İşığın anlamı

Poeziya haqqında

Mənim poeziyam ən ciddi tənqidin diqqətini çəkir və ən rəzil təzyiqlərə belə məruz qalıram. Bu, oyunun qaydasıdır. Bu yerdə, söz demək haqqım olsa da, susmağa üstünlük verirəm. Ciddi tənqid üçün mənim yerimə - kitablarım, yazdığım şeirlər cavab verir. Hətta yazılarıma düşmən kəsilənlərə belə, deməyə sözüm var: bu, yenə mənim poeziyam, tükənməz yaradıcılıq eşqimdir.

Haqlı olaraq dediklərimdə qeyri-ciddilik, təkəbbür duya bilərsiniz, amma nəzərə alın ki, bu, öz işinə bağlı olan bir sənətkarın, zəhmət adamının qeyri-ciddiliyidir.

Mən şeir yazmağa başlayanda, bizdə iki cür şair vardı. Birincilər - kübar şairlər idi, yaxşı qazanc əldə etmək üçün yazırdılar və bu, onları layiq olduqları, ya da olmadıqları şöhrət mərtəbəsinə ucaldırdı. Digərləri isə döyüşkən avaralardan, şərabxor qəhrəmanlardan, eşq sərxoşlarından və divanə somnambullardan ibarət idi. Məmur masasına "sürgün" edilmişləri də unutmaq olmaz. Onların arzuları rəsmi kağızlarda boğulur, rəhbərlik qarşısında məsuliyyət hissi və gülünc vəziyyətə düşmək xofu ilə qandallanırdı.

Mən həyata Adəmdən də çılpaq atılmışam, amma öz poeziyamın bütövlüyünə güvənərək addımlamışam. İnadım ayaqda durmağıma kömək edib və diş qıcayan boşboğazların ağzını yuma bilmişəm. Zaman keçdikcə onların içində vicdanı və ürəyi olanlar, özlərində şeirlərimin əsas qayəsinə dəyər verməyə cürət tapa bildilər. Amma qəlbi qara olanlar hər yerdə məni kənar tutmağa çalışdılar.

Beləcə, böyük hərfli Poeziya öz dəyərini almağa başladı. Özü də təkcə poeziya yox, elə şairlər də. Belə şairlər və bu cür şeirlər.

Bu, mənim vətəndaş borcumdur və onu heç kəs mənə yasaqlaya bilməz. Mənsə bu borcu yaxamda orden kimi gəzdirməkdən şərəf duyuram. Elə şeylər var ki, onlarla bağlı bəs qədər mübahisə etmək olar, lakin mənim haqqında danışdığım mövzu - tarixdir.

Şairin islahedilməz düşmənləri hər şeyə, hətta mənasız dəlillərə belə əl atırlar. Cavanlığımda məni hər zaman ac olmağımla qınayırdılar, indi də nağıllardakı qədər var-dövlət sahibi olmağım barədə şayiələr gəzdirirlər və böhtançılarımın fikrinə görə belə bir sərvət sahibi ola bilməyim xəyanətdir.

Şeirlərimdən sitatlar gətirərək, onları qəsdən uzatmağımı qüsur tutanlar da tapılır. Bütün bunlar başdan-ayağa qədər cəfəngiyyatdır. Kim hansı haqla şairə yazdığı şeirin uzun ya qısa, nazik, ya gen, qırmızı, ya sarı olduğunu irad tuta bilər? Bunu yalnız şair - onu yaradan müəyyən edir. Onu öz nəfəsi, ağılı, istedadı ilə müəyyən edir və bu səbəbdən də poeziyanın bərəkəti ona hopur.

Realist ola bilməyən şair nə ölü, nə də diridir. Lakin yalnız realist olan şair də ondan heç nə ilə fərqlənmir.

İrrasional şair özünə və aşiq olduğuna aiddir və bu, kədərli məqamdır. Rasional şairi isə uzunqulaq da anlaya bilər ki, bunu da təqdir etmək düz deyil. Bu müqayisələr üçün hazırcavab yoxdur və nə Tanrı, nə İblis şairə şeir yazmaq üçün resept verə bilməz. Onların ikisi də poeziyanın içində daimi mübarizədədir və gah bu, gah digəri qalib gəlir, lakin poeziya özü heç vaxt məğlub olmur.

Açığını desəm, şair əməyindən sui-istifadə edirlər. Son zamanlar çoxlu şair və şairələr yetişib və onlar tezliklə tanınacaqlar, oxucu isə onlarla hesablaşmaq məcburiyyətində qalacaq. Bu halda oxucunu gerçək poeziya axtarışı ilə dəvə belində səhraya, ya da ulduzlara ekspedisiyaya göndərmək ehtiyacı yaranacaq.

İnsanda poeziyaya dərin meyil var və bu, ayinlərin, müqəddəs kitabların surələrinin, bəlkə də dinin özünün doğuluşu kimi bir şeydir. Qədim zamanlarda şair təbiət qüvvələrinə təsir etməyə səy göstərib və öz poetik həvəsini müdafiə etmək yönündə onun bu halı kahinlik kimi dəyərləndirilib. Bu gün öz poeziyasından geri qalan şair küçənin və xalqın verdiyi şöhrətə doğru gedir. Çağdaş dövrün vətəndaş şairi - keçmişdəki din xadiminin sələfidir. Lakin hər şeydən əvvəl şair qaranlıqla iltifata girəndir və indi onun qarşısında işığı dərk etmək vəzifəsi dayanır.

***

Sən - alatoran səmamda bir buludsan,

eşqim sevdiyim rənglərə boyanıb.

Mənimsən - bal dodaqlı qız.

Varlığın sonsuz yuxularımın mənası,

ruhum ayaqlarına döşənər çəhrayı çalarda,

və içdiyim turş şərab belə

sənin dodaqlarında şəkərə dönür.

Ey mənim əbədi nəğməmi dinləyən gözəl,

Ey tənha yuxularımın qadını.

Mənim qadınım!

Ruhumun yetim səsini gecə küləyi ilə

sənə yollayaram.

Sənin surətin dolar gözlərimə.

Alıb götürərəm səni

xəyallarımın qoynundan.

Bu axşam baxışların su kimi safdır.

Surətin gözümün içində,

Sən mənim şirin nəğmələrimin,

sonsuz səma kimi

tükənməz eşqimin qadınısan.

Ruhum kədərli gözlərindən

boylanar dünyaya,

Kədərli baxışlarından asılar

ən şirin röyam.

Pablo NERUDA

Tərcümə etdi: Əyyub QİYAS

Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 7 aprel.- S.32.