Noyabr gündəliyi

Anam üçün

I (04.XI.2016)

Yazdıqları dilin ölü olduğu iddia edilən

qədim şairlərin şeirlərini oxuyuram tərcümədə:

özündən bacardıqca uzağa qaçmağın

daha bir yolunu təcrübədən keçirdirəm hər cümlədə;

onların nəğmələri- sevinci və kədəri mənim batıq səsli

yorğun nitqimdə bu cümə sanki dirilirsə də,

məni heç kim və heç nə ovuda bilmir indi, kiritmir,

çünki sən yoxsan, ana

və o uşaq bir də baş qoymayacaq dizlərinin pərqusuna.

Demək insan yaşaya-yaşaya belə ölür(y)müş , diri-diri.

II (06.XI.2016)

Yadıma düşür, payızdı, ikimizdik- Göyərçin nənə və mən; balacaydım.

Sevincimi, qüssəmi böyüklərə qısılmaqla anlatdığım vaxtlardı, sarılmaqla.

Hava qaralırdı, talvarın arasından Ayın gümüşü tiyəsini oğurlayıb

əncirin divardakı yalın kölgələriylə savaşırdım xəyalımda.

Nənəm söylədi ki, bəri gəl, bir azca başımı dırnaqla.

Şüşəbəndin kəlləsindəki divanda başını qucağıma aldım.

Sürgün görmüş, altı qız və bir oğul böyütmüş, ərini iki ildi itirmiş,

qayınatasının məzarı başında yaşmaqlanan, beli vaxtsız bükülmüş

tənha qadın halsız-halsız nimdaş divandan qalxanda

duz basmış dizlərinin yun sarğısına baxan

balaca uşağın- nəvəsinin heyrət qədər böyük olan gözlərinə zilləndi:

-Eh, ay bala, elə bil heç yaşamadıq, yuxu gördük,- dedi.

Bəzən heç nə anlamırsan.

O gecə mən öz-özümə qısıldım.

Yəqin ki, ilk dəfə.

İndi mən kiminlə danışıram?!

Sən gedəli beş il oldu artıq, bir neçə gün əskikdi.

Sən gedəli həyat rəngsizləşdi, ana, günlər tez ötür, tələsikdi.

Vəfatının ilk ili demək olar hər gün səni yuxuda gördüm.

İndi də tez-tez görüşürük və sən hər dəfə nəsə deyirsən:

bir az anlayıram, bir az yox- uşaqlıqda da beləydi.

İndi mən həyatda çox vaxt itirir, yuxularda bəzən qazanıram.

İndi mən həyatın yalnız həyat,

yuxunun yalnız yuxu olduğuna az inanıram.

III (07.XI.2016)

Nənəgildən atamın, sənin yanına

yetmiş doqquzun ortalarında döndüm.

Məktəbə getməliydim, avqustun son günləriydi.

Diqqətimi ilk çəkən açıq qəhvəyi lövhəcik oldu.

Qapıda, poçt qutusunun üstündəydi.

- Bura nə yazılıb? - deyə soruşdum.

- Sən...bu yazı həm də sənsən... - dedin.

Razı-razı sevindim və heyrətləndim:

"Bu necə olur, demək mən təkcə oğlan yox,

həm də bir yazıymışam".

Evimizdə ilk sabahı gözümü açanda gördüm ki, yoxsan.

Qardaşım və bacım öyrəncəliydilər,

sakitcə: - Ata və ana işdədir- dedilər.

Xalatını qucaqlayıb bir küncə çəkildim,

onu qoxlayaraq üç-dörd saat dayanmadan ağladım.

Sonra da elə o küncdəcə sən gəlincə mürgülədim.

Toxunuşuna ayıldım, sığalına, öpdün və dedin ki,

böyüyüncə adamlar işə gedirlər hər gün, gülümsədin.

Son gedişindən sonra ağır günlər yaşadım.

Həftələrlə öz-özümə qısılıb yaylığını qoxladım.

- Daha vacib işlər var, adamlar böyüyüncə

gedir və bir daha geriyə dönmürlər... -

sən bunu o vaxt demədin.

Deyə bilməzdin.

IV (08.XI.2016)

İnşa yazanda ən çətini ilk həmlə, birinci cümlədir, demişdin.

Bəs ilk cümləni, sözü yazanda çətin olan nədir?

Sən yoxsan və mən ilk hərfi yoxa çıxmış

bir əlifbayla bambaşqa bir cümlənin,

sözün lap başındaca karıxmış,

qələmi ağ vərəqə söykəyib qalmışam;

əslində vacib olan nəsə yazmamışam.

Sən yoxsan deyə daha heç kim

əlimdən tutub məni qələmlə birgə ağ vərəqdə

elə rahat və xoşbəxtcə gəzdirməyəcək.

İlk hərfi, sözü itmiş cümlələr bundan sonra

nə yazsam belə heç vaxt əvvəlkitək bitməyəcək,

bütünləşməyəcək.

V (09.XI.2016)

Hər dəfə uzun fasilədən sonra yazmaq istəyəndə

heç kimə deməsəm də, böyük çətinliklə qarşılaşıram;

"ana" sözünü yazmağı öyrənən uşaqlar kimi həyəcanlanır və çaşıram.

İndi "ana" kəlməsi mənimçün yalnız sənin qıvrım, şabalıdı saçların,

bəstə boyun, ala gözlərin, ətrin, ətsiz yumru göz qapaqların,

ağ bənizin, parlaq dərin, şəfqətli təbəssümün, şux səsin, yəni şəklin deyil;

indi "ana" kəlməsi bir az yoxluğudur, ana, boşluğudur

bütün bunların və var olan hər bir şeyin - həyatın, ölümün, sözün, dilin.

VI (10.XI.2016)

Bir-iki yeniyetməlik cəhdimi nəzərə almasam

sənə heç vaxt şeir yazmadım, yaza bilmədim

və ölümündən sonra bu məni daha çox ağrıtdı.

Ölümündən sonra bəlkə də ovunmaqçün

ana haqqında yazılmış,

nə vaxtsa oxuduğum çoxlu şeirləri təkrar xatırladım.

Yenilərini axtardım, oxudum.

Əlçatan əksər kitabları vərəqlədim.

Heç birində sən yoxdun.

Bir vaxtlar yaxşı hesab etdiyim,

sevə-sevə əzbərlədiyim mətnlər

niyə belə sönük və saxtaydılar:

qafiyələr məni üzdü-

sənin laylanda onlar belə qulaq deşmirdi;

hövlnaklıq- o şey ki, sənin aram nitqinə,

mülayim, mehriban sükutuna yaddı-

məni dəli etdi.

Bircə bəraəti oldu o yazıların,

mən anladım ki, bəzən şeirlərin tarixçələri,

onları yazdıran səbəblər mətnin özündən vacib olur-

əlbəttə bu pis təsəlliydi.

Hə, ana, bir-iki yeniyetməlik cəhdimi nəzərə almasam

sənə heç vaxt şeir yaza bilmədim;

indi yazdıqlarım da təskinlik və etirafdır.

Halbuki yaxşı hesab etdiyim əksər yazılarımı,

and olsun canım əlində olana ki,

məhz sənin dizinin dibində,

özü də çox rahat, ilk həmləyə yazmışam,

sanki sən yenə də mənim əlimdən tutub

onu qələmlə birgə vərəqin üzərində gəzdirmisən.

Bilirsən, sən mənim bütün yaxşı şeirlərimin

həqiqi ünvanı və həmmüəllifisən.

Bilirsən, fikirləşirəm ki, ömrümün işıqlı, xeyirli tərəfi varsa

və mən onları artırıb əksiltmədən yaza bilsəydim,

əlbəttə, poetika və üslub məsələlərini

yazı vərdişlərimi unudaraq -

bu isə çox vacibdir, çünki ustalıq və vərdişlər,

başqa sözlə biclik saflığı yalnız təqlid edir-

hə, bax, onda bu elə sənin haqqında şeir ola bilərdi.

Sənin şeirin.

Amma mən yaza bilmədim.

Çünki bildiyim bütün vacib sözləri sən mənə öyrətmişdin.

Çünki sən bildiyim bütün sözlərdən qiymətliydin.

Çünki sən durduqca o sözlər səni ifadə edə bilməzdi

və sən gedəndən sonra yerini necə doldurmalıydı o sözlər?

Və nəhayət, çünki sən bizi sevdiyin qədər mən səni sevə bilmədim,

məni bağışla.

VII (11.XI.2016)

Deyirlər qrammatika dilin haqqıdır.

Kim bilir, bəlkə bunu söyləyənlər haqlıdır.

Amma əgər yazı qaydalarından uzaq və xəbərsiz alqışın,

dörd misralıq bircə laylan

"İlahi komediya"dan daha qədim, dərin və diridirsə,

sən dilin canı, haqqı və ruhusan, ana.

VIII (14.XI.2016)

Sən iki dünyanın arasında can çəkişərkən

mən iki qitənin arasındakı şəhərdə, İstanbulda hava limanındaydım.

Vaxt qurğuşun kimi ağırdı, darıxırdım, uçuşa yarım saat qalırdı.

Telefonumda nəvələrinlə söhbətinin görüntüsü vardı,

xəbərsiz yazmışdım, düyməni basdım ki, baxım.

Olmadı. Bir də. Yenə olmadı..

Niyə axı?! Saata baxdım.

Təyyarə Bakıya enəndə evə zəng elədim.

-Ana, necədi? - Bu sual cavab almaqçün deyildi.

Hərçənd, sükut cavab verdi və mən

ilk dəfəydi onu yaxşı anladım.

-Saat 6-da?

Təəccüb dərdi eybəcərləşdirir bəzən.

Sən məni dünyaya gətirdin,

Doğum şəhadətnaməsi verdin.

Mən səni məzara qoydum,

Ölüm kağızı aldım sənə.

Ölümündən on yeddi gün sonra atamın şəxsiyyət vəsiqəsi itdi.

Yenisini almalı olduq; ağır yeriyirdi deyə dalınca mən getdim.

Azadlıq küçəsi ilə üzüaşağı düşəndə, nədənsə əlimi döş cibimə saldım,

təzə vəsiqəyə bir də baxmaq istədim, arxa üzü çıxdı.

"Ailə vəziyyəti" sözlərinin altında "subay" yazılmışdı.

"Başqasının vəsiqəsini götürmüşəm..." Çaşdım.

Geri döndüm və beş-on addım atdım da. Təkrar dayandım.

Bir də baxdım. Hər şey doğru idi.

Xeyli sonra iş yoldaşınla rastlaşdım, Sürəyya xalayla.

- Ananız necədir?- soruşdu.

- Vəfat edib... anam iki ildir ki, yoxdur, - sakitcə dedim

və öz hissiz səsimə diksindim.

XI (17.XI.2016)

Yoxluğunu bilirəm. Beş ildir hər gün onunla rastlaşıram.

Amma ölümü(nü) anlamıram.

Anlamadığını qəbul etmək çətindir.

Hərdən qapı döyüləndə mənə elə gəlir ki,

qapını açacam və arxasında səni görəcəm.

Gözlərin şəfqətli təbəssümlə gülümsəyəcək.

Və mən sənə deyəcəm: -Xoş gəldin, ana.

XII (20.XI.2016)

Mənim ömrüm və yazılarım iki hissəyə bölünüb indi:

sən var olduğun günlər və o günlərdə yazılanlar;

sənin yox olduğun günlər, o günlərdə yazılanlar və susulanlar.

XIII (22.XI.2016)

Bilirsən, ana, nə qədər ki, aramızdaydın, biz ailə idik.

İndi olsa-olsa bir-birimizə vərdiş etmiş adamlarıq.

Hətta küçədə bəzən təsadüfən və yad adamlar kimi rastlaşırıq.

XIV (23.XI.2016)

Məzar daşın sakini olduğun aləmin

qapısı kimi görünür mənə.

Sən sanki yenə bizi qoruyursan;

qapının ağzındaca nəvazişlə qarşılayır,

amma içəri buraxmırsan.

-Hansı aydı oğlum?

-Noyabrdı, ana.

-Qarrıyır?

-Sulu qardı.

-Üşüyürsən?!

-Sənsiz, hə...

-Əynini qalın elə. Sən indi çox şeyi bilirsən.

Get, oğlum, yaxşı yol.

XV (24.XI. 2016)

Düz beş ildir demək olar heç nə yazmıram.

Ömrün qırx dördüncü payızında dünyam

qırx dördün payızındakı dünya qədər xarabalıqdı.

"Freqat", "Pirat", "Ləman", "Liman", "Limon" deyə

mənasız şeir kimi sahilboyu uzanır həmqafiyə otel və restoranlar;

sanki tək-tək, iki-iki sahilə qaçışan dalğaları yamsılayırlar.

Ümidsizlik içindəyəm, yaddaşın saralmış xəritəsi əlimdə

uşaqlığın mücrüsünü axtarıram o uzaq, yaxın, yad və tanış yerlərdə.

İriçınqıllı yaş qumsal zolaq, lal qayalıq, bir də atılmış dəlik-deşik qayıqdı.

Sahildə cızılmış "ana" kəlməsindən uzaqlaşır ləpirlər.

Ləpələr yuyur hər şeyi; Günəş yanmış evin arxasından qürub edir.

04-24 noyabr 2016-cı il

1-18 sentyabr 2017-ci il

Səlim BABULLAOĞLU

Ədəbiyyat qəzeti.- 2017.- 4 noyabr.- S.6-7.