Dağların xiffəti ilə...

Geniş yaradıcılıq diapazonuna (bədii, publisistik, elmi; şeir, nəsr, ssenari) malik və hər sahədə ciddi söz sahibi olan Sabir Rüstəmxanlının Məmməd Aslana həsr etdiyi şeir ömrü boyu təbiətin ilkinliyini - xüsusən də Kəlbəcəri özündə və sözündə gəzdirən bir insanla dialoqdur. Dağlardan ayrı düşüb rast gəldiyi hər gülün önündə diz çökən o insanın səcdə etdiyi güllər də dağların xiffəti ilə yaşayır...

1960-cı illərdən başlayaraq ədəbiyyatımızda insan-təbiət bütövlüyünün axtarışı zamanla bağlı qlobal hadisə kimi özünü göstərir. Sürətli urbanizasiya və təbiətin ilkin nizamının pozulması, həmin təbiətin içindən gələn insanların özlərini sənayeləşən və köhnə həyat tərzini, yaşayış ahəngini itirən, özü-özünə yabançı gələn şəhərin içində görə, mənəvi cəhətdən burada yerləşə bilməyib daim təbiətə, ilkinliyə qayıdış əhval-ruhiyyəsi ilə vurnuxmaları ədəbiyyata da dərin izlər salır. Bunu, sadəcə, xiffət hissi - nostalgiya ilə bağlamaq düzgün deyil. O illərin şeirlərində nə qədər müxtəliflik və fərdilik, landşaft, mənzərə rəngarəngliyi olsa da, pozulmaqda olan təbiət-insan münasibətlərinə yanaşmada bütövlük, həmrəylik olduğunu görürük.

S.Rüstəmxanlının Məmməd Aslana müraciətlə yazdığı şeirdə söz bir neçə qatda gəzişir, fikir bir neçə layda cərəyan edir. Toxunulmamış təbiətin təsviri yalnız dağın-daşın, çənin-dumanın, gülün-çiçəyin idilliyasını yaratmır, həm də keçmişi bu günə daşıyan yaddaşın ata ocağını, ana vətənini, yurd yerini canlandırıraq hərəkətə gətirir. Gülün xiffət çəkdiyi yerdə Kərəmi soraqlayan Lələnin ruhu gərdiş edir, sirri açılmamış qalanın bağlı ürəyi döyünür, mövla səsi, dərviş nəfəsi dolaşır. Çay kimi axan insan ömrü əsən küləyin qanadları üstündə yol gedir. Onun səfəri əbədi dəyərlərlə müqayisədə çox qısadır.

Yaddaşın alt qatında dörd yanı daşlara tay olan insanlığın haqqa, ədalətə etiqadı dayanır. İlkinliyi pozulmamış, çiçəklərin həsrət çəkdiyi dağlar əyri ilə düzü çəkən haqqın, ədalətin tərəzisidir. Təbiətdən, ilkinlikdən, kökdən gələn sözün yeri isə varlığın huridən, mələkdən yüksəkdə olan ən ali məqamındadır.

Çəkdin tərəziyə əyriynən düzü,

Mövla da özünsən, dərviş də özün,

Cənnət qapısını döyürsə sözün,

Huridən, mələkdən nə istəyirsən?

Ənənəyə görə, qoşma tapşırma ilə bitir: şair son bənddə öz adını göstərir. Sabir Rüstəmxanlının qoşması Məmmədin - Məmməd Aslanın adına tapşırılıb. Burada sözün oyatdığı fikir başqa fəzada cərəyan edir - həm şeir, həm də pəmbə dərdli şair ürəyi dünyanın taleyindən narahatdır.

Ay qoca dünyanın Dədə Məmmədi,

Dərdlər ürəyimdə pəmbə-pəmbədi.

Fatehlər dünyanı düzəldəmmədi,

O yazıq fələkdən nə istəyirsən?

Mətnin məntiqinə görə fatehlərin düzəldə bilmədiyi dünyanı xilas etməyin ən düzgün yolu bir çiçək önündə diz çökmək, dağın xiffətini çəkən gülə səcdə etməkdir!

Məti Osmanoğlu

Ədəbiyyat qəzeti.- 2017.- 10 iyun.- S.4.