Özdəmir İncə

 

Görkəmli türk şairi Özdəmir İncə 1936-cı il sentyabr ayının 1-də Mərsində anadan olmuşdur. 1960-cı ildə Ankara Qazi Egitim İnstitutunun fransız dili bölməsini bitirdikdən sonra Parisdə - Sarbon Universitetində təhsilini davam etdirmişdir. Bədii yaradıcılığa liseydə oxuduğu zaman başlamışdır.

Fransada 5, Bolqarıstanda 4, Yunanıstanda 2, İtaliyada və Makedoniyada 1 şeir kitabı çapdan çıxmışdır. Ayrı-ayrı şeirləri alman, çuvaş, hind, yəhudi, ingilis, ispan, macar, rumın, portuqal, rus və serb dillərinə tərcümə edilmişdir. Bir sıra şeir akademiyalarının (Paris, Brüssel, Strasburq, Kasablanka, Lüksenburq və s.) üzvüdür.

Ümid edirik ki, şairin 2012-ci ildə dərc olunmuş 5 cildliyindən götürülmüş bu şeirlər Azərbaycan oxucularında da maraq doğuracaq.

 

DİLƏK

 

İdris peyğəmbər,

                  dərzilərin piri,

İzn ver,

     gözəl bir şeir yazım

                            mən də.

Yaşım qırxı keçdi,

                 qocalıram artıq,

İzn ver,

     gözəl bir şeir yazım

                              mən də.

Adıma, heç olmasa,

    bir dəfə "ozan" desinlər

                      ölmədən öncə.

İdris peyğəmbər,

                   dərzilərin piri,

Əl tut,

       kömək et,

                 bir dükan açım,

Bir köynək biçim

                   özümə mən də,

Astarı sözdən,

       üzü sözdən,

               sapı əbrişimdən.

Mən də

gözəl bir şeir yazım artıq,

Oxuduqca qısqanıram

       o biri cızmaqaraçıları.

Şərabları bol,

    ilham pəriləri yanlarında,

bilirlər

   gecə neçə saat sürür,

          gündüz neçə saat -

               öyrətmiş ustaları...

Mən də

gözəl bir şeir yazım artıq,

Ciblərinə quşüzümü,

                ləbləbi doldurum,

Parka aparım,

                    kökə alım ona,

Qıvırcıq saçlarını

               rüzgarla darayım,

Mən də

gözəl bir şeir yazım artıq,

Qiyamət günündə

               yalnız qalmayım...

İdris peyğəmbər,

                dərzilərin piri,

Ey ustalar ustası,

İzn ver,

    tək bir beyt yazım,

                    tək bir beyt,

Adıma heç olmasa,

bir dəfə "ozan" desinlər

              ölmədən öncə…

 

DÖRD DİVAR ARASINDA

 

Bir şeylər qapanırdı

                          bir yerlərdə,

bəlkə bir qapı,

                   bəlkə bir məzar,

amma

           tavan olmasına

                      tavan deyildi,

bəlkə bir yanğındı,

    alov-alov, tüstü-tüstü -

quşların uçuşundan,

       dovşanların təlaşından

                            elə sezdim...

Amma

        tavan olmasına

                            tavan deyildi,

Kimsə

     "Bir azca işıq, işıq verin,

                    bircə dəqiqəliyinə,

                    bircə dəqiqəliyinə,

bıçaq kimi uçurumlara,

qaya kimi divarlara

   həkk edəcəyəm!" - deyə hayqırdı...

Bir şeylər qapanırdı

                       bir yerlərdə, -

kiminin bəxti,

                   kiminin ürəyi,

kiminin qapısı,

             kiminin pəncərəsi...

Amma

     yaşaması üçün

              o bir dəqiqəni

                       ona vermədilər,

vermədilər,

vermədilər,

vermədilər...

Bir şeylər qapanırdı

                          bir yerlərdə,

bəlkə bir qapı,

                   bəlkə bir məzar,

amma

           tavan olmasına

                      tavan deyildi...

 

ŞAİR OLSAN...

 

Ey oğul,

         əgər bir gün

                       şair olsan,

gözün gözlərində,

    ürəyin ürəklərində,

           əllərin əllərində -

inancın dadını anlat

        ölkəmin çocuqlarına.

Ey oğul,

       əgər bir gün

                       şair olsan,

yəni,

   umduqlarımızın və

      gözlədiklərimizin şairi olsan,

sakın

     masal anlatma

        ölkəmin çocuqlarına.

Zaman axıb getməkdə,

           dağ-daş dəyişməkdədir,

dəmir paslanmaqda,

            bünövrə çürüməkdədir,

al qələmi,

         ən doğru bildiyin

                               sözü yaz -

budur, atəş,

             budur, ağac,

budur, ayağımızdakı buxov,

      budur kürəyimizdəki xəncər!

Budur, əməyimiz -

alın tərimiz,

budur ölkəmiz...

Qadınlarımız var,

almanın bir yarısı -

hər an ürəyimizdə,

hər an böyrümüzdə,

hər an alnımızın qırışında...

Qadınlarımız var,

yazılmamış şeir,

ağzı bağlı kitab...

Kişilərimiz var,

almanın o biri yarısı -

bir az sərt,

              bir az səbirli,

bir az Qaracaoğlan,

      bir az Pir Sultan...

Ey oğul,

      əgər bir gün

                  şair olsan,

sevgini çoxalt,

                 ürəyini aç,

onu -

  gözəl ölünü anlat

     ölkəmin çocuqlarına...

 

QUŞ

 

Bir quş uçurdu

Sisamla Quşadası

                arasında.

Anlaya bilmədim

Türkiyəli idi,

     yoxsa yunanıstanlı?

Kim bilir,

           bəlkə də qəribdi,

bambaşqa bir məmləkətdən

                                     gəlib...

Dənizdən soruşdum,

dedi, bu bir dəcəl quşdur.

Səhər-axşam demədən

     dimdikləyir köksümü...

Günəşdən soruşdum,

dedi,

  bu bir sərgərdan ruhdur -

yerlə-göylə əlləşir...

Balıqlardan soruşdum,

qayıqlardan soruşdum -

bir dürüst söz demədilər.

Bir quş uçurdu

Sisamla Quşadası

                      arasında.

Anlaya bilmədim

Türkiyəlidi,

    yoxsa yunanıstanlı?

Kim bilir,

         bəlkə də qəribdi,

bambaşqa bir məmləkətdən

                                  gəlib...

Soruşdum,

ey quş,

      hansı məmləkətdənsən,

                         kimlərdənsən?

Dedi,

    mən bir qağayıyam,

                       kainat yaşında,

məmləkətim:

                  yer üzü və göy üzü,

sərhəddim: torpaq və hava...

 

KİÇİK QIZA

 

Xəyalımda

          heykəlini

                düzəltdim sənin,

qoydum

     bənövşəyi dan yerinin

                             sahilinə,

gəlib

      saçlarında yuva qurdu Ay,

quşlar təkcə səninlə danışdılar,

çiçəklər təkcə səninlə danışdılar -

anladın dərdlərini,

gördün yaralarını...

Səhərin

        saat beşi

            qardaşındır sənin,

çölün

    çakıl daşı

            qardaşındır sənin,

gün batarkən -

          bənövşə olacaqlar,

əyinlərinə

rəngli köynək geyəcəklər.

tək sən anladın

           onların dərdlərini,

tək sən gördün

         onların yaralarını...

Yeni bir sözlük yaratdın,

özün üçün,

quşlar üçün,

çiçəklər üçün,

çakıl daşları üçün...

Ev -

  nəfəsi kəsilmiş,

        bənizi solmuş at,

məktəb - sürgün yeri,

göy üzü - yoxdu, yox,

küçə - gedər-gəlməz,

dünya - aşılması zor divar,

yuxu - tək sığınacaq...

- Ölümdən qorxmadınmı,

kiçik qız?

- Yox, çünki çox ölü gördüm:

göydən yağan quşları,

can çəkişən pişiyi,

səsi kəsilən ağacları...

Bir şəhərin öldüyünü gördüm,

ölümün öldüyünü gördüm.

Xəyalımda

           heykəlini

                       düzəltdim sənin,

qoydum

       bənövşəyi dan yerinin

                                     sahilinə...

 

 

PAY

 

Doğulmaq üçün - bir vaxt,

Böyümək üçün - bir vaxt,

Yaşamaq üçün - bir vaxt.

Əkin əkmək üçün - bir vaxt,

Ev tikmək üçün - bir vaxt,

Sevişmək üçün - bir vaxt.

Baxmaq üçün - bir vaxt,

Görmək üçün - bir vaxt,

Anlamaq üçün - bir vaxt.

Nə? Ölməkmi dedin?

Ölməyə vaxt yoxdu.

 

BU İL ERKƏN GƏLDİ QIŞ

 

Bu il erkən gəldi qış.

Yağış yağır,

           yağış yağanda

                daha çox sevirəm səni.

Qar yağır,

           qar yağanda

                daha çox sevirəm səni.

Sular donanda,

ağaclar üşüyəndə,

ümidim qırılanda,

ürəyim sıxılanda

            daha çox sevirəm səni.

Donmuş suda - dəmir tamı,

ağzımda - tütün acısı...

Hər sabah

   pay-piyada dolaşıram

       Ankaranın küçələrində, -

baxıram

divarlara yapışdırılmış

elanlara,

müğənnilərin rəsmlərinə,

böyrü-başı cırılmış

                         afişalara.

Hara getsəm,

içimdə bir gecikmişlik

duyğusu var -

sanki gecikmişəm hər şeyə:

ümidə,

uğura,

sevgiyə...

Bu il erkən gəldi qış.

Sanki

sonu ölümlə bitən

mənasız bir romanın

              qəhramanlarıyıq...

Bu il erkən gəldi qış.

Göy üzünü verib,

      əvəzində üzünü alıram,

əllərimlə silirəm

dərdlərini,

acılarını...

Gözlərini qoyuram

             ümidsizliyin yerinə,

intizar dolu,

həsrət dolu

nəm gözlərini...

 

ÇƏRŞƏNBƏ GÜNÜ

 

Ülkər çərşənbə günü gələcək,

kitablar, dərgilər gətirəcək,

təmiz alt paltarları gətirəcək...

Ülkər çərşənbə günü gələcək,

Üzündə günəş,

                 gözündə əbədi yaz,

bir də dəniz,

bir də yaşıllıq,

bir də təsəlli, ümid...

Bu gün bazardı

yurdumun həbsxanalarında,

sabah bazar ertəsi,

sonra çərşənbə axşamı,

sonra çərşənbə.

Çərşənbə günü

                Ülkər gələcək.

Çərşənbə günü

               Ülkər gələcək -

üzü qar bəyazı,

gözləri yosun yaşılı,

amma

   kölgədə və günəşdə

                   dəyişir rəngi,

dəyişir

üzü də,

gözü də...

Üzü qar bəyazı,

gözləri yosun yaşılı

Ülkərin...

Ülkər

    zeytun ağaclarının

         arasından keçib gələcək,

əlləri

    dağlara,

          dənizlərə,

              buludlara toxunacaq,

saçlarında reçina ətri

duracaq

   dəmir barmaqlıqların arxasında

allı-güllü yaz mövsümü kimi...

Bu gün bazar,

Ülkər

    çərşənbə günü gələcək

        bir irmağın dənizləşməsini

                               düşünə-düşünə...

YORĞUN DEYİLƏM

 

Yorğun deyiləm

nə səni düşünməkdən,

nə səni gözləməkdən...

Yorğun deyiləm

nə eşqdən,

nə dostluqdan,

nə ölüm təlaşından...

Yorğun deyiləm

nə ağrı-acıdan,

nə ümiddən,

nə qorxudan...

nə keçmişdən,

nə indidən,

nə gələcəkdən...

Bir yalnızlığım qaldı

aşılmalı,

yorğun deyiləm,

yorğun deyiləm...

 

SAHİLDƏKİ QADIN

 

Bələdəm, bələdəm

                     bütün sirlərinə,

bir yel dəyirmanı

        dənizdən əsən rüzgara

                 bələd olduğu kimi...

Nə gətirdi

              səni bu sahilə,

çörək dərdimi,

          su dərdimi,

          Sahildədimi bütün çarələr?

Qapqara qaranlığı

                       işığın üstünə -

bilirəm, dözəcəksən,

günəş

     dar ağacında

                doğana qədər!..

 

       * * *

 

Bazar günü keçmək bilmir...

Birdən

  bir qovaq boy verir

           pəncərəmin önündə,

qapını çırpır külək,

aşağıda - bağda

bir qız baxır saatına -

kimdi, nədi gecikən:

sevgilisimi,

                        baharmı?..

Bazar günü keçmək bilmir...

Torpağın altında

       buz kimi əriyir günəş,

sevdiyim

      göy qədər uzaq,

                   yer qədər yaxın,

aramızda

       ayrılığın amansız

                              tufanları -

artıq

    udum-udum

              alışıram yarpaq

                           tökümünə...

 

 

Ədəbiyyat qəzeti.- 2017.- 14 oktyabr.- S.16-17.