Qapı...

Hekayə

Dörd divar arasında

Bir dünyanın dərdi var...

S.Rüstəmxanlı

...Sanki yüz il açılmayan qapıdan, nəhayət, gözlərini çəkdi. Bu qədər gözləməyin necə dözülməz, üzücü və mənasız olduğunu anladı. Elə bil, ömrü boyu beləcə taqətsiz, ümidsiz, yalqız olduğu qədər də əlacsız uzanıb biryolluq üzünə qapanmış o qapıya sarı boylanırmış. Və bu gözləmələrin ona heç nə verməyəcəyini bilə-bilə yenə möcüzə sorağındaydı.

"Görəsən gecədi, gündüz? Çöldə niyə səs-səmir kəsilib? Dünya dağılıb, nədi?!. Telefon da lal ördəyə dönüb...".

Handan-hana yadına düşdü ki, altı aydı telefonu borca görə kəsiblər. Səssiz, acı-acı güldü. Buna gülmək də demək olmazdı - nə sifətinin qırışları tərpəndi, nə də haldan düşmüş əzələləri titrədi, təkcə gözlərində zəif işıq parıldadı və anındaca yox oldu.

Özünü dərin quyunun dibində hiss edirdi. Birdən ona elə gəldi ki, ürəyi daha döyünmür, dayanıb, bezib çırpınmaqdan. Yoxsa qəbir kimi sakit otaqda zirzəmidəki siçanların xışıltısından özgə bir səs eşidilərdi axı?!.

O gedəndən ürəyi tez-tez şıltaqlıq edirdi. Rəhmətlik arvadı çox dirənmiş, "həkimə get, yoxlatdır özünü, ürəklə zarafat olmaz!" - demişdi. Demişdi, amma öz ürəyini qoruya bilməmişdi; oğul dərdindən şişib, şişib, qəfil də partlamışdı arvadın ürəyi... Bu qəfil ölümdən sonra bir kərə, o da it ilində, şeytanın qıçını sındırıb təzə açılmış klinikaya getmişdi. Onu otaq-otaq gəzdirib yoxladılar, hər həkimin ağzından bir avaz gəldi, pensiyasından qaragünlük topladığı bir dəstə pulu dədə malı kimi əlindən aldılar, bir kitablıq da dava-dərman yazıb göndərdilər aptekə. Əczaçılar elə haqq-hesab elədilər ki, gərək üç ay da yeyib-içməyib pensiyasını iynə-dərman üçün yığaydı... Yığa bilmədi. Yumruq boyda ürəyini, rahatlığını pozan ağrılarını unutmağa çalışdı. Qaldı Allahın ümidinə.

"Demə, arvad sağ olanda mənim də yerimə dərd çəkirmiş, özününkü bəs deyilmiş zalım qızına..." - Beləcə, gecikmiş etiraflarıyla, ünvansız giley-güzarlarıyla baş-başa qalmışdı dörd divar arasında...

Gücü üzülmüş ürəyinə çatırdı: "Yük olmuşam sənə, yük. Dayan da, biryolluq!..".

Boğazında nəsə düyünlənmişdi. "Allah yolları açsın!". Deyəsən elə bu söz idi, qısılıb qalmışdı içində, çıxarmağa təpəri yox idi.

Bir səmirə möhtac kişinin qulağı qapının o üzündəydi. Dünənəcən küçə-bacada hay-küy salan dəcəl uşaqların, hər gün pəncərənin altından keçən, guya bir-birini yaxşı eşitmək üçün qışqıra-qışqıra danışıb bazar-dükana gedən qonşu arvadların da səsi kəsilib... Əvvəllər onu cin atına mindirən, "pırrr" eləyib hasara qonaraq qanadlarını həyasızcasına daş-divara çırpan, səsi kallaşmış müğənni kimi bir-iki dəfə boğazını arıtlayıb, sonra da düz on dəqiqə dayanmadan banlayan xoruzun səsi üçün darıxdı. "Bəlkə, kəsib yeyiblər?.. Ağasəlim haa! Ağlım kəsmir, Ağasəlim, sevimli xoruzunun boğazına bıçaq dirəyə. Ölmüşdü elə!.. Ən əziz qonağına "Quş qripinə qarşı peyvənd eləmişəm", ya da "Qocalıb ee, kəsib qazana atsaq, gərək bir sutka gözləyəsən ki, bişə" - deyib, axırda da qonağı bir tava pamidor-yumurtayla yola verəndi Ağasəlim - xasiyyətinə bələdəm qansızın!.. Deyəsən, iş başqadı axı?..".

Lap dünya dağılsa da qapı açılmadan ölmək istəmirdi. Ölə bilmirdi!..

"Demə, bu gedişdən dönüş bəxt-ilahiymiş!.. Xalxın da uşağı getdi, sağ-salamat qayıdanı da oldu, şikəsti də, şəhid olanı da. Mənimkinin yazısına bax... Yazıq balam. Öldüsündən-qaldısından bixəbər... yaşamaq zülümdü, zülüm! Bu nisgili özümlə qəbirə necə aparım?.. Ondan xəbərsiz getsəm, yer götürməz məni, gorum yanar... Sən demə, qovrulub yansa da, şəhid balasını əllərilə torpağa tapşıran atalar necə bəxtəvərmiş! Bu xoşbəxtliyi də mənə çox görürsən, İlahi!".

Üzülmüş qəlbini parçalayan iztirablar səngimirdi. Lənətə gəlmiş qapıdan kiminsə girəcəyinə inanmasa da, hətta qəlbinin dərinliyində gizlənən şübhələri çözələnsə də, ümidini özündən əvvəl dəfn edə bilmirdi!

...Nə pəncərəni döyəcləyən payız küləyindən, nə də evdə olmadığına əmin olub topun dalıyca hasardan həyətinə düşən uşaqdan xəbəri yox idi. Xəbəri olsaydı da əvvəlki kimi əsəbiləşməzdi, bir az məzəmmət edib saçını tumarlayar, hal-əhval tutar, kimlərdən olduğunu soruşar, yəqin axırda da deyərdi ki, "Ay bala, hasardan niyə aşırsan axı, oğurluğa gəlmirsən ha, qapı-zad yoxdu bəyəm?". Axı bir aydı bu xaraba qalmışın qapısı heç gecələr də kilid görmür!..

"Allah xeyirə calasın!" - Yenə bayaqkı yuxusunu çək-çevir edirdi; beş dəqiqə mürgü döyən kimi yuxusuna kəpənəklər doluşurdu. Eynən Məsmənin yuxusuydu, təkrarlanırdı. Yadındadı, ölməmişdən üç gün əvvəl, Məsmə səhərin gözü açılmamış onu yuxudan oyadıb başladı ki: "Kişi, qəribə yuxu görmüşəm, yadımdaykən danışım, amma qəribçliyə salıb gülmə yuxuma, sən dədənin goru... Gördüm ki, dağ boyda dəmir qapıdı, bağlı, zəhmi adamı basır. Zindandı nədi, baş açmaq olmur, hər yan qapqaranlıq... Elə dağ boyda da kişilər, əllərində külüng, o nədi, toppuz kimi olur ee...hə, quvaldla çırpa-çırp, düşüblər qapının canına, sındırıb açmaq istəyirlər, ha vururlar, ha döyəcləyirlər, qapı açılmır ki, açılmır. Birdən...a Mərdan, vallah görəcəkdi, birdən görürəm ki, minlərlə, sayı-hesabı bilinməz alabəzək kəpənək doldu yuxuma, daha doğrusu, yuxumdakı zülmətə. Vallah, ömrümdə bu qədər kəpənək görməmişdim. Heç televizorda da... Kəpənəklər hərəsi bir rəngdə işıq saçır, havada elə rəqs edirdilər ki, qapını sındıran kişilər də əllərini saxlayıb onların tamaşasına durdular. Kişi, Allaha and olsun, qəflətən bir ağ kəpənək, kəpənəklərin ən irisi, dəstədən aralanıb qanad çala-çala özünü çırpdı qapıya, çırpdı, çırpdı... vallah inanmazsan, o yekəlikdə qapı taybatay açıldı. Açılan kimi də zülmət işığa qərq oldu. O iri kişilər də işığın içində yox oldular, elə bil əriyib getdilər... Gördüm qapıdan o yana ağappaq yol uzanıb gedir, aləm də nur içində... Məəttəl qalmalıdı...".

- Nur yaxşıdı, elə açıq qapı da... Yaxşı xəbər gözlə, - deyib, sakitləşdirmişdi arvadını.

- İnşallah, yuxum çin olar, əli-ayağı üstündə qayıdar balamız, - demişdi Məsmə. Deyə-deyə, sanki ayaqları torpaqdan üzülmüşdü, topa-topa buludların üstündə süzürdü arvad...

Ancaq səhəri gün "yerə endi", Orxanın adı dilində canını tapşırdı. O gündən həyət-bacada da kəpənək gözə dəymədi, elə bil yuxusuna yığıb aparmışdı...

Oğlunun müharibəyə könüllü getdiyini arvadından gizlətmişdi axı. Fikirləşirdi ki, uzağı bir-iki ilə dava bitər, uşaq qayıdar... day dönəndən sonra öldürəsi deyil ki məni?! İllər ötürdü, nə dava bitirdi, nə uşaq qayıdırdı. "Xaricə pul qazanmağa gedib" deməyi hardan ağlına girmişdi, indi də başa düşmürdü. Uydurduğu bu şirin yalanlarına özü də inana-inana gözlərinin yollarda qalacağını ağlına da gətirməzdi. "Pul qazanan, heç olmasa, ayda-ildə bir kərə gəlib anası canıyanmışı yoluxmaz?". - On il bu cavabsız sual son nəfəsi ağzından çıxanacan bu yalanlarla yaşayan arvadının gözlərində, dil-dodağında ilişib qalacaqmış...

***

Taqətdən düşmüş göz qapağı işığı sozalmış bəbəklərini yarıyacan qapadı və o, qorxdu. Qorxdu ki, qapı açılmamış ürəyi dayana, gözləri həmişəlik yumula. Altmış səkkiz ildə təsəvvürünə gətirmədiyi dəhşət bir anlığa bütün hüceyrələrini heydən saldı, qurutdu. Yaşadıqlarının yanında ölüm nəydi ki?!

"Niyə mənə əzab verirsən, ö-ölüm?" - deyə pıçıldadı və ilk dəfə içində gəzdirdiyi sözü dilinə gətirdi: "Sən heç məndən ayrı olmusan ki?!"

Elə bil qənşərindəki onu aparmağa gələn ölümün özüydü, əziz adamı kimi üz-üzə oturub dərdləşər.

Gözünü çəksə də ürəyi səksəkədəydi; ağır eşidən sol qulağını yorğanın küncüylə qapadı, daha yaxşı eşitsin deyə, sağ qulağını darısqal dəhlizin o başındakı qapıya sarı tuşladı.

Onu dünyanın xeyir-şərindən ayıran qapı vicdansızcasına qapanmışdı...

Onsuz da hər şeyi boz rəngdə görürdü. Birdən, tor gəlmiş gözləri vaxtıyla dördayaqlı rəngli "Tauras" televizoru qoyulan künc divarın yuxarısında asılmış çərçivəyə sataşdı. "Bu nəydi belə?.. Axı, nədi bu?". Gözlərini qıydı. Diqqətlə baxmaq, aydın görmək üçün güclə başını yastıqdan qaldırdı. "Həə...bu ki...?" - deyə bildi. Unudulmuş çərçivəyə indiyəcən fikir vermədiyinə məəttəl qaldı. Əgər taqəti olsaydı, heç olmazsa, üç-dörd addım ata bilsəydi, ona yaxınlaşıb tozunu alar, boş otağın divarlarında yamaq kimi görünən çərçivədən, yəqin ki, cavan Mərdan, onun gözəl arvadı Məsmə və oğlu gülümsəyərdi üzünə, lap televizordakı diktorlar kimi!

Şəklin tarixçəsini yadına salıb kövrəldi. Əslində, bu şəkil heç olmayıb - kollaj, yamaq idi bu şəkil. Hə, yadına gəlir, çoxdan, əsgərliyə gedəndən sonra, gecələr yuxusundan çıxmayan, oğlunun xiffətini çəkən arvadı, təsadüfən məhəlləyə gələn şəkilböyüdən cuhuda lap cavan vaxtlarında Bakıda olarkən əriylə çəkdirdiyi yeganə şəkli, bir də oğlunun altıncı sinifdə oxuyarkən məktəbin "Şərəf lövhəsi" üçün çəkdirdiyi fotonu göstərib yalvarmışdı ki, onları birləşdirsin. Cidd-cəhdlə tapşırmışdı da: "Sən Allah, a qardaş, elə elə ki, bilinməsin, guya, bir yerdə çəkdirmişik. "Şəkilböyüdən də on beş manat alıb düz bir həftədən sonra, diqqətlə baxanda yamağı bilinən, elə yamağı ört-basdır eləməkçin mavi rənglə boyadığı (guya, fon yaratmışdı) portreti arvada təhvil vermişdi. Əvvəllər, əldən-ələ gəzər, öpülüb oxşanardı; gah anasının yastığının böyründə, gah televizorun üstündə, gah da kitab rəfinin ən gözəgəlimli yerində olan, indi toz basmış soyuq şüşənin arxasından ona baxıb gülümsəyən oğlunun təbəssümü onsuz da üzülmüş qəlbini dəlib-deşdi və bir dəfə də olsun oğluyla şəkil çəkdirmədiyinə peşman oldu.

"Görəsən necə baxırlar? Adam kimi yedizdirirlər heç olmasa? Ağlım kəsmir. Cəllad hara, rəhm hara... Faşistdən də betərdilər!.. Guya qırmızı xaçdı-nədi, nəzarət edir əsirlərə. Yalansa!.. Gör neçə il keçib. Saqqalına da dən düşüb indi, Allahsaxlamışın... Əmisinə çəkib, tərs oğlu tərs! Evlən, dedik. İki ayağını bir başmağa soxdu ki, evlənmirəm!.. Arvad-uşağa başı qarışsaydı, belə etməzdi, üzməzdi bizi. Evlənərdi, indiyəcən iki-üç oğlu da olardı... Yox, iki oğlu, bir qızı... Anası rəhmətlik qız istəyən idi...".

Qapı göz dağıydı, sirinsəyib durmuşdu.

"Gəlsin... Təki Əzrayıl canımı almamış dönsün... Gəlsə...gəlsə, daha heç yana buraxan deyiləm... Tək uşağı əsgər də aparmazdılar. Onda da özü getdi. Kişiyəm, getməliyəm, dedi... Davaya da eləcə, xəbərsiz getmişdi. Əl boyda kağıza "inşallah, qələbəylə qayıdarıq" yazıb dostuna vermişdi ki, atama çatdır, narahat qalmasın... Mən cəhənnəm, anan narahat getdi... Heç olmazsa məni naümid qoyma. Heç nə istəmirəm, bircə dəfə qoynuma sarıl, alnımdan öp... sonda... çiynini tabutuma daya... rahat gedim ananın yanına...".

Soyuq tər basmış vücudu bir anlıq istiləşdi. Dilinə gətirə biləcəyi bu sözlərin təsirindən boynunu qucaqlayacaq əziz balasının tütün qoxulu ilıq nəfəsini duydu. Hətta zəhləsi getdiyi tütün iyi də xoş gəldi ona. "Hələ də... çəkirsən?.. Bacar, at o zəhrimarı, oğlum!..".

Ağırlaşmış qollarını tərpətmək istədi ki, onun xəyalını qucsun.

"Oğlum dedim?!".

Heç vaxt onu belə çağırmazdı axı. Həmişə adıyla. Adıyla, vəssalam!

İndisə... elə fərəhlə, elə sevgiylə dedi ki, səsi, hətta ağır eşidən qulağında cingildədi:

"Oğ-lum! ...Oğluuum!".

Əvvəllər vahiməli, qətiyyətli, cingiltili olan səsi indi kallaşsa, xırıldasa da pəncərəyə dəyib əks-sədaya döndü. Nəğmə kimiydi, havaya qarışıb səpələnirdi otağa...

Elə bil güclü bir əl onu soyuq, qaranlıq quyudan dartdı, dartdı, çəkib işıqlı dünyaya çıxartdı. "Bu nədi, İlahi?!" Otağa gözqamaşdıran qızılı-gümüşü işıq doldu. Bozarmış divar kağızları al-əlvan rəngə boyandı. Payız olmasına baxmayaraq havadan yasəmən ətri gəlirdi. Dodaqları nəmləndi. Son bir ayda ilk dəfə gözləri güldü.

Sinəsi şıltaq körpə kimi atılıb-düşürdü...

Küçədə maşın dayandı...

Ağasəlimin xoruzu banladı...

Deyəsən cırıldayan qapı idi...

Bir də qulaq verdi...

Bir ağ kəpənək içəri girmək üçün özünü pəncərəyə çırpırdı...

Yaşar Bünyad

Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 17 noyabr.- S.26.