Terrens Malikə...

- Ana, kürəyim şirin-şirin qaşınır.

- Gözlərini yum, qızım, bir azdan qanadların çıxacaq. Amma qanadlarını unut...

* * *

Ey Zati-qədim, nədir bu sirr? Hara gedirik? Niyə gedirik? Bu gün əlimdə qələm böyük bir sual işarəsidir: nöqtəsi mürəkkəb.

İnkişaf deyib meyl elədiyimiz bu tərəf bizi azdırırmı? Bəlkə getdiyimiz inkişafın əks tərəfində son dərəcə bəsitlik var. Hansı ki, bu bəsitlik də ən çətin anlayışlar qədər qeyri-anlaşıqlıdır. Bəlkə bu bəsitlik də insan şüurunun yeyə biləyəcəyi qədər bəsitdir. Bəlkə ən ali həqiqət elə bu bəsitlikdədir. İnsan övladı isə onu ordinat oxunun əks qütbündə - mürəkkbəliklərin ənginliklərində sanır. Bəlkə bu bəsitlikdədir insan ömrünün mənası.

* * *

"Bəsit olmaq heç də bəsit deyil."

Dahi Kiarostami "Surəti təsdiqlənib" filmində fəlsəfi bir mövzuya baş vurur...

Film haqqında danışmaq vaxtı deyil, ancaq rejissorun lentə aldığı mövzu orijinal və surət məsələsidir. Burada surət və orijinalın təxminən eyni mahiyyət kəsb etdiyini düşünən iki insan barədə detal var. Onlar hər ikisi eyni fikirdədir. Lakin biri mahiyyətə varmadan, orijinalın potensialından xəbərsizcəsinə onu surətdən fərqləndirmir. Digəri isə ilk mövqeyindən qoparaq uzun müddət axtarışda olub, müxtəlif dəyərlərə tutunub, orijinala pərəstiş edib, oxuyub, baxıb, ölçüb, biçib və vaqif olduğu son həqiqət yenə də həmin bəsitliyə dönməkdir.

Necə ki, Tolstoyun "Sergi ata"sı həyatın çox üzlərinə bələd olandan, Stepan Kasatskidən "Sergi ata"ya çevriləndən, uzun illər hücrə rahibliyi edəndən sonra yenə də sadə qadın, yazıq Paşenkanın ayaqlarına düşür. Ondan yaşamağın sirrini dilənir, onu həyatının xilaskarı kimi görür.

Necə ki, türk rejissor Zəki Dəmirkubuzun "Bulantı" filminin qəhrəmanı bir gecə işıqlar söndükdə qaranlıqdan qorxur, xidmətçisi olan kasıb qadının evinə gedir, onun şamının işığına sığınır, sonda hər zaman yuxarıdan aşağı baxdığı qadının köhnə corablı ayaqlarını qucaqlayıb ağlayır.

* * *

"... böyükdür, hacətlər qibləsidir, elə bir zatdır ki, həqiqəti bəsitdir - mürəkkəb deyildir ..." ("İxlas"dan)

Bəsitliyin bu sirri nədədir? Niyə insan yenidən bu bəsitliyə düçar olur? Həqiqət bu izaholunmaz bəsitlikdədirmi? Bu bəsitliyi qanmaq üçün çoxmu uzaqlardan dövr etməliyik? Çaşqın üzümüzə nanotexnologiyanın sayrışan işıqları düşməlidir, ən sərt içkilər içməliyik, azından bir dəfə axşamüstü Nyu-Yorka səmadan enməliyik, bir axşam toranlığında İstanbuldan ayrılmalıyıq, atamız ölməlidir, çiyinlərimizi ən kədərli qadınlar üçün yastıq etməliyik, sonra qadın boyda quyuda rəncidə olmalıyıq... sonra sərt cildli yumşaq kitablar oxumalı, tərs qalmış tısbağaları çevirməli, "çovdarlıqda uşaqları uçurumdan qorumalıyıq"...

* * *

"Bəzən də ziyarət xoş olur Zati-qədimi;

Heç istəməm etmək Ona izhari-ədavət.

Bunca əzəmət, heyrətə şayəstə deyilmi?

Şeytana belə göstəriyor rıfkı-nəzakət!"

"Faust" - (Ə.Hüseynzadənin tərcüməsi)

* * *

... ardı var?

Sərdar Amin

Ədəbiyyat qəzeti.- 2017.-22 iyul.- S.11.