Velosiped

Hekayə

Allahverdi səkkizinci sinifdə oxusa da ərköyünlüyündən, nadincliyindən əl çəkmir, gündə bir hoqqa çıxarırdı. Gah oğlanlara ilişir, gah da qızlara söz atırdı. Sinif yoldaşları, məhəllə uşaqları onunla mübahisə etməkdən çəkinər, ikibaşlı atmacalarına məhəl qoymaz, ondan uzaq durmağa çalışardılar. Ona görə yox ki, ondan qorxurdular. Yox, qorxmurdular. Sadəcə olaraq, bilirdilər ki, kim onun xətrinə dəysə, nənəsi Gülsüm arvad tez özünü yetirib aranı qatacaq, hamını bir-birinə vuracaq, “konsert” çıxaracaqdı. Bəzi uşaqlar uğultu qoparacaq, camaat isə tamaşaya yığılacaqdı.

İnsafən, Allahverdinin valideyinləri pis adam deyildi. Anası Şölə xanım çox mehriban, səmimi bir tibb bacısı, atası Yaqub kişi isə zəhmətkeş Kamaz sürücüsü idi. Qonşu olduqları üçün hələ uşaq vaxtlarından Yaqub bəylə Şölə xanım bir-birlərinə get-gəl eləmiş, dostlaşmış, böyüyəndə isə ağsaqqalların xeyir-duası ilə ailə qurmuşdular. Lakin evləndikdən sonra uzun müddət övladları olmamışdı. Bəzi dostları, qohumları Yaquba arvadından ayrılıb başqası ilə evlənməyi məsləhət bilsə də, o, bu fikri qətiyyən qəbul etməmiş, səbirli olmağa üstünlük vermişdi. Evli olduqları müddətdə Şölə xanımla çox mehriban ömür sürmüş, valideyinləri isə gəlindən həmişə razılıq etmişdilər. Bu cür arvad hər adama qismət olmazdı ki, Yaqub bəyin bəxtinə çıxmışdı. Necə deyərlər, doşab almışdı - bal çıxmışdı. Bircə, övlad dərdi olmasaydı... Yoxsa, kim istəməzdi ki, ömrünü Şölə xanım kimi tərbiyəli, başıaşağı, üzüyola, mehriban bir gəlinlə keçirsin.

Yaqub bəy Şölə xanımı da götürüb şəhər həkimlərindən belə hər yana aparmışdı. Lakin həkimlər onların sağlamlığında bir qüsur tapa bilməmiş, bu problemin zamanla həll oluna biləcəyini demişdilər. Yaqub bəy ümidini üzməyərək təkcə həkimlərlə kifayətlənməmişdi. Ağsaqqal və ağbirçəklərin məsləhəti ilə ağır ocaqlara, pirlərə pənah aparmış, nəzirlər paylamış, həmişə Allaha dualar etmişdilər. O, demək olar ki, olub-qalan nə pulu vardısa, hamısını bu yolda qoymuşdu. Və nəhayət beş ildən sonra sevinc üzünə gülmüşdü. Özü də təkcə onun yox. Öz ailə üzvləri ilə bərabər bütün kənd camaatı da bu hadisəyə sevinmişdi. Allahverdi adını isə uşağa nənəsi qoymuşdu – Gülsüm xala. Uşaq böyüyənə qədər anası ilə bərabər nənəsi də onun üstündə əsmiş, qayğısına qalmış, hər nazını çəkmişdi. Şölə xanım uşağından arxayın olduğu üçün iş yerinə rahat gedib-gəlmiş, qayınanasına güvəndiyindən narahatlıq hissi keçirməmişdi. Təəssüf ki, uşaq böyüdükcə nənəsi onu daha çox əzizləmiş, bəzən səhv hərəkətlərinə də fəxrlə “maşallah” demişdi. Ata-anası uşağa hirslənəndə və ya bir irad tutanda Gülsüm xala tez reaksiya vermiş, “yaxşı, yaxşı, dünya dağılmadı” deyə nəvəsinə qahmar çıxmışdı. Ərköyünlük o həddə gəlib çatmışdı ki, Allahverdi nənəsindən pul götürüb kənddəki mağazalardan istədiyi şeyi alırdı. Öz təqaüdü kifayət etməyəndə Gülsüm xala əlini ömür-gün yoldaşı Mustafa kişininin cibinə uzadırdı. Satıcılar Allahverdiyə alışdıqlarından, onu görməyəndə darıxardılar.

Bir gün Yaqub bəy yorğun halda işdən gəlib arvadını çox qaşqabaqlı gördü. Hiss etdi ki, Şölə xanım onu soyuq qarşıladı. Əvvəl heç nə demədi. Adəti üzrə bir stəkan çay içdikdən sonra aynəbənddən otağa keçib arvadını səslədi:

Şölə, keç içəri, işim var.

Şölə xanım işini bilirdi. Odur ki, otağa daxil olan kimi arxasınca qapını örtdü. Yaqub bəy gözləmədən soruşdu:

Niyə qaşqabaqlısan? Nəsə olub?

Yox, heç nə olmayıb – həyat yoldaşı dilləndi.

Yorğunam, hövsələm yoxdur. Yubatma, de görüm, nə olub?

Yaqub, sənə qurban, məni pis vəziyyətdə qoyma...

Bəsdi görək! Bağrımı çatlatdın! De görüm, nə məsələdi?!

Nə olacaq, Allahverdi evdə heç kimi saya almır. Nə bilir, onu edir, dərslərini oxumur. Gör saat neçədir, hələ evə yığışmayıb.

Narahat olma, mən onun qulağını dartaram.

Kötəklə düzələsi məsələ deyil, Yaqub. Nənəsi onu çox pis öyrədib. Uşağın sözü ilə oturub-durur. Allahverdinin bir əmri yerinə yetməyəndə uşaqdan çox o, narahat olur. Ağzımı açmağa qoymur. Bəlkə üzbəüz oturub şirin dil ilə özün uşağı başa salasan. Hələ gec deyil. Ananı yola gətirsən, Allahverdini dartıb bir yana çıxara bilərik.

Bəs, indiyə kimi niyə mənə bir söz demirdin?

Nə deyim, Yaqub? Xasiyyətinə bələd deyiləm? O dəqiqə əsəbləşib hay-küy qaldıracaqsan. Hamı da deyəcək ki, Mustafa kişinin qızı ana ilə balanın arasına girib onları bir-birinə vurdurur. Bu işdə mən əsas günahı qayınanamda görürəm. Allahverdi dükanlardan nə istəyir götürür. Pulu ona nənəsi ilə babası verir... Yaqub, elə et ki, mənim adım hallanmasın, xahiş edirəm. Qoy, evimizdəki mehribanlıq pozulmasın.

Yaqub bəyin hövsələsi qaçdı. Həyat yoldaşı haqlı idi. Ancaq bilmirdi ki, söhbətə hardan və necə başlasın. Elə etməliydi ki, Şölənin adı hallanmasın, yoxsa anası evdə mərəkə qoparar, olub-qalan xətir-hörmət aradan götürülərdi. İkilikdə olduqlarını nəzərə alıb Şölə xanım sözünə davam etdi:

Yaqub, hirsli başda ağıl olmaz. Yaxşı-yaxşı fikirləş, qötür-qoy elə. Həmən uşağın üstünə getmə. Məsələ çox ciddidir. İndi də deyir ki, əgər mənə velosiped almasanız özümü damdan atacağam... Gedib mağazaya, verməyiblər, deyiblər ki, get, qoy atan gəlsin.

Bircə, elə bu qalmışdı. – Yaqub bəy bərk əsəbləşdi. – Qələt eləyir. Belə çıxır ki, hər dama çıxanda ona bir şey almalıyıq?! – Sonra əlavə etdi – Sən mənə heç nə deməmisən, narahat olma.

Bu, velosiped məsələsi Yaqub bəy üçün göydəndüşmə oldu. Əvvəlcə çayını içib sonra küçəyə çıxdı. Gövdəsindən sınaraq yerə yıxılmış yaşlı söyüd ağacının üstündə sıra ilə oturan uşaqlara tərəf səsləndi:

Dədə, gecdir, gəl evə. (O, atasına hörmət əlaməti olaraq oğlunu belə çağırırdı).

Allahverdi uşaqlardan ayrılıb evə gəldi. Ailə aynabənddəki stolun arxasına yığışıb axşam yeməyinə hazırlaşırdı. Yaqub bəy özünü saxlaya bilməyib dərhal söhbətə başladı:

Dükançı İsmayıl dedi ki, oğlun gəlib velosiped almaq istəyir. Bu düzdür?

Hə, istəyir, bala, istəyir. Deyir ki, hamının var, mənim niyə olmasın? – Gülsüm arvad qabağa düşüb hamıdan tez cavab verdi.

Ana, birincisi, hamının velosipedi yoxdur, varsa da bizə nə dəxli? İkincisi, Dədə gündəliyini gətirsin görək vəziyyət necədir? Əgər velosiped alsaq, dərslərindən geri qalmaz ki? Üçüncüsü, deyin görüm, mənim xəbərim olmadan niyə uşağa pul verirsiniz ki, gedib velosiped alınsın?!

Boy, o nə sözdü dedin, ay oğul? Məgər bu evdə mən boyda ağbirçəyin sözü keçmir ki? Bir veliskeddən yana uşağın qəlbinə dəyəcəksən? Camaat uşağına cüt-cüt alır. Niyə acından ölmürük ki? Başqaları bir sürü uşaq saxlayır, sözü çıxmır, sən bir dənə nubarının könlünü almaq istəmirsən! Yaqub bəy hiss etdi ki, anası ilə danışmaq onun üçün çətin olacaq. Odur ki, oğluna tərəf çevrilib dedi:

Dədə, bax, mənə diqqətlə qulaq as. Velosiped sənin üçün elə bir əhəmiyyət kəsb eləmir. Əgər istəyirsənsə mənim kimi sənin də çörəyin daşdan çıxmasın, çalış, dərslərinə fikir ver. Universitetə girib yaxşı bir ixtisas sahibi ol. Önəmli olan budur, velosiped sənin nəyinə lazımdır?

İstəyirəm, – oğlu astadan dilləndi.

Məndə pul var. – Gülsüm arvad yenə özünü saxlaya bilmədi.

Yaqub bəy üzünü bayaqdan sakitcə oturub qulaq asan atasına tutub dedi:

Ata, sən bu işə nə deyirsən? Anam bu uşağı hara aparır?

Bala, anan bu evdə indiyə kimi mənə ağız açıb söz danışmağa imkan verməyib. Sevinirəm ki, heç olmasa, əvəzində Allah mənə yaxşı bir gəlin qismət eləyib. İndi də bu uşaq məsələsi. Əgər bilmək istəyirsənsə, anan o uşağın evini çoxdan yıxıb. Gücün çatsa, velsabed almaya bilərsən.

Gülsüm arvad kişinin sancmasına cavab qaytarmaqdan özünü zorla saxladı. Yaqub bəy şər vaxtı, şam yeməyi ərəfəsində evə qanqaralığı salmaq istəmədi. Üzünü oğluna tutub dedi:

Dədə, nə vaxt ki bütün dərslərindən əla qiymətlər gətirdin sənə velosiped alacağam.

Allahverdi küsərək stolun arxasından durub yemək yemədən içəri otağa keçdi. Nənəsi həmən dalınca yüyürdü. Nəvəsinə dediyi təsəlliverici sözlər aynabənddə aydınca eşidilirdi: “Ağlama, mənim noğul balam. Nənən gözünün yaşına qurban olar...”

Səhər Yaqub bəy işə getsə də Allahverdi dərsə getmədi. Anası nə qədər çalışsa da onu yola gətirə bilmədi. Uşaq “velosiped” deyib durdu. Sonra isə məqsədinə nail olmaq üçün tövlənin damına çıxdı. “Özümü atacağam!” deyə baba və nənəsini hədələdi. Yubanmadan anası Şölə xanımı iş yerindən çağırdılar. Tamaşaya qonşular da yığışdı. Nənəsi nə qədər yalvarsa da, özünə əl atsa da, camaat nə qədər dil töksə də xeyri olmadı. Allahverdi dedi ki, anam getsə velosipedi verərlər. Şölə xanım isə oğlunu başa saldı ki, əgər icazəsiz bir iş tutsa Yaqub işdən gələn kimi onu tikə-tikə doğrayar. Bu söhbətlərin faydasız olduğunu görən Allahverdi nənəsinin yalvarışlarına məhəl qoymadan damın lap qırağına gəldi. Sonra isə “İnanmırsınız mənə? Onda, əlvida!” deyib özünü aşağı atdı. Düşməyi ilə bağırmağı bir oldu:

Vay, nənə, öldüm!

Ətraf bir-birinə qarışdı. Su gətirən kim, həkim dalınca qaçan kim... Nənəsi havar çəkib elə şivən qopardı ki, gəl görəsən:

Balamı bədbəxt elədilər! Bir veliskedi ona qıymadılar...

Şölə xanımın səsi çıxmasa da gözlərindən yaş sel kimi axırdı. Oğlunun başını dizi üstünə qoyub camaatdan ona toxunmamağı xahiş edirdi. Uşağın rəngi qaçdığından bərk narahat idi.

Həkim gəlib çıxdı. Şölənin iş yoldaşı idi. Uşağa bir ağrıkəsici iynə vurub şəhərə rentgen aparatına aparmağı məsləhət bildi. “Ancaq maşına mindirəndə ehtiyatlı olun, ayağını tərpətməyin” deyib getdi. Allahverdi isə hey qışqırıb-bağırır, səsini kəsmirdi. Bilmək omurdu ki, o bunu ağrıdan eləyir, yoxsa ərköyünlüyündən. Nəhayət, səbirsizliklə gözlədikləri sınıqçı Süsən arvad da gəlib çıxdı. Camaat çəkilib tez ona yol verdi. Arvad çöməlib yerini rahatladı. Allahverdinin çığırtısına məhəl qoymadan əvvəlcə ehtiyatla onun sağ ayağını nəzərdən keçirdi. Sonra onu yavaşca yerə qoyub, diqqətlə sol ayağına əl gəzdirdi. Hamı nəticəni gözləyirdi. Süsən arvad başını qaldırıb səbirsizliklə gözləyən Şölə xanıma dedi:

Narahat olma, qızım, sınığı yoxdu. Anan namaz üstə imiş. Sol ayağı topuqdan çıxıb, onu salmaq lazımdır.

Süsən arvad da Süsən arvad idi ha. Kənddə heç bir sınıqçı onunla bəhsləşə bilməzdi. Əlli illik iş təcrübəsində bir dəfə də olsun diaqnozu səhv çıxmamışdı.

İsti-isti salmasaq yerinə qan dolar, sonra uşaq əziyyət çəkər, – deyə fikrini bildirdi.

Şölə xanım etiraz etmədi. Yara təzə olduğu üçün topuq çox şişməmişdi. Süsən arvad ayağı ovuşdurmaq üçün nə keçi piyi istədi, nə də ki kərə yağı. Yaxınlıqdakı cavanlar Allahverdini tutub tərpənməyə qoymadı. Süsən arvad elə birinci həmlədə topuqdan çıxan ayağı yerinə saldı. Hamı sevindi. Allahverdini evə gətirib yatağa uzatdılar. Süsən arvad çıxan ayağı yun yaylıqla bağladı. Və tapşırdı ki, iki-üç gün onu yerə toxundurub, zora salmasınlar.

Qonşular dağılışdılar. Nənəsi Allahverdinin yanından kənara çəkilmir, anası isə ev işlərini görürdü. Çox çəkmədi ki, Yaqub bəy də gəlib çıxdı. Maşını birbaşa həyətə sürdüyündən heç nədən xəbəri yox idi. Hadisəni yoldaşı Şölə xanım qapıda qısa şəkildə ona danışdı. Yaqub bəy hirsindən içəri keçib, hətta, uşağa belə baş çəkmədi. Aynabənddə xörəyini yeyib çayını içdi. Aynabənddə yatıb, səhər ordan da işə getdi. Nənəsi Allahverdinin zırıltısını kəsə bildi. Səhər açılanda qonşuları Qəzənfəri çağırıb dəsmala düyünlədiyi pulu ona verib dedi ki, mənim adım olmasın, buna İsmayıldan bir velosiped al gətir. O da alıb gətirdi.

Allahverdi yataqdan qalxa bilməsə də kefi kök idi. Velosiped otağın küncündə, gözünün qabağında par-par yanırdı.

Yaqubun, anasına bir söz deməyə üzü gəlmədi. Allahverdinin tərbiyəsi düzəlmək əvəzinə getdikcə daha da korlanırdı. Bu hadisədən xeyli vaxt keçmişdi. Bir gün Yaqub bəy işdən evə gələndə gördü ki, həyətləri adamla doludu. Ağlaşma səsi gəlmirdi. Fikirləşdi ki, yəqin atasının vəziyyəti yenə də ağırlaşıb. Lakin yaxınlaşanda başqa bir mənzərənin şahidi oldu. Allahverdi yaşadıqları hündür binanın damına çıxıb “özümü atacağam!” deyə bağırırdı. Bu vəziyyəti görüb başını bulayan kim, uşağa dil tökən kim, Şölə xanıma ürək-dirək verən kim – aləm qarışmışdı bir-birinə. Yaqub bəy binaya yaxınlaşıb aşağıdan oğluna səsləndi:

Dədə, düş aşağı, konsert vermə! Elə etmə ki, özüm ora qalxım!

Gəlsən, nənəm canı, özümü atacağam. Əgər istəyirsiniz ki, atmayım, mənə vertolyot alın...

Yaqub bəy camaatın əhatəsində halsız vəziyyətdə uzanıb ürəyini tutan anasına yaxınlaşdı:

Ana, mən getdim, işlərim çoxdur. Gör, noğul balan nə istəyir?!

Aləm Kəngərli

Ədəbiyyat qəzeti.- 2017.- 3 iyun.- S.20-21.