Aleksey Filimonov

Bu gün şeirlərini "Ədəbiyyat qəzeti"nin sayğıdəyər oxucularına təqdim etmək istədiyim Aleksey Filimonovla bir neçə il bundan qabaq Moskvada böyük rus şairi Yuri Kuznetsova həsr olunmuş konfransda tanış olmuşduq. Aleksey Moskvada doğulsa və orada təhsil almış olsa da, uzun müddətdir Peterburqda yaşayıb yaradır. Böyük bir imperiyanın zamaniçi yolçuluqda hər zaman rəqabətdə olan Moskva və Peterburq ədəbi mühitləri arasında barışılması mümkün olmayan böyük bir rəqabət mövcuddur, o bunu bəyənməz, bu onu. Bu, bəlkə birində paytaxtlığı əlindən alınmışlığın qisaskar hüznündən, o birində isə yenidən paytaxt olmanın qürurundan irəli gələn bir rəqabətdir və bu şəhərlərin sadəcə daşları, divarları, tarixi önəmləri deyil, hətta yaradıcı insanları da barışmaz rəqabət halındadırlar. Bəllidir ki, Peterburq hardasa, bir başqa deyişlə Pyotrun hökmü və iradəsi ilə Avropanın uzun əsrlər boyu əldə etdiyi istər elmi, istərsə də memari baxımdan yeni nəyi varsa, bir coğrafi məkanda və açıq səma altında toplanmasıdır. Hər binası, küçə və döngəsi tarix qoxuyan, Avropanı anımsadan unikal bir şəhərdir Peterburq! İstər-istəməz bu unikallığı da onda yaşayan, ömür sürənlərin qanına, canına hopmuş və ona başqa bir özəllik yükləmişdir. Puşkinin, Qoqolun, Dostoyevskinin, Turgenev və daha neçə-neçə dahinin qəhramanlarının yaşadığı, ömür sürdüyü bir məkandır Peterburq. Peterburqu adlarını çəkdiyim sənətkarların ölümsüz əsərlərinin səhifələri kimi də oxumaq mümkündür. Bəlkə buna görədir ki, Peterburq yazarları ədəbi üslub və xarakterik özəllikləri baxımından da Moskva ədəbi mühiti təmsilçilərinə sanki yuxarıdan-aşağı baxırlar. İşin ilginc yanı budur ki, bir azdan şeirlərini oxumağa başlayacağınız Aleksey Filimonovun şeirlərində sanki bu iki mühitin özəllikləri bir axarda, ya da bir məcrada birləşir.

Alekseyin şairə yaraşmayan bir təvazökarlığı vardı, hətta bu təvazökarlığı ilk tanışlığımızda hardasa onun şairliyinə məndə şübhə də oyandırmışdı. Amma yaxından tanış olduqca onun necə mükəmməl və dərin ədəbi biliyə sahib olduğunu kəşf edəcəkdim. Xüsusilə dünya elmi fikri fonunda Nabokovun fəlsəfi görüşləri ilə bağlı xoruz səsi eşitməmiş ciddi fikirləri məndən hardasa yarım əsr cavan olan bu şairə sayğı oyandıracaqdı. Aleksey özü özü haqqında zarafatla dediyi kimi, Dantedən 700 il sonra 1965-ci ildə Moskvada doğulmuşdur. Moskva Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsini və M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunun Ali ədəbiyyat kurslarını bitirmişdir. Nabokovun həyatı və əsərlərinə həsr olunmuş elmi işini M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda müdafiə edərək alimlik dərəcəsi almışdır. Şair, yazıçı, tənqidçidir. Əsərləri Rusiyanın ən öndə gələn jurnal və qəzetlərində dərc olunur. Boris Kornilov Ümumrusiya mükafatı laureatıdır. (2007).

Peterburq şəhərinin təkrarsız memarlığı, şəhəri sarıb-sarmalayan sayısız kanallar və aradan uzun əsrlər keçməsinə baxmayaraq, onun aurasını tərk etməyən Pyotrun ruhu A.Flimonovun şeirlərinin bəsit qaynağıdır. Peterburqun memarisi nə qədər orijinal və təkrarsızdırsa, eyni dərəcə də bu özəlliklər Filimonovun şeirlərinə də belə bir zəmin oluşdurur.

M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunun professoru C.B.Cimbinov demişkən "A.Filimonovun şeirlərini oxuyarkən Sovet şeirində nəyin çatışmadığını indi-indi başa düşürsən. Parlaqlığına, çoxyönlüyünə baxmayaraq, Sovet dönəmi şeirində bu dünyaya hərdən işıq salan o biri dünyanın hissi çatışmırdı. Və bu hissi yalnız həqiqi şairlər öz oxucusuna çatdıra bilər".

Cimbinovun bu fikirləri ilə razılaşmamaq mümkün deyil.

YAŞIL BÜRÜNC

Ağacların bürünc yaşıllıqları,

Baxarsan, mis xaçlar, misdən bir şəhər.

Rütubət - davamlı iksirdi burda

Doldurar boşluğu dibinə qədər.

Yığar meyxanaçı - sorumsuz adam

Sarı yarpaqları durğun hovuzdan.

Yaxında əvəzsiz dəfinə kimi

Budaqlar çatıldar şaxtalı buzdan…

Uzaqdan uzanan mis biləklərin

Əyri bükümləri aşınmış pasdan.

Əlləri əbədi yellənən atlı

Qaranlıq içindən çıxar bir azdan…

ŞAHİD

Gün yenə gələcək gəldiyi yerdən

XIX əsr sisə bürünər.

Zınqırov səsiylə kareta hərdən

Bir adam gətirər vədə yerinə.

Qara çay…Oyanan içmək arzusu

Billur qədəhlərin dibi göz yaşı.

Hələ başlanmamış şeirin ağrısı

Olar, ya olmazın çaşqın təlaşı…

Zamanı yetmədi göy misrasını

Yazmağa qışların yer sahilinə.

Və Neva… Şairlər rusun yasını

Vaxtsız ölümlərlə uzadar yenə.

Nə kitab; nə həyat, nə şərab dadı

Önləyə bilmədi şair yasını..

XX əsrin fərqi başqadır

Doldurar pas atmış tapançasını…

PYOTR

1998-ci il iyulun 7-də Fontanka üzərində xəyalət gördüm

Dumanda Pyotrun gördüm üzünü:

Odur idealım bulud atında.

Anidən yağışa vurub özünü

Mənə qoşmadaydı yel qanadında.

Şəhər də, körpü də çıxmışdı yoxa

Bu oydu bir şeylər deyirdi yenə.

Uzadıb əlini bir qılıc kimi

Alovlar püskürən çay üzərinə.

- Kim sizi çağırdı mənim yurduma?

Səsindən diksinər ruhu həyatın.

Qanadlı qılıncla deşilir yenə

Sağrısı alovlar içində atın.

TƏPƏLƏR

Ətrafa baxırsan hər yan təpədi,

Bir də ki dünyanın yaşıdı torpaq.

Yamaclar ağlını itirib nədi

Bülbül nəğməsindən çınlayır qulaq.

Baxma mürğülüdür, nəmlidir, amma

Allahı düşünür burdakı hər daş.

Göy meşə, geniş yol, masmavi səma

Haçansa Tanrıdan enibidi bir baş.

* * *

Bizimki deyilmiş bəlkə də Puşkin

Doğruymuş yüz illik söyləntilər də.

Onun son anını görməmiş heç kim,

Sirlər içindədir yatdığı yer də…

Başını yelləyib baxır uzaqdan

Söyləyir dəlisov misralarını.

Talemi ayıran çağları çağdan

Çay da ləngitmədə öz axarını.

Qürubun əlçatmaz maviliyində

Bir ucdan paylayır mövzularını.

Nevanın ulduza döndüyü gündə

Qatır dalğalara söz qatarını….

HƏDƏF

O qızıl zənciri heç düşünmədən

Dəyişdi peyğəbər kəhanətinə.

Tarixi kökləri dərinə gedən

Tac üstə xaç nuru parladı yenə.

Şimal paytaxtında sanki haçansa

Vaxtsız öldürüldü.Amma yuxudur.

Yerüstü həyatı.Qalmadı şansa

Zaman onu deyir, onu oxudur.

* * *

Ulduzlar qırmızı polada döndü

Tarix öncəsində uzaq Misirdə.

Tanrı sonsuz dedi, sonsuzluq öndü

Cavabı arxaymış…Nə var bu sirdə?!

Qurumuş budağı sındırır külək

Uzaq mavilikdə bərkiyir polad.

Ulduz pramidlər bir gün sönəcək

Elektrostal qalarmı hər şeyə inad?

Orda, uzaqlarda doğma şəhərim

Paytaxt Moskvadan bir azca uzaq.

Allahın altında rahatdı yeri

Canımda bir ayrı qorxu var ancaq…

* * *

Bir anda ruhunla

Toqquşacaqsan.

Kölgələr fikirdi

Əslinə baxsan.

Gələn misraların

Dilini bilsən;

Bəlkə bir xəyalsan

Tanrı deyilsən.

Rəsmimi Vattonun

Bu sakit geçə

Süzülüb getmədə

Səssiz, gizlicə.

Dışarda dalğa

Açılmamış sirr

Təsadüf əsəri

Bahar gətirir.

Mavigözlü xəbər

Şimal Palmiri.

Ruhların nəğməsi

Tutmuş efiri.

DUZLU ŞƏHƏR

I

Palçığa qarışmış duz

Parlıyar qarlı gildə.

Nəyə baxsan ümidsiz

Fəvvarəli sahildə…

Çıxar Puşkin məbəddən

Qəlbinə dammış nəsə.

Bir qəfil fəlakətdən

Gedir, gedər-gəlməzə.

II

Qoqol şən cəmiyyətdə

Paylar "Ölü canlar"ı...

Yüz-yüz evdə, həyətdə

Zülmət həyəcanları.

Quyuya kölgə düşər -

Duru suyu bulanar.

Göy günəşlə görüşər,

Ay zülmətdən boylanar..

III

Hasarlar dalında Pyotrun evi,

Çar orda yatmağı, durmağı sevir.

Nə bir tərəddüd var, nə bir çək-çevir…

Məni yazın deyir hər düşən yarpaq,

-Bu yeni əmrdir!Sonsuzu burax,

Sükut pozulmağa tələsmir ancaq.

* * *

Moskva, Kremlə axar,

Neva Peterburqa.

Moskva, hər şeyi diktə edər,

Piter - əlacsız baxar…

Özgür və sadədir o,

Öz-özünü yenmiş.

Salxaq bir körpü salmış

Ulduzlara dirənmiş.

Moskva belə ağır,

Yuxusuz mütəmadi.

Piterin qanadını

Qaranlıq örtəmədi.

* * *

Peterburq köksünü açar səhərə

Pyotru andırmada uca qüllələr.

Onun ilhamından doğan şəhərə

Şərqilər söylərəm səhərə qədər.

Ya bir dənizçidir,ya da bir oğru,

Və ya bir döyüşçü ya da bir tüccar.

Evsizlər, şöferlər, işsizlər xoru

Sahibkar,ya həkim, kim istəsən var.

Padişah,yanında yaxın çevrəsi,

Özgə yox, oğlunu öldürən çevrə.

Üfüqdə alışır Bizans cöhrəsi

Altın çağ dövrəsi, bir ayrı dövrə..

İNCƏ MƏLƏK

Xalatını soyunub

Xəyala dönür mələk.

Unudulmaq simvolu,

Göydən atdığı lələk.

Xəbəri yox, xəbərçinin

Varmı günahı bunda.

İnsanlar qoşdurmada

Zaman uçurumunda.

Pyotröncəsi payız

Hava da öz yerində:

Xəfifcə buxarlanır

Nevanın üzərində.

Piltələr arasında

Əks olunar bir anlıq.

Unutqanlıq pərdəsi

Gah işıq,gah qaranlıq…

* * *

Pesteldə yaşayırdım bənövşəyi bir ildə

Qırımızı olmalıydı Allahın gələn ili.

Üç əsrlik yaşını qeyd etmədə Peterburq

Və onu oxşamada Neva - əski sevgili…

Göydə həqiqəti gizləyən bulud

Çiskinli yağışa hamilə sükut…

Kimin ağlına gəlib şəhərin ilk planı

Kim salıb,kim ucaldıb o yolu, bu binanı

Siz hələ bilməzsiniz.

Göydən dolu yağmada,yerdə cəhənnəm anı

Hər şey özünə dalmış, diş-dişə toxunmada

Və yalanı qovaraq

Bizi inandırmağa çalışırlar hər dəfə:

Bu bir uzaq karmadan gələn ağır taledi!

Ağır taleyə bir bax!

Qanadlan Sankt-Peterburq!

Səni xilas edəməz nə Mələk,

Nə də üç-beş qəhrəman.

Nə qəhrəman tapılar, nə onun cangüdəni.

Nə də sakit bir məkan,

Yolun sonunda yeni

Yaşamı müşkül zaman…

Ədəbiyyat qəzeti.- 2017.- 29 iyul.- S.15.