“Sovqat” və Ceyhun Hacıbəyli

yaradıcılığının 10 illiyi

1916-ci ildə Bakıda Ağa Həsən Mirzəzadənin müdir və imtiyaz sahibi kimi “Siyasi, ədəbi, ictimai və iqtisadi gündəlik türk qəzetəsi” kimi nəşrə başlayan “Sovqat”ın ömrü qısa olsa da, Azərbaycan mətbuat tarixində müəyyən iz buraxmışdır. İlk nömrəsi 1916-cı il sentyabrın 1-də, sonuncusu 1917-ci il mayın 27-də (cəmi 210 nömrə) çıxmışdır. Qəzetdə Abbas Səhhət, M. Hadi, M. Sidqi və digər tərəqqipərvər ziyalılarımızın maarif və mədəniyyət məsələlərinə dair yazıları da verilmişdir.

Oxuculara təqdim etdyimiz “C. Dağıstaninin “yövmi-təqdir”i” adlı məqalədə göstərilir ki, “Kaspi” qəzetinin mühərriri Ceyhun bəyin yaradıcılığa başlamasının 10 illiyi münasibəti ilə “Nicat” maarif cəmiyyəti tərəfindən Mehdi bəy Hacınskinin aparıcılığı ilə tədbir keçirmişdir. Mehdi bəy Hacınski (Mehdi bəy Süleyman oğlu Hacınski (1879-1941) xalqımızın ictimai-siyasi həyatında silinməz iz buraxmış partiya və dövlət xadimi, aktyor, publisistdir. O, 1917-ci ildən Zaqafqaziya Seyminin, “Müsəlman fraksiyası”nın üzvü olmuş, Milli Şuranın Azərbaycanın İstiqlal Bəyannaməsini qəbul etmiş 26 üzvündən biridir. Görkəmli ictimai-siyasi və dövlət xadimi, teatr tənqidçisi və sənətşünas Camo bəy Hacınski (1888-1942) Mehdi bəyin kiçik qardaşıdır. O, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 4-cü və 5-ci hökumət kabinetlərində poçt və teleqraf naziri olmuşdur. Camo bəy Hacınskinin adı eyni zamanda təhsil və pedaqoji fikir tariximizdə Cəmo Cəbrayılbəyli, Mehdi bəy Hacıbababəyov, Teymur bəy Bayraməlibəyov, Əlməmməd Mustafayev və başqaları ilə bir cərgədə çəkilir.

Məqalə müəllifi məclisdə Mehdi bəy Hacıbababəyovun çıxışına xüsusi diqqət yetirir. Natiq bir sıra qələm sahiblərinin millət üçün faydalı, gərəkli məsələlərdən yazmaqdansa, səmərəsiz işlərlə məşğul olduqlarını tənqid edir və yazır ki, daha yaxşı olardı ki, mühərrirlərimiz, dərdlərimizi bir doktor kimi anlayıb ona görə çarə edəydilər. M.Hacıbababəyov çıxışında gimnaziyada təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin azlığına da diqqəti çəkir və bunun səbəbini araşdırılmasını, bu qüsurun aradan qaldırılmasının vacibliyini önə çəkir.Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, görkəmli ictimai-siyasi xadim M.Hacıbababəyovun adı Azərbaycanın istiqlal mübarizəsinin fəal iştirakçılarından biri kimi tarixə düşmüşdür. O, Zaqafqaziya seyminin süqutundan (1918, 26 may) sonra Azərbaycan Milli Şurasının(1918, 27 may) üzvü, Milli Şuranın Azərbaycanın İstiqlal bəyannaməsini qəbul edən millət vəkillərindən biri olmuşdur.

“C. Dağıstaninin “yövmi-təqdir”i” məqaləsi həcmcə kiçik olsa da, böyük maraq doğurur, günümüz üçün aktualdır, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması ərəfəsində ilk demokratik və dünyəvi dövlətimizin gələcək qurucularından Ceyhun Hacıbəylinin, Mehdi bəy Hacınskinin, Mehdi bəy Hacıbababəyovun fəaliyyətini, dövrün mətbuatını, onun mövzu və problemlərini öyrənmək cəhətindən, ziyalıları qayğılandıran, düşündürən məsələlər barəsində səhih və dəqiq məlumat əldə emək nöqteyi- nəzərindən, eyni zamanda Ceyhun Hacıbəylinin yaradıcılıq yoluna daha yaxından bələd olmaq baxımından əhəmiyyətlidir.

Mehdi Gəncəli,

dos.dr.

Mərmərə Universiteti Türkiyyat

Araşdırmaları İnstitutunun müdir müavini

Abid Tahirli

filologiya elmləri doktoru

Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 19 may.- S.3.