"Maskalar" silsiləsindən

Böcəklər

Absurd pyes

Boş otaq. Ortada miz, arxasında dörd kürsü. Arxası divara dirənmiş divan, bufet, televizor, üst-üstə yığılmış kitab rəfləri.

Əvvəlcə böcək uçuşunun səsi eşidilir, sonra əlində milçəkvuran tutmuş Xanım qaça-qaça sol tərəfdən otağa daxil olur.

Xanım: - Bu gün mənim ad günümdür!.. Ad günüm!.. (Milçəkvuranı zərblə mizin üstünə çırpır.) Al! (Təəssüflə.) Ay səni… Uçdu. (Bufetə tərəf qaçaraq, hoppanıb, milçəkvuranı yuxarı hissəyə vurur.) Ala! (Təəssüflə.) Yenə uçdu!..

Əlində milçəkvuran tutmuş Ər qaça-qaça sağ tərəfdən otağa daxil olur.

Ər: - Bu gün mənim ad günümdür!.. Ad günüm!.. (Milçəkvuranı zərblə divana çırpır.) Bax, belə! (Təəssüflə.) Yox, uçdu…

Ər ilə Xanım üz-üzə gəlir.

İkisi də birdən: - Nə olub?

Ər: - Evə böcək girib.

Xanım: - Hə, evə böcək girib.

İkisi də milçəkvuranları ev əşyalarına çırpa-çırpa böcəyin ardınca qaçır.

- Al!..

- Uçdu!..

- Ay səni!..

- Al, alçaq!..

- Yenə uçdu!..

İkisi də bir müddət səhnə boyu böcəyin ardınca qaça-qaça onu beləcə vurmaq istəyir.

Xanım (qaça-qaça milçəkvuranı divanın qoltuğuna çırparaq, sevincək): - Vurdum! Vurdum!

Ər (əyilib diqqətlə baxır): - Hanı?

Xanım: - Bude, burda! (Əyilib baxır.)

Ər: - Yoxdu!

Xanım: - Burdadı…Vurdum axı, vurdum!..

Ər: - Ode, uçur!..

İkisi də yenidən milçəkvuranı əşyaların üstünə çırpa-çırpa böcəyi təqib edirlər.

Xanım (milçəkvuranı televizorun ekranına çırparaq): - Vurdum! Vurdum!

Ər (əyilib diqqətlə baxır): - Yoxdu!

Xanım: - Yerə düşüb.

Ər: - Hanı?

Xanım: - Qoy, gedim eynəyimi götürüm.

Ər: - Dedim də, yoxdu.

Xanım (ətrafa boylanaraq): - Bəs, hanı? Səsi də gəlmir.

Ər: - Uçub.

Xanım: - Hara?

Ər (çiyinlərini çəkərək): - Hara?

Xanım da çiyinlərini çəkir və ikisi də dikəlib diqqətlə otaqdakı əşyaları yoxlayırlar.

Xanım: - Yoxdu!

Ər: - Yoxdu!

Çöl qapısının zəngi çalınır.

Gəldilər.

Xanım: - Niyə?

Ər: - Məni təbrik etməyə.

Xanım: - Məni təbrik etməyə?

Xanım tələsik otaqdan çıxır. Ər onun ardınca boylanır, sonra cəld televizorun yanına gəlib, əyilərək diqqətlə döşəməyə baxır.

Ər (yavaş): - Hələ canı çıxmayıb e!.. (Dikəlib ayağı ilə bastalayır.) Bax, belə!..

İrəlidə Xanım, ardıyca Kişi və Qadın gəlir.

Kişi: - Salam, İdris, əziz dostum! (Əri qucaqlayaraq.) Səni ürəkdən təbrik edirik!

Qadın: - Təbrik edirik!

Xanım (acıqlı): - Bu gün mənim ad günümdür.

Pauza.

Ər (Kişi ilə Qadına): - Siz deyin, bu gün kimin ad günüdür?

Kişi (şaşırmış): - İcazə verin.

Kişi ilə Qadın keçib divanda oturaraq yavaşdan götür-qoy edirlər. Ər və Xanım intizarla onların qərarını gözləyir. Nəhayət, Kişi və Qadın divandan qalxıb onlara yaxınlaşır.

Kişi (Ərə): - Biz belə qərar qəbul etdik ki, əvvəlcə mən səni təbrik edim, (Qadını göstərərək.) bu da (Xanımı göstərərək.) onu təbrik etsin, sonra mən onu təbrik edim, bu da səni təbrik etsin.

Xanım: - O-o-o!.. Siz necə də müdrik insanlarsız!

Ər: - Bu heç bizim ağlımıza gəlməyib!

Kişi Əri, Qadın isə Xanımı qucaqlayıb təbrik edir, sonra tələsik yerlərini dəyişirlər və Xanım Əri, Kişi də Xanımı təbrik edir.

Xanım: - Necə də gözəl oldu!

Ər: - Necə də gözəl oldu!

Xanım: - Mən çox xoşbəxtəm!

Ər: - Mən çox xoşbəxtəm!

Xanım (qonaqları mizin arxasına dəvət edir): - Buyurun, əyləşin! Oy, siz necə də müdrik insanlarsız!

Dördü də boş mizin arxasında əyləşir.

Pauza.

Ər (boş mizə baxa-baxa): - Qulluqçu hələ gəlməyib. (Milçəkvuranı mizin üstünə qoyur.)

Xanım: - Biz bu gün ona icazə vermişik. (Milçəkvuranı mizin üstünə qoyur.)

Pauza.

Kişi: - Bilirsiz, mələklər musiqi dilində danışırlar.

Qadın: - Ancaq mələklər yalnız mözəl məxluqlardan ibarət deyillər.

Kişi: - Bəli, şeytanlar da mələkdir.

Xanım: - Siz necə də müdrik insanlarsız!

Ər: - Sizinlə söhbət etmək doğrudan da xoşbəxtlikdir!

Kişi (ayağa qalxaraq): - İdris, əziz dostum!..

Ər də ayağa qalxır və onlar qucaqlaşırlar.

Ər: - Qardaşım mənim!..

Ər Kişinin yerində, Kişi isə Ərin yerində əyləşirlər.

Pauza.

Kişi: - Xəbəriniz var?

Ər: - Nədən?

Xanım: - Nə olub?

Qadın: - Xəbəriniz yoxdu?

Ər: - Yox.

Xanım: - Yox.

Kişi: - Ola bilməz!..

Qadın: - Yəni, doğrudan eşitməmisiz?

Ər və Xanım birlikdə: - Yox.

Kişi (pıçıltıyla Qadına): - Sən də eşitməmisən?

Qadın (başı ilə təsdiq edir): - Hə, mən də eşitməmişəm.

Xanım: - Deyin! Mən daha dözə bilmirəm. Nə olub?

Qadın: - Çox maraqlı hadisədir!

Pauza.

Kişi: - Şəhərə böcəklər hücum edib.

Ər: - Nə?

Xanım: - Böcəklərin şəhərdə nə işi var?!

Ər: - Sən həmişə boş-boş şeylər danışırsan! Sənin adətindir!

Xanım: - Panikor! (Qalxıb, mizin arxasında yerini dəyişir.)

Kişi (ayağa qalxaraq): - Baxarsız!.. İdris, sən bir də məni görməyəcəksən! Bizimki qurtardı!

Kişi kürsünü hirslə döşəməyə vurub, iti addımlarla otaqdan çıxır. Qadın əlini yelləyə-yelləyə onunla sağollaşır.

Xanım (Ərə baxaraq, təəccüblə): - Ona nə oldu belə?

Ər çiyinlərini çəkir.

Xanım (Qadına baxaraq): - Hə?

Qadın çiyinlərini çəkir.

İnsanlar çox qəribə olub…

Qadın: - Siz heç yuxu görürsüz?

Ər (acıqlı): - Mən yatmıram.

Xanım: - O, yatmır.

Qadın: - Mən də yatmıram.

Ər: - Həkimlər deyir ki, yatmaq vacibdir.

Qadın: - Əlbəttə. Ancaq mən dünən çox pis yuxu gördüm.

Xanım: - Pis yuxu?

Qadın: - Çox qorxuluydu.

Ər: - Çox qorxuluydu?

Qadın: - Çox!

Xanım: - Danış də, danış! Mən day səbr edə bilmirəm!

Qadın: - Axı, çox qorxuludu.

Ər: - Biz qorxulu yuxuları xoşlayırıq.

Xanım: - Danış! Danış!

Qadın: - Gördüm ki, göydən, ağappaq buludların arasından eləcə də ağappaq tülə bürünmüş gözəl, zərif bir qız incə addımlarla, elə bil, gözəgörünməz pilləkənlərlə aşağı enir.

Xanım: - Oy, nə gözəl!..

Ər: - Bunun nəyi qorxuludu?

Qadın (incimiş): - Onda danışmıram.

Xanım: - Yox, danış. Danış!

Qadın: - Axı, dedi ki, qorxulu deyil.

Ər: - Mən elə-belə dedim.

Xanım: - O, elə-belə dedi.

Qadın: - Onda danışıram.

Xanım: - Hə, danış, danış.

Qadın: - O gözəl, zərif qız yerə enib, düz mənə tərəf gəldi.

Xanım: - Oy, nə gözəl! Sonra?

Ər (istehza ilə): - Budu qorxulu?

Qadın (incimiş): - Onda danışmıram.

Xanım: - Yox, danış!

Ər: - Mən elə-belə soruşdum.

Xanım: - O, elə-belə soruşdu.

Qadın: - Onda danışıram. Mən… mən başa düşdüm ki, o, göydən enən mələkdir. O, gəlib mənimlə üzbəüz dayandı. Ondan behiştin ətri gəlirdi.

Xanım: - Oy, nə gözəl. (Arvada işarə edərək Kişiyə.) O, necə də xoşbəxtdir! (Ərə.) Hə, düz demirəm?

Kişi: - Bilmirəm…

Qadın: - Nə? Bilmirsiz? İdris qardaş, onda mən…

Xanım (tələsik onun sözünü kəsir): - Bilir! Bilir! (Ərə.) Hə?

Kişi (acıqlı): - Hə.

Xanım (səbirsizliklə): - Sonra nə oldu?

Qadın: - O, mənə baxıb gülümsədi.

Xanım: - Oy!..

Qadın: - Ancaq…

Xanım: - Ancaq nə?

Qadın: - Mən qorxuram…

Ər: - Qorxma, mən burdayam.

Xanım: - Qorxma, o, burdadı. Ancaq nə?

Qadın: - O, mənə baxıb gülümsədi… Mən gördüm ki…

Xanım: - Nə? Nə gördün?

Qadın: - Gördüm ki, onun qapqara balta kimi dişləri var! Onun gözləri birdən qıpqırmızı işıldadı. Mən başa düşdüm ki, o, Şeytandı! Mən: "-Aman Allah!"- qışqırdım. Mən… mən qışqıran kimi o, böyük, murdar bir böcəyə döndü. Vızıldaya-vızıldaya uçub getdi.

Xanım (Ərə): - Qorxuluydu?

Ər (hirslənir): - Böcəkdən qorxacağam?

Çöl qapısının zəngi çalınır.

Xanım: - Bu kimdi?

Ər çiyinlərini çəkir.

Qadın: - Mən qorxuram.

Xanım: - Nədən qorxursan?

Qadın: - Birdən o qayıdar?

Ər: - Kim?

Qadın: - O böcək!..

Ər: - Qorxma, mən burdayam.

Xanım: - O, burdadı.

Çöl qapısının zəngi bir də çalınır.

Xanım (Ərə): - Get, qapını aç.

Ər: - Bayaq mən açdım. İndi sənin növbəndi.

Xanım: - Yox, bayaq mən açdım.

Ər (Qadına): - Sizə qapını kim açdı?

Qadın: - Zakir.

Ər: - Zakir kimdir?

Xanım: - Hansı Zakir?

Qadın (çiyinlərini çəkir): - Bilmirəm…

(Yenə çöl qapısının zəngi çalınır.)

Mən qorxuram…

Zəng təkrar çalınır.

Xanım: - Yaxşı…

Xanım qapını açmağa gedir və Qadın nigarançılıqla onun ardınca baxır.

Qadın (səksəkə içində): - Sən qaçmayacaqsan ki?

Ər (tərəddüd içində): - Mən?

Qadın: - Hə. Məni tək qoyub, qaçma.

Xanım irəlidə, ardıyca da Kişi gəlir.

Qadın: - Ay, aman!.. Sənsən? Nə yaxşı ki, ezamiyyətdən gəldin! Yoxsa ki, mən çox qorxurdum.

Kişi: - Niyə?

Xanım: - Niyə?

Ər: - Niyə?

Qadın: - Elə bilirdim ağ tülə bürünmüş o qız göydən enib, indicə bura gələcək… Onun… onun qapqara dişlərini görəcəyəm…

Ər: - Nə olsun? Mənim də siqaret çəkməkdən dişlərim qaralır.

Xanım: - Onun da siqaret çəkməkdən dişləri qaralır.

Ər: - İldə bir dəfə stomatoloqun yanına gedib, təmizlədirəm.

Xanım: - Hə. Mən bunu bilirəm. Çünki mən də kardioloqun yanına gedirəm.

Kişi yaxınlaşıb Əri qucaqlayır.

Kişi: - Salam, İdris, əziz dostum! Səni ürəkdən təbrik edirik.

Qadın: - Təbriklər! Təbriklər!

Xanım: - Mən qəti etiraz edirəm!

Kişi və Qadın (ikisi də təəccüb içində): - Niyə?

Xanım: - Məni təbrik etmək lazımdır!

Kişi və Qadın (eyni təəccüblə): - Bəyəm sənin də ad günündür?

Xanım (acıqla): - Bəli! Mənim yubileyimdir!

Kişi: - Onda mən sizə bir söz deyim.

Ər: - Hə, de.

Xanım (acıqlı): - Nə söz?

Ər: - De, de!

Kişi də mizin arxasına keçib əyləşir.

Pauza.

Xanım: - Yaxşı, de.

Kişi: - Deyim?

Ər: - De, de.

Kişi: - Əgər sən bahalı bir kostyum geymisən, içəridə isə ürəyin aritmiya vurur, onda o kostyumun bir qəpiklik qiyməti yoxdu!

Pauza.

Xanım: - Oy, necə də maraqlıdır!

Ər: - Xeyr! Mən bu fikirlə razı deyiləm!

Kişi (qəzəblənir): - Necə?!

Xanım: - O, bu fikirlə razı deyil!

Ər: - Mən elə bir şey danışa bilərəm ki!..

Xanım: - O, elə bir şey danışa bilər ki!.. O-o-o!..

Qadın: - Danış!.. Danış!.. (Kişinin üstünə çımxırır.) Qoy, danışsın!

Kişi çiyinlərini çəkir.

Qoy, danışsın!

Kişi (incik): - Danışsın də…

Ər: - Bizim yaxın və istəkli qohumumuz bu il Nobel mükafatı alacaq!

Qadın: - Oy!.. Nobel mükafatı?

Ər (təntənəli surətdə): - Bəli!

Kişi (ironiya ilə): - Yox bir!

Xanım (təntənəli surətdə): - Bəli! Bəli! (Ərinə.) Düzdü?

Ər: - Əlbəttə!

Kişi: - O, kimdi elə?

Ər: - Qəzetlərdə oxumamısız?

Xanım: - Xəbəriniz yoxdu?

Kişi: - Xeyr! Mən bütün qəzetləri alıram, oxuyuram. Belə şey yoxdu!

Ər: - Onda mən danışmıram!

Xanım: - Danış! Danış! Kimdi o?

Ər: - Xalam oğlunun ikinci arvadının birinci ərindən qızının qayınanasının qudasının əmisi oğlu! (Xanıma.) Düzdür?

Xanım: - Əlbəttə! O, hər gün bizdədir, Seylon çayını çox sevir.

Kişi: - Mən sənə deməliyəm ki…

Qəflətən böcək vızıltısı eşidilir.

Xanım: - Oy! Bu murdar böcək yenə gəldi! (Cəld ayağa qalxaraq, mizin üstündəki milçəkvuranı götürür və böcəyin ardınca qaçır.) Böcək! (Milçəkvuranı otaqdakı əşyalara çırpa-çırpa böcəyi təqib edir.)

Ər (yavaşdan heyrətlə): - Dirildi? (Sonra mizin üstündən milçəkvuranı götürüb, Qadınla bərabər böcəyi təqib edir.)

Kişi: - Böcək!

Qadın: - Böcək!

Kişi tələsə-tələsə pencəyinin döş cibindən, Qadın isə jaketinin altından milçəkvuran çıxarır və mizin arxasından qalxaraq Xanım və Ər ilə birlikdə qaça-qaça böcəyi təqib etməyə başlayırlar.

Dördü də otaqda dövrə vura-vura, bir-birinə toxuna-toxuna, itələyə-itələyə milçəkvuranları əşyalara çırpa-çırpa qışqırır:

- Bura qondu!

- Ala!

- Qaçdı!

- Vur!

- Al!

- Uçdu!

- Onu vuracağıq!

- Mən öldürəcəyəm!

- Yenə uçdu!

- Bu saat!

- Ala!

- Ay səni!

- Bax, belə!

Xanımın mizə vurduğu son zərbəsindən sonra böcək vızıltısı kəsilir.

Xanım (sevinclə): - Vurdum! Vurdum! Öldürdüm onu! Gördüz?!

Ər: - Elə vurmusan ki, mizə yapışıb!

Kişi: - Ona bu da azdı!

Qadın (milçəkvuranla mizin üstünə yeni bir zərbə endirir): - Al, murdarın biri, murdar! Öl!

Kişi: - Bu əsl qələbədir!

Dördü də birlikdə: - Qələbə! Qələbə!

Əvvəlcə addım səsləri eşidilir, sonra əllərində nəfəsli musiqi alətləri tutmuş (truba, valtorna, trombon, tuba və faqot) beş kişi, eləcə də birinin boynundan böyük zərb aləti asılmış, o birisi isə əllərində mis boşqablar tutmuş Qadın musiqiçilər otağa daxil olur. Onların hər birinin üzündə müxtəlif rəngli və müxtəlif də təbəssümlü maskalar var.

Musiqiçilər "Marseleza" çalmağa başlayırlar.

Ər və Arvad, Kişi və Qadın səhnənin qarşısında üzü tamaşaçılara tərəf yan-yana fərəqat düzülərək, fransız dilində "Marseleza" oxumağa başlayırlar:

Allons enfants de la Patrie,

Le jour de gloire est arrive!

Contre nous de la tyrannie

L'etendard sanglant est leve, (bis)

Entendez-vous dans les campagnes

Mugir ces feroces soldats?

Ils viennent jusque dans vos bras

Egorger vos fils, vos compagnes!

İki musiqiçi Qadın da yüyürərək onlara qoşulur və nəqəratı bir yerdə oxuyurlar.

Aux armes, citoyens,

Formez vos bataillons,

Marchons, marchons!

Qu'un sang impur

Abreuve nos sillons!

Qəflətən "Marseleza"nı oxuyanlar da, musiqiçilər də susub diqqətlə qulaq asırlar və birdən böcək vızıltısı eşidilir.

Xanım (həyəcanla): - Böcək? Böcək?! (Əlində tutduğu milçəkvuranı qaldıraraq, böcəyin ardınca qaçır.) Böcək!.. Böcək!..

Ər, Kişi, Qadın da əllərindəki milçəkvuranı yuxarı qaldıraraq Xanımla birlikdə böcəyi təqib edir. Onlara baxan musiqiçilər, elə bil, birdən yuxudan oyanırlar, tez hərəsi musiqi alətini bir yerə tullayıb, kimi pencəyinin döş cibindən, kimi köynəyinin altından dartıb milçəkvuran çıxararaq, onlara qoşulub səhnə boyu böcəyi təqib edir:

- Vur!

- Qaçdı!

- Ala!

- Uçdu!

- Al!

- Dəydi?

- Yox!

Və yavaş-yavaş pərdə bağlanır, ancaq hələ bir müddət də pərdə arxasından onların səsi eşidilir.

2017

ELÇİN

Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 7 aprel.- S.2-3.