərpickəsən kişinin dastanı" povestini oxudum. Əsər xoşuma gəlsə də, sonluq bir oxucu kimi məni qane etmədi. Mənə görə ideya tamamlanmamışdı. Bunu özünə də dedim. Amma hər hansı yazıçı əsəri öz bildiyi kimi yazır və kənar məsləhətlər ciddi rol oynamır.

Bir neçə il əvvəl isə Şərifdə istədiyimi tapdım. Onun "Gülüstan" romanı bütün parametrləri ilə peşəkar qələminə məxsus olduğunu göstərirdi. Onu da deyim ki, həmin vaxt mənə daha bir cavan yazarın romanı hədiyyə edilmişdi. Hər iki əsəri eyni zamanda oxudum. Adını çəkmək istəmədiyim həmin yazarın romanı əhvalatçılıqdan başqa bir şey deyildi. Yəni müəllif əsəri sənə izah edirdi və naşı şəkildə qururdu. Şərifin romanında isə ideya da, süjet də, obraz və təhkiyə də diri və inandırıcıydı. Şərif öz dili ilə yox, obrazların dili ilə danışırdı. Bilmirəm, müqayisə nə dərəcədə yerinə düşür. Amma romanı oxuyandan sonra Şərifə dedim ki, bu əsər bir növ mənim "Yovşan qağayılar" romanımın davamıdır. Şərif həmin romanı oxumamışdı. Mən deyəndən sonra oxudu, amma mənim fikrimlə razılaşıb-razılaşmadığını bilmədim.

Bu günlərdə isə onun "Arzulardan sonrakı şəhər" romanının oxudum. Əsər sintetik-sinkretik üslubda yazılıb və qədim Misirdə baş verən qəhrəmanlıq dastanı ilə köçkünlük həyatı yaşayan ailənin taleyi ilə paralel işlənib. Əsərin təhkiyəsi, xalq dilinin və deyimlərinin zənginliyi məni heyran elədi. Düzü, indiyə qədər bu qədər axıcı təhkiyəyə və dil zənginliyinə az əsərdə rast gəlmişəm və mənə elə gəlir ki, bu müstəvidə Şərif çoxlarını qabaqlayır. Onun obrazları da diriydi və hərə öz düşüncəsinə uyğun, öz dünyagörüşünə adekvat dillə danışırdı: istər tanımadığı məktəbə ilk dəfə gedən, Gülsümlə sevgi macərası yaşayan Həsən, istər miss-54 adlandırdığı nənəsi, istər ayağı protezli və söyüşcül Namaz kişi, istərsə də nənəsinin daim yuxusuna girən qardaşı Mirzəməhəmməd.

Mən əsəri böyük maraq və həvəslə oxudum və bir daha əmin oldum ki, Azərbaycan dili həm də Şərifin qələmində zənginləşir və çiçəkləyir. "Həm də" ifadəsini ona görə işlətdim ki, Şərifə qədər də - klassiklərdən tutmuş bu günə kimi - bir çox müəlliflərimiz epos təfəkkürünə və xalq dilinə əsaslanan əsərlər yazıblar. Onlar barmaqla sayılsalar da, belə örnəklər var. Amma Şərif öz qələmilə sələflərinin dilini, təhkiyə üslubunu yeniləməyi bacarıb.

Bir şeyi də sezmişəm ki, Şərif bütün yazılarında nakam eşqdən yazır. Bilmirəm, öz həyatına işarədir, yoxsa elə bilir ki, hər bir əsərdə natamam eşq olmalıdır. Başqa bir cəhəti isə uşaqlığına həddən artıq bağlı olmasıdır. Bu da zamanın işidir. Adam özünü yazıb qurtarandan sonra başqalarını yazır.

Mən əsər barədə çox danışmaq istəmirəm. İstəsəydim, onda gərək Həsənin yuxularında gördüyü çəhrayı atlardan, qədim döyüşçü Amanisdən, Yaşıl Vadidən də söz açaydım. Bircə onu deyə bilərəm ki, əsəri oxumaqdan zövq alacağınıza zəmanət verirəm.

Elçin Hüseynbəyli

Ədəbiyyat qəzeti.- 2017.- 30 dekabr.- S.9.