“Öz əsərini
danışdır”
Hədiyyə
Şəfaqət - "Qapı"
Öz nəfəsi, ruhu olan
şairdi Hədiyyə Şəfaqət. Yeni dövr
poeziyamızda adını inamla çəkə biləcəyimiz
tək imzalardandı. Bu yaxınlarda yeni kitabı işıq
üzü gördü: "Qapı". Hər dəfə
"Öz əsərini danışdır" layihəsində
o danışdırıb kitab müəlliflərini. Bu dəfə
özü danışacaq öz əsəri haqda.
Redaksiyamıza gəldi, danışdıq, dərdləşdik.
Yağışlı bir payız günündə Hədiyyə
ilə ədəbiyyat söhbəti etməyin həzzi
başqaydı. Günün şeiri isə
çoxdan yazılmışdı:
Hamının ovcunu yağışa
açmağa ehtiyacı vardı
Amma heç kim
Səhər əlini günəşə
uzatmamışdı...
Elnarə Akimova
- Hədiyyə xanım, xoş
gördük. Yeni kitab münasibətilə təbrik
edirik sizi.
- Təşəkkür
edirəm, Elnarə xanım.
- Həmişə siz kitab müəlliflərini
danışdırmısız. Bu gün
özünüz danışacaqsız. Necə
hissdi?
- Qəribə
hissdir. Başqa müəllifi əsəri barədə
danışdırmaq həm xoş, həm bir mənada
asandır. İndisə narahatam, nə deyəcəyəm,
niyə deyəcəyəm? Ehtiyac
varmı, dəyərmi? Çətindir...
- İlk kitabdı, deyəsən.
- İlk kitabdır. Amma yox, ilk kitab deyil, təxminən
iki il əvvəl bir şeir kitabım
çıxıb, cəmi bir nüsxə. Təsəvvür
edirsiniz, cəmi bir nüsxə. Gedib
Xırdalandan götürüb gəlmişdim, avtobusda əlimdə
tutmuşdum, tez-tez də gizli-gizli baxırdım, ürəyim
uçunurdu. İndiyə qalmaz o kitab, çoxdan yox olub
getmiş olacaq...
- Təklif kimdənsə gəldi,
yoxsa düşündünüz ki, artıq vaxtdı -
poeziyada ciddi kitabla görünməyin zamanıdı?
- Təklif üç il əvvəl
gəlmişdi. Elçin bəy (Elçin
İsgəndərzadə) gözlənilmədən yazıb
görüşmək istədiyini bildirəndə və
görüşdüyümüzdə bir şeirlər
kitabımı çap etməyi
düşündüyünü deyəndə həm təəccüblənmişdim,
həm sevinmişdim. O zaman hekayələrim bilinirdi. "Barış"lı günlərdi. Hekayələr yazırdım. Şeirə
başqa cür yanaşırdım,
düşünürdüm yazıram, içimdən yazmaq gəlir,
ruh halımı ifadə edirəm. Heç
təklifə dəyəcək şeirlərim də yoxdu.
Elçin bəy nə hiss etmişdisə, bir-iki şeirimdə
kitab təklif etmişdi. Burda da gözlənilənin
əksinə getdim. Oturduq,
danışdıq, üç ay sonra şeirləri verəcəkdim,
kitab sentyabr ayında çap olunacaqdı. Üç il çəkdi. Bir neçə dəfə
şeirləri sildim, tapıldı, qayıtdı, yeni
şeirlər yazdım, köhnə şeirlərdən vaz
keçdim... Redaktə,
ləngimələr. Düşünürdüm ki,
heç bir naşir üç il gözləməz,
hətta arada həvəs edib başqa nəşriyyatlarla
maraqlandım. Dostlar da israr edirdilər,
lazımdır deyirdilər. Razılaşırdım, ən
azından pərakəndə, necə gəldi yazıb harda gəldi
saxladığım şeirləri bir yerə yığıb
qorumaya alacaqdım. Amma necə edəsən, gecikmişəm,
utanıram da deməyə ki, Elçin bəyin fikri dəyişməyib
ki?.. Bir dəfə necə oldusa, özü
paylaşımın altından yazdı ki, hələ
də kitabı gözləyir. Son dəfə qərara
aldım ki, daha bəsdir, hazırladım, apardım verdim.
- "Qapı"
adlanmasını özünüz istədiniz? Yəni, bir növ simvolik xarakter
daşımır ki? Hədiyyə Şəfaqət
bununla poeziyanın qapısından adladığını
düşündü...
- Son
anacan qəribə bir istəksizlik vardı, nəsə bir
sızıltı vardı. Şeirlərə
baxırdım, baxırdım, sonra qapayırdım məsələni. Duyurdum ki, bunu etməliyəm,
amma edəmmirdim. Anlam verəmmirdim. Neçə dəfə
sildim bütün şeirləri. Kitab
üçün düşündüyüm heç nə
olmadı. Özlüyündən
olmadı. Ad isə tamamilə təsadüfən
belə alındı. "Alma
çiçəklərinin fəsli" demişdim əvvəl,
sonra "Usta və kəpənək"
düşünmüşdük dostlarla. Hətta
teatrdan rəssam, Nicat bəy çox gözəl də üz
qapağı işləmişdi, xeyli zəhmət çəkmişdi.
Həmin gün danışmışdıq,
Elçin bəy universitetdə məni gözləyirdi,
aparıb verməliydim şeirləri. Qapıdan
qayıtdım, noutbuku açdım, əlimi uzatdım ki,
faylı silim. Yükə
çevrilmişdi, çiynimdən basırdı
aşağı. Əslində çox pis olurdum, istənməyən
uşaq kimiydi... Silmədim.
Amma adı dəyişdim, son anda. Fikirləşdim ki, gəlib-gəlib kandara
yetişmişəm, çıxmaq lazımdır qapıdan,
bitirmək lazımdır. Bilirdim ki,
Elçin bəyin əlinə yetişsə, geri
dönüşü yoxdur, çapa gedəcək.
Əlimi silmək üçün uzatdım, adı dəyişib
çəkdim, son anda, "Qapı" yazdım... Üz qabığı da internetdən
rast gələ bir qapı şəkli... Elə bil, tələsirdim
ki, qalsa, yenə bir xatası çıxacaq. Sonra yaxşı qarşılandı, anlamlı ad
oldu. Mən bir az axışına
gedən adamam, qarşıma çıxdısa, necə deyərlər,
qarşılaram, qəbul edərəm, o anda düşünmədən
yazdım, amma indi düşünürəm, görürəm
ki, varmış bir hikmət.
- Bu hissi dəfələrlə
yaşamışam deyə, bilirəm, hər kitab
çıxanda adam övladını
qucağına götürürmüş kimi bir hiss
yaşayır.
- Kitab
çapdan çıxanda gedib götürmüşdülər,
dedilər neyləyək kitabları? Dedim qoyun bir tərəfə. Amma bir yandan da xəbər çıxıb, təbriklər
gəlir, dostlar sevinirlər. Soruşdular
ki, özünə göndərməyək? Dedim yox.
Amma göndərdilər, bir axşam tanış
olmayan bir adam zəng etdi ki, Bakıdan sizə kitab
yollayıblar, binanın qabağındayıq,
düşün götürün. Banu getdi gətirdi...
Səhər
işə gedəndə teatra apardım, Mirbala müəllimin
otağına girdim, dedim kitab gəlib çıxıb.. Çox qəribədir,
Mirbala müəllimin üzü bir işıqlandı, bir
sevinc yayıldı üzünə, məəttəl
qaldım... Əlinə
elə aldı kitabı, hələ də xatırlayıram.
Elçin bəy zəng eləmişdi çapdan sonra, səsində
bir fərəh vardı, o an nəsə sevindim, amma keçdi
getdi... Sonra başqa dostlar...
İmza günü üçün israr edirdilər,
danlayırdılar. Kitabsevərlər qrupundakı
dostlarımız qərara aldılar ki, təşkil etsinlər,
razılıq verdim, o dəqiqə də peşman oldum.
Təqdimat günü də özümü qoymağa yer
axtarırdım...
Təəssüf
ki, içimdə qırılan nəsə daha güclü
çıxdı, fərəhini heç yaşamadım...
Heç... Heç bu barədə
danışmaq da istəməzdim.
- Adil Mirseyidin belə misraları var:
"öz rəsmlərimdən çıxmış bir adam
kimi
yaşayıram ömrümü". Siz həmişə mənə bu misraları
xatırladırsız. Şeirlərindən
çıxmış adam...
- Eh...
gidi Adil Mirseyid... Nə gözəl
ifadədir - Şeirlərindən çıxmış adam... Deyəsən,
heç çıxa da bilmirəm, deyəsən, heç
çıxmaq da istəmirəm, çıxanda
sıxılıram, boğuluram, özümə yer
tapmıram da... "Şeirsəllik". Bunu mənə deyənlər çox oldu,
öygü kimi də deyildi, qaxanc kimi başıma da
çaxıldı. Axmaq da dedilər, düşüncəsiz
də, böyük adam da. Bilirsinizmi,
bir divar var, mən onun hər iki üzündə eyni anda yol
gedirəm. Bu üzdə əzab çəkirəm,
o üzdə uçuram. O üzdə, şeirdə mənim
sığınacağım var. Onu tərk etmək zərbə
altına düşməkdir, faciədir, qəriblikdir.
Qapı adına deyindik ha,
düşünürəm, elə əsas məna da
burdadır, hansı qüvvə mənə o adı
yazdırdı, bilmirəm, amma bir işarədir - deyir ki, bu
üzdən o üzə keçmək gərəkdir,
qayıtmaq gərəkdir. Mən bu dünyada
yaşaya bilmirəm, amma təəssüf ki, divarın bu
üzündə də bir həyatım var, zorluqlarım,
öhdəliklərim, borclarım var. Bir gün ümid edirəm
onlardan azad olacam və tamamilə o üzdə qala biləcəyəm.
Qapımı bu aləmə qapamaqsa mənim səadətim,
yüksüzlüyüm olacaq.
- Bu qədər gərginliyin
içində necə yazırsız? Yaradıcılıq
prosesi necə reallaşır sizdə?
- Əgər
söhbət sırf şeir yazmaqdan gedirsə… "bilmirəm"
ən doğru cavabdır. Ən gözəl, işıqlı, söyləmək
böyük çıxmasın, sevilən şeirlərimi ən ağır
üzüntünün içində yazdığımı
xatırlayıram. Əlimi uzatdım, əlimə
qondular sanki. "Mənim kəlmələrim qəlbimdən
deyil, əllərimdən doğulur"… Dərdləşməkdir
şeir yazmaq. Bir də səhv
anlaşıldığım hər şeyin cavabında
şeir yazaraq ovundum indiyəcən. Amma
necə olur nəyi yazıram, həqiqətən bilmirəm.
Boğulan adam son anda əlini atıb bir
yerdən yapışar ha, amma bilməz
yapışdığı nədir - elə. İlk
kəlməni yazıram, sonra ilk misranı. Eləcə,
nə gəlirsə... Sonacan davam edirəm, sonacan bilmirəm nə
yazıram. Sadəcə yazıram, çox zaman
gözüyumulu yazıram… Amma görərək yazıram, bəzən
əlimin birini rəqs edirmiş kimi havada gəzdirirəm… Bəzən eləcə, məsələn, yol gedərkən
pıçıldadığım şeirlər olur, amma
çıxıb gedirlər, sonra bir kəlməsini də
xatırlamıram.
İndi dostlar oxuyub deyəcəklər ki, yenə öz
havasındadır…
Dünənlə bağlı bir yaşantım var. Atam
çox böyük adamdı mənim, gözləri gülən,
həzin, sevgi dolu. Mənə sevgini öyrədən adam.
Vuran-yıxan duruşu yoxdu, bir acı
sözünü eşitməmişdik nə anam, nə mən.
Dost adamdı, mən insanlara atama görə inana bilirəm. Kimsədən
pislik gözləmirəm. Çox da üsullu, qaydalara uyan uşaq
olmamışam, heç yeniyetməliyimdə, gəncliyimdə
də… Amma atam, dost adam, məni hər şeyimlə duyan
adamdı. Oturduğum
yerdə qalxıb atamın başına fırlana-fırlana rəqs
edərdim. Musiqisiz filansız. Anam sərt qadındı. Heç
sözümüz tutmurdu, sonacan da tutmadı. Baxmayaraq ki, şair ruhum ondan gəlir, ağır
xarakterim də. Mən qalxıb atamın başına
dolanmağa başlayanda hirslənirdi, atama şikayət edirdi -
"Şəfaqət, bir söz de qıza, qıraqdan görən
deyəcək dəli olub. Yenə radioda filanda
bir musiqi çalınsa, deyərəm hə. Bu qız nəyə oynayır?" Atam o dərin, ilahi, o unuda bilmədiyim
gülümsəməylə coşurdu, anama deyirdi ki, işin
yoxdur, onun musiqisi içində çalınır…
Bir dəfə, atamdan sonra şəhərin orta yerində
bir adamın gözünün içində atamı
gördüm.
Bir anda əllərim yuxarı qalxdı, başladım
çaşıb qalmış adamın başına
dolanmağa… Dəlilikdir…
Heç nə dəyişməyib, mən hələ də
birdəncə qalxıb içimdə səslənən o
musiqiylə rəqs etmək istəyirəm. Amma etmirəm,
şeir yazıram.
- Həzin xatirədi.
Duyğulandım çox… Onda gəlin o musiqiylə yazılan
şeirlərinizin havasında gəzişək. Zaman bitib...
Güzgülərdən
Dünyanın ən aldanmış
adamları kimi baxırıq
özümüzə
Mən və mən...
Bir səssizlik, həzinlik var
şeirlərinizdə. Belə misranız da var: "Sükut
- daha çox söz gətirir ardından... Hədiyyə
Şəfaqət içini acıdan şeylərin
üstündən necə, sakitcə keçə bilirmi?
-
"Üsyan bitib"… Hə, üsyan etdiyim oldu, sükutdan
sonra söz fırtınasını da keçdim, anladım
ki, bu həqiqətən heç nəyə yaramır
ünsiyyətdə, sevgidə, düşmənçilikdə-həyatda…
Amma indi susub. İçimi
acıdan şeylərin arxasıyca gülümsəyirəm,
amma gözlərim dolur.
- Əksər şeirləriniz
hekayə siqlətlidir. Ümumiyyətlə,
deyim ki, müstəqillik dövrü poeziyasında əsas
forma xüsusiyyətlərindən biri epik şeirin önə
çıxması oldu. Şeirdə daha
çox təhkiyə elementlərinin yer alması, epik vüsət,
təsvirə meyillilik əsas üslubi əlamətlər
kimi qabardı. Sizdə də belədir.
Həyati müşahidələrinizi, bəzən hədsiz dərinlərə
işləyən şüur oynaqlıqlarını təhkiyə
elementlərinin gücü ilə verməyə
çalışırsız. Yazılan şeirləri
içdə yaşanılan ideyaların bədii təcəssümünə
çevirirsiz və təsadüfi deyil ki, bu cəhd şeirlərinizin
poetik strukturunun fərqli olması ilə nəticələnir.
-
Özünə məktublar yazan adamın şeirləri. Bir az dostsuz
adamam. Ya da xeyli
dostsuz adamam. İnsanlardan qorxmuram, həyatım
boyu heç pis insanla qarşılaşmadım. Amma həyatım boyu heç kim olmadı ki, ona danışım, çoxlu
danışım, çoxlu-çoxlu danışım, məni
dinləsin. Əvəzində yəqin ki, dediyiniz o şeirləri
yazdım… Nələrsə dərinləşdikcə
daha çox anladım ki, danışmaq olmaz, yazmaq olar.
- Ümidlə ümidsizliyin eyni məkanda
qovuşması var sizin şeirlərdə.
Xəyallar yarıda qırılmaz
heç zaman
Kim demişsə inanma,
qırılmaz!
İnsan
Yaşamdan heç vaz keçməz
Xoşbəxt olmaqdan yorulmaz...
-
Sualı dinləyirəm və düşünürəm, necə
də inamlıyammış o misraları yazanda… İndi yazammaram. Xəyallar yarıda qırılır,
yaşamdan da vaz keçilir… Amma tək bu sözümün
üstündə dururam - İnsan xoşbəxt olmaqdan
yorulmaz, hətta kiçik bir təhlükə duydumu,
özünü daşa-divara, yerə-göyə
çırpar ki, xoşbəxtliyi əlindən getməsin...
- Sən ey sükut adam,
Sən ey ruh adam,
Bütün dincliyimi qaçıran adam.
Sən ey doğma adam,
Sən ey yad adam,
Ev adam, çöl adam,
Uçurum adam-
Səni sevirəm...
Burda səssizlik,
pıçıltı yoxdu amma. Cəsarət var. Sevgi və
cəsarət...
- Bu
şeirlə, bu cəsarətlə, bu dürüstlüklə
son anacan fəxr edəcəyəm. Əvəzində həyatımı
göz qırpmadan girov qoyduğum, haqqını hər şeyiylə verdiyim
şeir. Eşq! Halaldır mənə.
- Mən 90-cı illərdən
sonra poeziyamızda qadın başlanğıclı şeirlərin
vüsət alması haqda ayrıca yazı
yazmışdım. Sizdə feminist şeirlər
yoxdu. Qadın var bütün hallarda, təslim olan
qadın ruhu da deyil əslində. Öz içinə
yıxılıb yaşamağı tərcih edən
qadın... Çünki bu qadının hüzuru hansısa
iddia, istəklər sırasında deyil. Ruhun dincliyini
tapdığı anda xoşbəxt olur, tapmayanda səssizliyə
çəkilib ağlayır. Qınamır, taleyini ittiham
etmir, üsyana qalxmır, sadəcə ağlayır... Bax kitabda rast gəlmədiyim, amma
hardasa oxuyub duyğulandığım belə bir şeiriniz
var:
İnsan -
Hər anında bir şey tapır,
bir şey düşünür.
Məsələn,
Mən indi anlayıram ki, səssiz rəqslərin
melodiyasını harda gəzdirirəmmiş indiyəcən.
Qum üstündə növbəti
dalğayadək
oxunacaq nəğməmi bəstələyirəm...
Dəstələyirəm
düşüncələri
gözlərimin
dərinliyində
Orda bir dəli parıltı vardı
az
qala dünənəcən - ölüb...
Dönüb heç nəyə və
heç kimə baxmadan
açmaq istəyirəm pəncərələri - əl
saxlayıram,
Qanadlarıma güvənmirəmmiş
daha
Ağlayıram...
- Düz
deyirsiz, bu şeir kitabda yoxdur. Nə ara
yazdım, nə ara üzə çıxdı, heç
bilmirəm… Son
zamanlarda pianoda çalmağa başlamışam. Heç bir not təsəvvürüm yoxdur.
İndi düşünün nə çalıram… Təəssüf edirəm, yəqin ki, o
çalınan musiqi kimi dolaşıq bir ruh halının,
yıxılmışlığın şeiridir, kaş
heç aşkara çıxmayaydı.
Sarsıntıların şeir olmaq haqqı yoxdur, gizli
yaşanmalıdır
- Çöl, günəş,
yağış, külək, dəniz, qağayı... sizin
üçün yalnız müraciət obyekti deyillər. İnsanın mənəvi tənhalığı ilə
müvazi verilir təbii, amma bu da deyil, əslində. Həm
də kosmik başlanğıc, harmoniya, düzənə dəvət
mənasında simvollaşırlar. Məsələn,
kitabdakı bu şeiri çox sevdim:
... Qadın
Səhərdən
Bir ovuc günəş
işığı saxlamışdı...
Axşamüstü
Əllərini göylərə
açıb
Qəfil yağan
yağışın altına tutdu...
Damcılar günəş
işığına qarışdı...
Qadın dalıb getmişdi...
Yağışdan qaçıb
Daldalanmağa tələsən
adamlar
Qadına toxunmamağa
çalışırdılar
Ovcundakı dəlilik
dağılmasın deyə...
Əslində
Hamının ovcunu yağışa
açmağa ehtiyacı vardı
Amma heç kim
Səhər əlini günəşə
uzatmamışdı...
- Bu
şeirin bu qədər diqqət çəkəcəyi
ağlıma gəlmirdi. Qəribədir, siz
müsahibə barədə yazdığınızda mən
bu şeiri pıçıldayırdım, o da hardan
doğmuşdu, bir gün əvvəl bu şeiri yanımda
müzakirə edirdilər, mən də dinləyirdim. Birdəncə
başa düşdüm ki, burada güclü bir arzu var.
İnsanlara demişəm ki, ovcunda dəlilik olan adamlara
toxunmayın, dağıtmayın o dəliliyi. Əvvəl bütün diqqətim o dəlilikdə,
o ovucda qarışan işıq və sudaydı, o
qadındaydı. Amma indi
anlayıram ki, "mənə toxunmayın, yanımdan
ötüb keçin, mənə toxunmayın" demişəmmiş… Özüm və əllərində
dəlilik gəzdirən hər kəs üçün.
- "Tanrı" sizin
üçün şeirin metafizik ruhunu formalaşdıran
sakral obrazdır. Mətn içində mətn
kimi çıxış edir: "Tanrını bilən
adamların sualları yoxdur../...yeganə
cavab sevgidir/...Və Tanrı soruşulmuş suallara cavab
vermir"... və s. Yaxud "Çəkilmək/Hələ
heç nəyin olmadığı o nöqtəyə ki,/Orda/Tanrı hələ düşünməkdədir-/Yaratmaq,
/ya Yaratmamaq?... kimi misralarda məsələn...
- Mən
normal, əslində bu yanda dil tapmadığım halımla bu şeirləri
yazacaq adam deyiləm. Ən azından elmə
marağım var, fizikayla, kimyayla bu gün də
maraqlanıram, məqalələr oxuyur, mühazirələr
dinləyirəm. Yəni, quru polemikada dirəşə bilərəm
ki, bəsdir, boş-boş danışmayın, hər şey
elmlə sübut oluna bilər, olunmayanlar da olunacaq. Gəl
ki… Mənim Tanrım özü nədir, onu izah edəcək
durumda da deyiləm. Tanrı - axıb gəlməkdə olan
bir bütöv, əzəl partlayış, bir enerji, bizi
ayaqda tutan hava basıncı, cazibə qüvvəsi, kimyəvi
elementlərin harmoniyası, qara dəlik, kainatlararası
bağlantıdır bəlkə də... Amma bir qatda da onun sanki hər
şeyi qəribə bir nizamla sahmana salan əli var. Bəlkə
də, nizamlı şəkildə dolaşdıran əli. Fərqi
yoxdur o bunu bizim istədiyimiz kimi edir, ya yox. Bu deyimə
istinad edərəm çox zaman - Yaratdı və getdi. Amma hər halda bir yerlərdə nəsə baş
verir. Bəs o "bir yerlər"
hardadır? Əlimi köksümə qoyuram və deyirəm-burda…
Bunun qətiyyən
dini, inancı bir bağlanışı yoxdur. Tanrıyla arama
üçüncü heç nə girməz. Bu məni çox rahatladır, Tanrı mənə
mane olmur, heç nədə. Mən
özümə mane olduğumu necə düşünə
bilərəm?
- Hədiyyə xanım, poeziya elədir
ki, təxəyyül oyunu olmadan, poetik yaşam duyulmadan ədəbiyyat
mümkünsüzdür. Sizdə poetik yaşam güclüdür. Bəlkə,
poetik mexanizm bütün gücüylə işləmir, amma
poeziya dalğası nəğmə kimi həzinləşdirir
insanı.
Bəlkə
Bir köynək qoxusudur sevgi,
Bəlkə
Bir dəstə çöl
çiçəyi ətri...
- Hə... Bir köynək qoxusudur sevgi, bir dəstə
çöl çiçəyi ətridir... Mən başqa
cür yaşaya bilmirəm, bunun başqa izahı yoxdur. Ordan çıxdımsa, sizi də narahat edən həmin
o durumda tapıram özümü. "Niyə?"
də deyən deyiləm, heç nəyin izahı yoxdur.
Poeziya - artıq ciddi məsələdir, mən
onu heç cür dəyərləndirə, qiymətləndirə
bilmək haqqına sahib deyiləm. Amma nə gizlədim,
"sən kimsən?" sualı qarşısında
az-çox verə biləcəyim bir cavab varsa, o da qorxa-qorxa
da olsa, "şairəm" deyə bilməyimdir..
- Poeziyanın əsas problemini bir qələm
adamı kimi nədə görürsünüz?
- Mən
düşünmürəm poeziyanın problemi olsun. Poeziya divarın o üzüdür, rahat, öz
halında, çoşqusunda. Aydınlığında,
lap elə çırpınışında,
dolaşıqlığında, amma yenə də özü
olaraq. Problem varsa belə, ondan kənardadır,
bu üzdədir. O da eynən bizim kimi, nə əziyyət
çəkirsə, bu üzdə çəkir. Bu ondan heç nə almaz, toxum, ilkin hüceyrə həmişə
qorunmadadır. Bəzən deyirlər ki,
poeziyanın vaxtı bitib, şeirin dövranı keçib.
Bağışlasınlar, lakin bununla razı
deyiləm. Şeir hər yerdədir.
Onun olmadığı heç nə yoxdur.
Əlbəttə, anlayıram nə barədə
soruşursunuz. Amma problem hər yerdəki
kimidir. Bu, şairlərin problemidir. Məsələn, məndən rus dilində
şeirlərimi istədilər, Rusiyada yayımlanması
üçün. Olmadı, tərcümələr
yoxdur, etdirməyə də macal tapmadım. Almaniyada antologiya çıxacaqdı, tərcüməçi
tapmadım. Bir az da can atmadım. Bilirəm, bu yayılmaq, şöhrət
üçün, tanınmaq üçün vacibdir. Bu cür səbəblərdən, qətiyyən
özümü nəzərdə tutmuram, yaxşı
şeirlər qalır kənarda, əvəzində
başqaları yol tapır. İndi bizdə şeirə
sahiblik edəcəyini, təyinat verəcəyini, qiymət kəsəcəyini
düşünən adamlar çıxıb. Amma olsun, nə olacaq ki? Şeir -
sevişməkdir. Şeir yazmaqla sən
öz məhrəmliyini yaşayırsan, ehtiyacını
yaşayırsan. Bunu qətiyyən
paylaşa bilməzsən. Sadəcə deyə bilinər
ki, sən yaxşı aşiqsən...
- Yadımdadı, kitab, mütaliə,
çağdaş ədəbiyyatın zəif təbliği
ilə bağlı bir etirazınız
yayınlanmışdı. Bəs
çalışdığınız Şəki ədəbi
mühitində vəziyyət hazırda necədir?
- Hə,
bu mənim yaralı yerimdir. Elə "Öz əsərini
danışdır" da bundan doğdu. "Ədəbiyyat
qəzeti" bu təklifi müsbət qarşılayanda
düşünməzdim bugünkü qədər diqqət
çəkəcək, amma nəsə etmək istəyirdim.
Davam etdikcə inandıq ki, heç də səbəbsiz
deyil. Müasir ədəbiyyatımızın
tanınmasıyla bağlı zaman-zaman cürbəcür planlar qurmuşam. Məsələn, Şəkidə kitab-kafe
açmaq fikri, təbii ki, tezliklə yaratdığı səs-küyün
arxasında itib qaldı, hələ danlaq da qazandım. Azərbaycandakı uşaq evlərini dolaşıb,
hər həftə birində müasir Azərbaycan ədəbiyyatından
seminarlar vermək istəyirdim. Alınmadı,
ortaya o qədər bürokratik məsələlər
çıxdı ki, qaldı. Mən belə
şeylərə sadəcə nifrət edirəm, haralarasa
yazmaq, xahiş etmək, əsaslandırmaq,
qapıdan-qapıya getmək, izn istəmək. Amma Şəkidəki uşaq evindən bu
yaxınlarda razılıq alınıb, oradakı uşaqlarla
edəcəyik bunu. Şadam ki, indi teatrda
da bunun üçün imkan yaradılıb, teatr
studiyasının tələbələriylə birlikdə
kiçik klubumuz var. Kənardan da arzu edənlər qoşula
bilirlər. Uşaq evindəki
dostlarımız da gələcəklər. Təxminən üç ay olar "Müasir Azərbaycan
kitabı" qrupu yaratmışam. Son 25
ildə çap olunmuş kitabların arxivini
yığıram, təbliğatını aparıram. Dostlar da yardım edirlər arabir, sağ olsunlar.
Qrupun ortaya çıxmasından sonra eyni adda
sayt təklifi də almışam. Sadəcə
mənim işə başlamağım tələb olunur.
Təəssüf ki, son zamanlar hər şeyi
axsatmışam… Mənə
inanan, gözləyən adamlar qarşısında əlimdən
təkcə üzr istəmək gəlir...
Şəki ədəbi mühitindən köhnə
dostlar xaricində heç kimi tanımıram. Kitablar da
çıxır, təqdimatlar da olur, tədbirlər də
keçirilir. Hansı səviyyədə, bu suala təəssüf
ki, heç bir cavab yoxdur. Xəbərsizəm.
Əvvəllər dəvət edərdilər,
gördülər getmirəm, etmədilər. Gedəndə də dayanmaq olmur. Əvvəllər
Şəkidə yaxşı ədəbi məclis olurdu, mənim
uşaqlığımın xatirəsidir. İndi yoxdur, o yoxluq çox şeyi kölgələyir.
Beş-üç adam qalıb, onlar da
bilmirlər nə edirlər... Digər tərəfdən
də, heç kimin buralardan xəbəri olmadığı
kimi, buraların da demək olar, Bakıdan, müasir Azərbaycan
müəlliflərindən xəbəri yoxdur.
- Bir qədər də
qarşıdakı planlardan danışaq.
-
Heç bir plan. Həqiqətən. Həyatım boyu heç zaman gələcək
günlə bağlı planlarım, o planlara bir yol çəkməyim
olmadı. Bütün bu qırx ili axışında
getdi. Olan oldu, olmayan da olmadı. Xəyallar
vardı, amma onlar da "yarıda qırıldı", yenilərini
isə qurmağa ehtiyac yoxdur... Mətnlərimlə
bağlı da gələcəyə heç nə
hesablanmayıb.
Üç ay sonra çıxmalı kitabı
üç il ləngidən adamam. Heç kiminlə uzun zaman üçün birgə
işə razılıq vermirəm, adamları yarı yolda
qoymaqdan utanc duyaram, davam etmək məcburiyyətində
qalaram, daha çox boğularam. Lakin bu elə təsəvvür
yaratmasın ki, mən məsuliyyətsiz adamam. Yox.
Çalışdığım yerdə,
çalışdığımız insanlar təsdiq edə
bilərlər ki, kimə ki söz vermişəm, cavabdehlik
duyğularım qaydasındadır. Etiraf edirəm ki, bunun xilasedici tərəfləri
də ola bilər, məsələn, redaktə.
Redaktə məsuliyyət tələb edir, vəfa
tələb edir, dostluq tələb edir. Hara
qoyub qaçasan? Yəni, hələlik məni narahat etməyən işlər
də var. Uşaqlarımla
bağlı diləklərim var, ölkəm adına
diləklərim var, insanlar adına diləklərim var. Həyat
bir an sonra bitə biləcək bir şeydir - son anacan
gülümsəmək və yaxşı nələrsə
etmək. Bu sadə missiyadır, təkcə mənə
məxsus olan xüsusi ayrıcalığı da yoxdur. Beləyəm. Həmişə
müvəqqəti bir qonaq kimi davranıram. Özümü də
qonaq kimi aparıram, yerimi bilirəm, heç nəyə
"mənimdir" deyib əlimi uzatmıram. Bir anda hər
şeydən vaz keçə bilərəm, bir anda ölə
bilərəm... Amma dua edirəm,
"dua edirəm ki, Tanrı qapıları
bağlamasın"... Mən o
üzə keçə bilim...
Söhbətləşdi: Elnarə
Akimova
Ədəbiyyat qəzeti.- 2017.- 4
noyabr.- S.14-15.