Səksən min tərifə,
səksən min sözə,
səksən min təbrikə
yaraşır Anar
Mən hansı
bir insana Anarı bənzədim ki?
Anar heç
kimə bənzəmir.
Hərçənd mən bir vaxtlatr Anarı ruhən bənzədirdim Elektron Yevdokimova (Georgi Natansonun "Bir daha məhəbbət
haqqında" filminin
qəhrəmanına), Bulat
Okucavanın mahnılarına,
Vladimir Vısotskinin "Yüksəklik"
filmində oynadığı
alpinistə, "Sovremennik"
teatrına. Anarda mən Çingiz
Aytmatovun qaya kimiliyini, Nodar Dumbadzenin inqilabçılığını,
Oljas Süleymenovun
"əlifbasını" görürdüm.
Gün keçdi.
Anar heç
kimə bənzəmir.
Anar dövrünün
simvolik şəxsiyyəti,
kulta çevrilmiş
şəxsiyyəti idi. Üzeyir Hacıbəyli
kimi, Səməd Vurğun kimi. Anar 60-cı illərdə
XX əsri yaşantıların
dilində azərbaycancaya
tərcümə eləyirdi:
zamanı azərbaycanlılara
azərbaycanca anlatmağa
çalışırdı.
Gün keçdi.
Anar dəyişmədi. Anar xırdalanmadı, ovulub qəlpələnmədi: bənzədi
bir qocaman dağa ki "dəryada durar".
Anar millətin
sözüdür, səsidir,
düşüncəsidir.
Anar Azərbaycan
ədəbiyyatının qapısıdır.
Anarı
çox sevirlər: sevə-sevə onu mifləşdirirlər.
Ola bilsin ki, məndən sonra gələn nəsillər mənim kimlərləsə qiyasladığım, mənim dəyərləndirdiyim Anarı mənim kimi görməsinlər: Anarı təkcə yazıçı Anar, təkcə dramaturq Anar, təkcə Yazıçılar Birliyinin sədri Anar bilsinlər. Vəssalam. Bilməsinlər ki, Anar bunların hamısından daha uca bir mövqedə qərarlaşır. Bilməsinlər ki, millət bir zamanlar özünü məhz Anarda tanıyıb. Bilməsinlər ki, keçən əsrin 60-cı illərində Orxon-Yenisey abidələri, Dədə Qorqud, Qobustan bu millət üçün Anardan başlayıb, Anarla identifikasiya olunub, Anarda şəxslənib, Anarda şəxsiyyət statusu alıb.
Gün keçdi.
İndi mən Anarı Sfinksə bənzədirəm, Azərbaycan ədəbiyyatı ehramının Sfinksinə. Səksən il Sfinksə nə eləyə bilər ki? Zaman ehramlardan, ehramlar Sfinksdən qorxur. Sfinks üçün "Gün keçdi" heç vaxt heç bir məna kəsb eləmir. Sfinks əbədiyyətin elementidir. Əbədiyyət Sfinksdə fraqmentləşir.
Gün keçdi və səksən
yaşın ən böyük təbriki Günel Anarqızıdan gəldi: o, ssenari müəllifi olduğu sənədli filmində atası üçün səksənin ardını sifariş elədi, "Sizsiz"i Anara "Sizinlə birgə"
modusunda qaytara bildi və mən bu filmdə
gördüm ki,
Anar yenə elə həmin Anardır ki var! Ömrünüz
uzun olsun Anar, ardı da, Günel demiş,
yaşanılsın! Biz buna
yalnız sevinərik!
Aydın Talıbzadə
Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 10
mart.- S.7.