Rüstəm Kamal haqqında xəyalat

Fraqment

...Rüstəm Kamalın ən çox da bu sözündən xoşlanıram: "Azərbaycan ədəbiyyatının alternativ tarixi yazılmalıdır..." Əslində, bu, hər bir dəyərli ədəbiyyatşünasın fikrində, xəyalatında, içində gəzdirdiyi sözdür və hardasa öz gizli küncündə kullanıb, hamıdan xəbərsiz, xəlvəti həmin alternativliyə məşğuldur...

Mən Rüstəm Kamalı 1990-cı illərin əvvəlləri yazılarından tanıyıram; hələ o zaman Azərbaycan ədəbiyyatı barəsində necə düşünüb yazırdısa - bir az qəfil, gözlənilməz, akrobatik gəzişmələrlə, amma üzdə(n) çox çətin seziləsi (xəyalatındakı) mətnə son dərəcə sədaqətlə; elə bugün də o sayaq: bir az daha kamil, artistik, sehrbaz, başdan-ayağa (içindəki) mətnin özüdür...

Rüstəm Kamal deyəndə ki: XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı yoxdur, yox kimidir, bekara şeydir, - çox da yaxın buraxmayın, bir növ, gözlərdən (tarixi) pərdəni götürmək üçün deyir... Deyir ki, bir azdan Molla Pənahdan, general İsmayıl Qutqaşınlıdan, Mir Möhsün Nəvvabdan və həmincə, Mirzə Fətəlidən götürüb-gəlib onu necə var mətnlərdən (güzgüdən-karmadan-mistikadan-filandan) "bərpa" eləsin...

Rüstəm Kamal fərz qılanda ki: Azərbaycan hekayəsinin bircə yetkin (bitkin) modeli var, o da Mirzə Cəlil hekayəsidir, - onu da ürəyinizə salmayın çox; bir azdan Əbdürrəhim bəydən, Yusif Vəzirdən, Seyid Hüseyndən, "Uca dağ başında" Şuşanın landşaftından, hesab dəftəri-"həbsiyyə"-teleqraf.com-stomatoloji yuxular-repressiya lüğəti-vida dəftərinəcən... - özü bu "yarımçıq" hekayətin detallarını tamamlayası, tamını da (modelini) "bərpa" edəsidir...

Rüstəm Kamal qəfil "sehrbaz çubuğu"nu tuşlayıb Azərbaycan romanını ümumən şübhə altına alanda da heç darıxmayın; demək, o, həmin konuda hələ düşünür... Azca keçəsi, yenə bu (xəyalatındakı) romanı "bərpa" eləyənlərdən birincisi elə Rüstəm Kamal özü olasıdır; Yusif Vəzirdən, Yusif Səmədoğludan, İlyas Əfəndiyevdən, İsa Muğannadan, Mirzə İbrahimovdan, Maqsud Şeyxzadədən Anar fəzasınacan; təbəssümdən-buluddan-qeyb aləmindən-nitqi tərk etmiş səslərdən Təbrizə səyahətəcən...

Ən çox sevdiyi sözlərdən birisi "bərpa"dır; post-tarix dövründə o, hələ də tarixin şaqul(i) oxuna sallanıb görünməz diblərə boylana-boylana qalanlara heyrətini gizləmir də... Və (xəyalatındakı) "tarix"i göz önündəcə (üfiqi) çoxsaylı mətnlərdən, mətnlərdə gizlənmiş çoxsaylı kodlardan, işarələrdən, eləcə obraz, detal, təfərrüat sırasından "bərpa" eləməyə üstünlük verir: qəbirüstü yazı - Vurğun gülüşü - fonoqraf - saat çıqqıltısı - telefonda səs - pilot qardaş - şair əlləri - Əli Kərim təbəssümü - Məmməd Arazın "Qılınc və qələm"i - Nüsrət Kəsəmənli nağılları - Nizami Cəfərov dastanı - yaddaşın ekologiyası - pələng ovu - şahmat oyunu və s. və s. gizlinlərəcən...

...Və az qala otuz ildir Rüstəm Kamal öz (alternativ) tarixini yaradır, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixini. Dostumuz Nizami Cəfərovun tərzində desək: Rüstəm Kamal mütəfəkkir ədəbiyyatşünasdır; mükəmməl Avropa təhsili var və (xəyalatındakı) çoxsaylı kodlarla/kodlarda Qərb təfəkkürünü Şərq mətnlərinə daşıyır, üsulluca gəlişdirir. Mənimcə: Rüstəm Kamal qəlbində-ruhunda sağalmaz Ədəbiyyat (Füzuli) sevdası, Mirzə Fətəli yolunun dönməz davamçılarındandır. Belə.

Tehran Əlişanoğlu

Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 7 iyul.- S.10.