PİKASSO...

PYES

Əvvəli ötən sayımızda

İştirak edənlər:

Pikasso - Dünya şöhrətli rəssam

Fransuaza Jilon - Pikassonun sevgilisi

Salvador Dali - Məşhur sürrealist rəssam

Dostlar - Pikassonun yaxın dostları

Jaklin Roq - Pikassonun həyatında olan sonuncu qadın

Həkimlər

Qulluqçu

Pikasso - Bu, realıq deyil, əzizim. Bu, ədəbiyyatdır. Həyatı həyat kimi yaşamaq lazımdır. Zaman gedir... Gecikirik... Qocalırıq...

Fransuaza - Həyatı həyat kimi yaşamaq nə deməkdir?

Pikasso - Real... olduğu kimi. Bir xanımla gün keçirmək istəyirsənsə, deyirsən səninlə gün keçirmək istəyirəm. Yəni əclafcasına Romeo maskasına bürünməyə gərək yoxdur. Romantika parıltısıyla qamaşdırmırsan zavallı Lizaların gözlərini. Etdiyin etirafdan sonra ya əvəzində əl açılacaq sənə, həyatını belə quracaqsan, ya da sillə alacaqsan. Həyatı düzgün yaşamaq lazımdır. Qısa və lokanik. Karyeranı düzənləyən kimi həyatını da düzənləməlisən. Bir qadınla və ya bir kişiylə ömrünün sonuna qədər bir yerdə olmaq istəyirsənsə, düşüncəni yüz yerə haçalamamalısan. Sevirsən, seçirsən, vəssalam. (pauza)

Fransuaza - (ah çəərək) Bəlkə də...

Pikasso - Nə qədər ömrümüz var ki? Bütün ömrümüzü lazımsız tərəddüdlərə, olarlara, olmazlara xərcləməyək. Yaşayaq, əzizim. Yaşamaq lazımdır.

Fransuaza - (şıltaqlıqla) Onda deyin (tərəddüdlə) məni hansı rəngdə görürsünüz?

Pikasso - Fransuaza...lütfən

Fransuaza - Yox, yox... eşitməsəm sakit olmayacam. Hansı rəngdə görürsünüz məni?

Pikasso ayağa qalxır. Fransuaza ilə göz-gözə dayanır. Əlindən tutur.

Pikasso - (Fransuazanın əlini itələyərək) Yox, siz çox gəncsiniz.

Fransuaza - Cənab Pikasso, sizin həyatınızda olan bütün qadınlar gənc olub (ironik gülüş).

Pikasso - Yaş ötdükcə külək daha sürətli olur, Fransuaza. Adətən daha (Əliylə üzünü göstərərək) çox üzünə vurur.

Fransuaza - Siz mənim sualımdan qaçdınız. Bayaq dediklərinizlə indiki reaksiyanız arasında ziddiyyət var. (gülümsünərək) Siz bütün kişilər kimi, suallardan qaçma, mövzunu dəyişmə metodikasından istifadə edirsiniz. (acizanə) Nə olar, cavab verin.

Pikasso - (pauza) siz.... Fransuaza ...

Fransuaza - Bəli, mən....

Pikasso - (düşünərək) Rəsmi bitirməliyəm... Bir başqa vaxt bu haqda danışarıq (molbertin qarşısına keçir).

Fransuaza - Demək rəngsizəm.

Pikasso - (dərindən nəfəs alaraq) Ahhh... Fransuaza ... Siz... siz daha çox nəğməsiniz. Yəni, rəsm çəkmək üçün gözlərini bağlayan zaman eşidilən nəğmə.

Fransuaza - O zaman gözlərinizi bağlayın. (Fransuaza Pikassonun əllərindən yapışıb stulda əyləşdirir). Bağlayın gözünüzü, lütfən

Pikasso - Məni hipnos etmək istəyirsiniz?

Fransuaza - Mistik nəğməyə sarı aparmaq istəyirəm.

Pikasso cəld ayağa qalxır. Fransuaza yenə onu yerində oturdur. Pikasso bir də qalxaraq Fransuazanı itələyir.

Pikasso - yox, siz çox gəncsiniz

Fransuaza - (onun arxasınca) Bəs, Olqa?

Pikasso - (təəccüblə) Hansı Olqa?

Fransuaza - Xoxlova... Olqa Xoxlova? Məgər o, gənc deyildi?

Pikasso - Çox irəli gedirsiniz, əzizim.

Fransuaza - Niyə ki? ... Niyə? (mülayim səslə). Siz subay kişisiniz, mən isə subay xanım. Məgər belə olduğu halda yaşın bir önəmi varmı? Axı siz dünən başqa sözlər söyləyirdiniz. Nəinki dünən, ondan öncəki gün. Bir az da ondan öncə... (pauza) Hər gün. Mən buraya gələndən siz məni üzük halqası kimi əhatənizə aldınız. (Təəccüblə baxan Pikassoya) Siz... bəli, siz... Daha çox mənə yaxın olmağa çalışırdınız.

Pikasso - Fransuaza, mən sizi başa düşə bilmirəm. Həqiqətən. Siz gah “sən” deyəcək qədər yaxın olursunuz, ya da...

Fransuaza - ya da... “siz” deyəcək qədər uzaq... Günah kimdədir, görəsən? Mən anlaya bilmirəm sizi. Siz kişilər....Gah bir addım irəli gəlirsiniz, gah da heç nə olmamış kimi uzaqlaşırsınız.

Pikasso - İnanıram ki, çox yaxşı bir kişi sizin həyatınızda mütləq peyda olacaq.

Fransuaza - (gülümsəyərək) qısqandınız...

Pikasso - necə? Nə qısqanclıq?

Fransuaza - “Siz kişilər” dedikdə üzünüz tamamilə ayrı bir rəng aldı. Mənim həyatımda heç kim yoxdur, əziz Pikasso.

Pikasso - Mən kişi və qadın məntiqini nəzərdə tuturam

Fransuaza - Yəni?

Pikasso - Yəni kişilər və qadınlar təbiətcə fərqli məntiqə malikdilər.

Fransuaza - fərqi bilmək maraqlıdır

Pikasso - Biz daha çox ovçuyuq...

Fransuaza - Ovçusunuz?...Biz isə qurban, hə?

Pikasso - Mən belə demək istəmədim.

Fransuaza - Siz elə belə demək istədiniz.

Pikasso - Fransuaza!

Fransuaza - Elə bilirsiniz heç kim xəbərdar deyil. (tərəddüd və ötkəm) Sizin həyatınızda bir sərgi dolusu qadın olub. Bezmədiniz? Məgər bezmədiniz bu qədər parçalanmaqdan? Qadından qadına getmək sizi yormadımı? Don Juansınızmı? Kimsiniz?

Pikasso - Bizim sənət...

Fransuaza - Yox, bu sənət məsələsi deyil. Bu daha çox xarakter məsələsidir. Sevmədən necə rahatlıqla qadın yatağına soxulmaq olar?

Pikasso - Fransuaza!

Fransuaza - Yox, dinləyin məni. Bu qədər sənət əsəri yaradan bir təfəkkür bu qədər cılız, ehtiras düşkünü ola bilməz axı.

Pikasso - Həddinizi aşmayın.

Fransuaza - Sizin nə ixtiyarınız var o qadınları gözü yaşlı qoymağa?

Pikasso - (səsinin tonunu qaldıraraq) Onlar özləri gəlirdilər mənim həyatıma!

Fransuaza - Bir və əbədi qadın alovunda atəşlənən kişi həyatının qapısını digər qadınlar üçün bağlı saxlayır. (Gülür) Sizin ürəyinizin qapıları taybatay açıqdır, cənab Pikasso. Tapdalanmış döşəmə kimi yüzlərlə qadın bu qapıdan içəri keçir, sonra da heç nə olmamış kimi çıxıb gedir həyatınızdan. Heç biri də özündən sonra qapını bağlamır.

Pikasso - Mən həmişə bacarmadığımı etməyə çalışıram. Belə olmasa öyrənə bilərəm?

Fransuaza - Demək axtarışdasınız?

Pikasso - Mən axtarmıram! Tapıram!

Fransuaza - Nəyi?

Pikasso - Sənəti... Rəngləri... İdeyaları...

Fransuaza - (təəssüflə) Qadınlar isə əşya kimi axtarış obyekidir sadəcə, eləmi?

Pikasso - Siz anlayışları qarışdırısınız, Fransuaza. Mən sizi başa düşürəm. Gəncsiniz, hələ böyük həyat təcrübəsi qazanmalısınız.

Fransuaza - (gah irəli, gah da geri qayıdaraq) daha işləmək istəmirəm sizinlə!

Pikasso - necə?

Fransuaza - düzgün eşitdiniz. Gedirəm!

Pikasso - ixtiyarınız yoxdur!

Fransuaza - Belə deyin.... Siz zindan deyilsiniz, əzizim. Məni həyatınıza həbs edə bilməzsiniz.

Pikasso - rəsm əsəri hələ bitməyib

Fransuaza - mən sizin muzanız olmaqdan imtina edirəm. Görmək istəmirəm sizi

Pikasso - Niyə?!

Fransuaza - (Pikassoya yaxınlaşaraq) Nə yazıq ki, siz mənim gözlərimə baxanda heç nə görmürsünüz. Mən sizin üçün yalnız ilham mənbəyiyəm

Pikasso - (Fransuaza gedərkən) Dayanın! (pauza) Səhv düşünürsüz

Fransuaza başını yelləyərək getmək istəyəndə Pikasso arxadan onun çiyinlərini tutur.

Fransuaza - (sakit səslə) Mən yetkin qadınam, cənab Pikasso. Nə istədiyimi də yaxşı bilirəm.

Pikasso - (onu qucaqlayaraq) O zaman, mənim olun Fransuaza. Və özünüzdən sonra qapını elə kilidləyin ki, daha heç bir qadın onu aça bilməsin. (sükut) Bacararsınızmı?

Fransuaza üzünü Pikassoya çevirərək əllərini Pikassonun üzündə gəzdirir.

Fransuaza - Çalışacam. Mən bunu bacaracam.

Səhnə musiqi sədaları (Besame Mucho - Cesaria Evora) ilə digər pərdəyə keçid edir.

İkinci Pərdə

Pikassonun emalatxanası. Salvador Dali hərəkətli kreslo üzərində oturub. Qəzet oxuyur. Pikasso emalatxanaya daxil olur. Salvador onu görən kimi ayağa qalxır. Ona yaxınlaşaraq əl verir, çiyinlərindən tutur

Salvador Dali - görürəm ki, yaxşısan... Kefin yerindədir, əziz dostum

Pikasso - Məhəbbət xarüqələr yaradır. (gülümsəyərək) Hiss olunur xoşbəxtliyim?

Salvador - Əlbəttə... Son zamanlar rəsmlərindəki çiçək təsvirləri bunu deyir.

Pikasso - demək ki, biz daha çox ovqatımızı çəkirik......şüur bizdən asılı olan məsələ deyil.

Salvador - Təhtəlşüur

Pikasso - bəli...

Salvador - (əlindəki qəzeti göstərir) Bunu oxumusan?

Pikasso - Yenə nə yazılıb? Özümə söz vermişəm ki, daha heç bir məqaləni oxumayacam.

Salvador - (ironik pafosla. Qəzetə baxaraq) İspan şairi Rafael Alberti belə deyir:

Pikasso - Lütfən, oxuma

Salvador - (Pikassoya fikir verməyib qəzeti oxuyur) “Pikasso ömründə Gernikada olmamışdı. Amma şəhərin müharibə mənzərəsi onu dəhşətə gətirmişdi. Gernikanı bir aya tamamlayan rəssam sanki bunu öncədən düşünmüşdü”. Sən nə etmisən, dostum?

Pikasso - Yox, Salvador. İstədiyim reaksiyanı görmədim publikadan. “Gernika” daha çox ziyarətçilərin arxasını gördü sərgi boyunca. Hamı etinasız keçdi onun yanından. (Yerdəki jurnalı qaldırıb Salvadora uzadır). Hələ buna, bax. Oxu gör “Madrid” jurnalı nə yazıb.

Salvador jurnalı cəldliklə vərəqləyir. Diqqətini yazı üzərində cəmləyib. Onu diqqətlə oxuyur

Salvador - ““Gernika” böyük ölçülərə malik əsərdir. Dəhşətlidir, yəqin ki, bu, Pablo Pikassonun bütün həyatı boyu yaratdığı ən pis əsəridir”.

Pikasso - Görürsən

Salvador frakını qaldırıb stulda əyləşir. Ayağını ayağı üzərinə aşırır.

Salvador - Dostum, yəqin ki, sən bütün bu deyilənlərdən sonra ruhdan düşməyəcəksən. Məsələn, mən tənqidçilərin haqqımda dediyi heç bir sözü vecimə almıram. Daha doğrusu, mən bilirəm ki, onlar daxilən mənim yaratdığım sənət əsərlərini sevirlər. (Təmkinli) Sadəcə bunu dilə gətirməyə qorxurlar.

Pikasso - Bəlkə də. (sükut) Necə deyərlər, yaxşı zövq sənətin düşmənidir.

Salvador - (stuldan qalxaraq. Emalatxanada o yan bu yana hərəkət edir) Biz azad sənətkarıq, Pablo! Əgər azadlığı estetik kateqoriya adlandırsaq onun formasız olduğunu görəcəyik. Bu, amorfluğun özüdür.

Pikasso - Mən bütün düşüncələrimi, enerjimi bu əsərə yansıtmağa çalışdım. Mən dünya ağalarını donuq baxışlı, qırğınlar qarşısında susan, yalnız bəlağətli nitq söyləməyi bacaran, boşboğazlıq edənləri bu formada rəsm etdim.

Salvador - sənin yaratdığın öküz başları dəhşətli tapıntıdır, əzizim. O ki, qaldı sənətin qavranılmasına, inan mənə, ölümündən sonra hamı səninlə fəxr edəcək. Hətta qızıldan büt yapdırıb sitayiş edəcəklər sənə.

Pikasso - Bu vecsiz dünyada bəzən fırçanı yerə çırpıb çıxıb getmək istəyirsən.

Salvador - əzizim.... Pablo....Bilirsən Yaradanın, Tanrının şan-şöhrəti haqqında niyə əsrlərdir danışılır?

Pikasso - niyə?

Salvador - Əzizim, çünki o, aramızda yoxdur. O, bizimlə rəqabətdə deyil. Uzaqdadır. İnsan düşüncəsi onu əl çatmaz Olimplərdə yaradıb. Aramızda olsaydı məmnuniyyətlə Qalileo Qaliley kimi dar ağacına sarıyardıq. (emossional) Sorğu-suala tutardıq onu. Bütün xurafi din xadimləri adından “tövbə et” deyərdik. İnsanlara zəka alovunu bəxş edən Prometey kimi Qaf dağında zəncirləyib ciyərini qartallara yem edərdik. İttiham edərdik onu. Rənglərdən tutmuş formalara qədər bütün yaratdıqlarını üzünə çırpardıq. Səhvsən deyərdik. Mükəmməl deyilsən, deyərdik. Din təəssübkeşi kimi, öldürməyi günah bilməyib yandırardıq onu. Yandırardıq! İnkvizisiya məngənəsində sümüklərini xıncım-xıncım sındırardıq. Məhv edərdik. Güllələyərdik, edam edərdik. (bir az sakitləşərək) O isə uzaqdan səslənən alimin səsi kimi (əlini ağzına tutaraq) “Onsuz da o, fırlanır” deyərdi. Biz isə əsrlər sonra yumru kürənin həqiqətən fırlandığını kəşf edib mədh edərdik alimi (qəhqəhə ilə gülür). Afərin sənə, Qalileo Qaliley, sən doğru deyirdin. Biz öküz üzərində dayanmamışıq, yer müstəvi deyil. Nə yazıq ki, səni öldürəndən sonra bu qənaətə gəlmişik. (Pauza) Dostum (pauza), gör biz nə qədər Allah öldürmüşük.

Pikasso - Salvador...

Salvador - Mən bu yırtıcı insan yığınına, beyinsiz manqurt kütləsinə, ölülərə pərəstiş edən, diriləri məhv edən kütlə sürüsünə nifrət edirəm! Mən müharibələrə, atəşə, silahlara nifrət edirəm! Mən dini kitablardan bir sətir belə oxumayan, kor-koranə xurafiliyi təbliğ edən, peyğəmbərinə savadsızdır deyən, guya yazmağı, oxumağı bacarmır söyləyən beyinsizlərə nifrət edirəm.

Pablo, onlar qəsdən belə deyirlər, guya peyğəmbərlərə vəyh gəlib. Bu belə deyil, əzizim, belə deyil. Aparılan yalançı təbliğat üzündən hamı ağzını yuxarı açıb ağacdan armud gözləyən ayı kimi ancaq dua etməklə məşğuldur, real dünyaya yox deyib, utopik Cənnət arzuları ilə qanadlanırlar.

Peyğəmbərlər alim olub, alim. “Beşikdən qəbr evinə qədər elm öyrənmək” deyən adam savadsız ola bilməzdi. (Pikassonun çiyinlərindən yapışaraq). Onlar kimi aldadır? İstəmirəm onların - yalançıların təbliğ etdiyi dini, mən onların üzünə İbrahimin büt üzünə tüpürdüyü kimi tüpürmək istəyirəm. Məni yalandan yaratdığınız Allaha sitayiş etdirə bilməzsiniz. Mənim Allahım belə ola bilməz, demək istəyirəm. O, daha uca, daha zirvədədir. İçimdədir. O, mənim içimdəki vicdandır, haqqdır, ədalətdir. Madam ki, siz buna din deyirsiniz. O zaman Allahsızam mən. Dininizə boyun əyməyən ateistəm. İnanmıram sizin yalançı fantaziyalarınıza. Mənim Yaradanım belə cılız düşüncəli ola bilməz. Bilməz!

Pikasso - Bəlkə elə bu səbəbdən qaçırsan.

Salvador - Mən Allah kimiyəm. Qaçmıram. Hər yerdəyəm.

Pikasso - (gülərək) Ah, kaş bunu inkvizisiya məhkəməsi eşidərdi.

Salvador - Elə bilirsən bir insanı məhv etmək üçün yalnız inkvizisiya məhkəməsi olmalıdır?

Pikasso - Əlbəttə, yox.

Salvador - İndi daha çox mənəvi inkvizisiya mövcuddur, cənab Pikasso! (bir qədər rişxəndlə). Etinasızlıq, laqeydlik, sənəti görməmək, qiymətləndirməmək dəbdədir. İndi istedadsızlıq dəbdədir. Çünki savadlı, baş bilən insanlar heç kimə lazım deyil. Qoyun sürüsünü idarə etmək çox asandır, Pablo!

Pikasso - Məgər bu sürünü başqaları idarə edə bilməzmi?

Salvador - Əlbəttə, edər. (pauza) Edir də! Hay-küylə... Adətlərə, ənənələrə ironiya quyusu qazmaqla. Öncə xalqların əlindən adətləri alınır. Vəziyyət elə yaradılır ki, insanlar əsrlərdir yol gələn ənənələrinə ironiya nümayiş etdirirlər. Gülürlər özlərinə. Sonra ləğv edirlər adətlərini. Davamında ailə institutu dağılır. Bu isə millətin sütunudur. O da çat verir. Sonra haqsızlıq. İnsanlar haqsız məkanlardan qaçır. Beyinlər satılır. Yerdə sürü qalır, sürü. Onlar da (havada çıtma çalaraq) bir idarəçi barmağıyla cüzii, yersiz sərsəmələrlə qızışırlar. Vəssalam, xaos hazırdır. Sonra nə istəyirsən et.

Pikasso - Hələ qarşıda nələr var, nələr....

Salvador - Hanı Gernika?

Pikasso böyük tablonun üzərindəki örtüyü açır. Səhnədə Gernika canlanır

Pikasso - Budur!

Salvador rəsmə həsədlə baxır.

Salvador - budur, rəssam təxəyyülü. Budur, sənət. Budur, müharibə. Ağ-qara dünya. İnsan etinasızlığı. Dəhşət. Budur, bəşəri şou. Xaotik müharibə şousu. Budur, Bəngü Badə. Budur, insan. Vəhşi toplum. Uşaq ölümlərinə göz yuman, mərhəmət hissini unudan vəhşi yığını. Necə deyərlər...

Üçüncü pərdə

Birinci səhnə

Yataq otağı. Fransuaza cəldliklə çamadana paltarlarını yığır.

Qulluqçu - Xanım

Fransuaza - Haqqımda heç nə demirsən. Uşaqları da götürüb rədd oluram bu xarabadan.

Qulluqçu - Xanım, cənab Pikasso getməyinizi bilsə dəli olacaq. Belə eləməyin.

Fransuaza - (paltarları yığa-yığa) Aha, bəlkə mənə yol göstərəsiniz?

Qulluqçu - Yox… Qətiyyən belə bir fikrim yoxdur.

Fransuaza - Ay sağ ol, o zaman susun, lütfən

Qulluqçu - Mən canabı yaxşı tanıyıram o, ayrılıqları çox depressiv keçirir. Belə eləməyin.

Fransuaza - Mən ona hər şeyi bağışlayardım! Hər şeyi. Xəyanəti isə heç vaxt.

Qulluqçu - Hardan bilirsiz? Bəlkə şaiyədir

Fransuaza - Gözümlə görmüşəm. (Yatağı göstərərək) Bax, burda. (Ağlamsınaraq) Bizim birgə yatağımızda. (Çarpayıda oturur. Əllərini üzünə tutur). O, bunu necə edə bilər?

Qulluqçu - Xanım, kişilərin hamısı belədir

Fransuaza - Yetər! Kişilərin hamısı belədir deyib əxlaqsız etmişik onları. Əslində belə deyil, ola bilməz. Övladlarına, qadınına hörmət etməyən kişi həşəratdır. Eynilə Kafkanın yataqdan qalxa bilməyən murdar həşəratı kimi çarpayıda eşələnir.

Bədbəxt insan! Qadın düşkünlüyünün bir həddi var axı....!. İnsanı başı idarə edir... (ağzını sözlə doldurur) Tfu....Bundan sonra bütün dünyanı ayaqlarım altına sərsə belə, mən elə kişini heç vaxt bağışlamaram.

Qulluqçu - Məncə onunla danışın. Anlaşılmamazlıq fəlakət doğura bilər. O, özünə qəsd edə bilər.

Fransuaza - (istehza ilə) Narahat olma, öldürməz. O, özünü hamıdan çox istəyir. Bir də ki, nəyi danışım? Özümü alçaldaraq xəyanət oluduğumu söyləyim ona? Səncə bunu necə deyə bilərəm? Yoxsa bəzi qadınlar kimi şou göstərim?

Yox...yox... xəyanəti bağışlayan Məryəmlər var e.... guya yuvalarını qoruyurlar... Guya övladları üçün bunu edirlər... gözümü yumum hər şeyə?

Qulluqçu - müqəddəs İncildə...

Fransuaza - Siz allah, yetər...! İncil... Tövrat... sonra daha nələr! (Üzünü tamaşaçılara tutaraq) Bütün həyatımızı günah olar deyə qurban vermişik. İnsan kimi yaşamağı unutmuşuq. Qadın olmağı unutmuşuq. Ancaq uşağa görə, ona görə, buna görə yaşayaraq özümüzü insan kimi ömür sürmək haqqından məhrum etmişik. Zərifliyimizi, incəliyimizi yaddan çıxarmışıq. Güclü qadınsan deyə çox şeylərlə yükləyiblər zərif çiyinlərimizi. Ailənin dayağı qadındır, uşağı qadın tərbiyə etməlidir, qadın çəpərdir, qadın arxadır, qadın ucadır, qadın dayaqdır. Sonra, sonra! Sonra nə?

(qulluqçuya baxaraq) Uşaqlar atalı böyüsün deyə artistlik etmək istəmirəm. Nə var ki, kimlərsə (yaxasını göstərərək) təltif edəcək məni. (ironik pafosla) Bərəkallah, onlarla qadını yatağına daşıyan kişinin hərəkətlərini görməzdən gəlmisən! Kor olmusan, kar olmusan bütün həyatın boyu!

Yox, əzizim, yox...Özü demişkən, bu mənim həyat tərzim deyil. (sakit səslə. Saçına sığal çəkərək) Mən qadın olmaq istəyirəm. Sevilmək istəyirəm. Bütün həyatımı həyəcan içində, “görəsən yenə də kimlədir?” suallarıyla boğula-boğula keçirmək istəmirəm. (pauza) Çox yorulmuşam.

Qulluqçu - Bəzən ehtiras insanın ağlını başından ala bilir. Bəzən insan hisslərinin qurbanına çevrilir.

Fransuaza - (İronik təbəssümlə) 63 yaşlı kişi, yox. Heç 35 yaşlı kişi də, yox. Bu yaşında onu idrakı idarə etməliydi, hissləri deyil.

Qulluqçu - (pərişanlıqla başını aşağı salır) doğrudur.

Fransuaza – (tamaşaçılara baxaraq) qadın iki halda özünü xoşbəxt hiss edir. Sevdiyi kişi ilə bir ömrü bölüşdükdə və məhəbbət dolu bir evdə yaşadıqda. Mən indi nə onu, nə də hörümçək yuvasına bənzəyən bu evi daha sevmirəm. (pauza) Özümü yolun ortasında bitən, başına ildırım çaxan tənha ağac kimi hiss edirəm. Kimsəsiz ağac kimi... Yersız qorxular xirtdəyə kimi bezdirib məni. (Özünə baxaraq) Yoxam mən. Mənim qadınlıq qürurumdan zərrə qədər də qalmayıb. Hisslərim, düşüncələrim, varlığım parça-parçadır. Mən simurq quşu kimi yenidən külümdən yaranmaq istəyirəm, anlayırsız? Yorulmuşam. (emossional) Kimsənin mənə toxunmasını istəmirəm. Mənə baxan baxışlar da rədd olsun. Övladlarımı da özümlə götürüb onları çökməkdə olan, yox olan bir atadan xilas etmək istəyirəm.

Qulluqçu – axı...ailə

Fransuaza - Ailə... Nədir ailə? Qadının korluğudurmu? Yəni nə edirsə etsin, o kişidir, bəraətidirmi? Təki hamı bizi qoşa görsün, camaat elə bilsin ki, biz xoşbəxtik, eləmi? Artistlik etmək? Hərənin öz həyatını yaşaması, xəyanət çirkabına bulaşmasıdırmı ailə? Axı sən dünən bu əllərinlə qucaqladığın başqa qadından sonra, necə səni bütün gecə gözləyən qadınına qayıda bilərsən. Axı bu, iyrənclikdir.

Fransuaza təkərli çamadanını yerə qoyaraq onu ardıyca çəkir. Qulluqçuya yaxınlaşır.

Qulluqçu - Hara gedəcəksiniz? Heç olmasa onu deyin.

Fransuaza - Yox, deyə bilmərəm. ... Klod və Paloma atalarını yaxşı rəssam kimi xatırlayacaq. Buna söz verirəm. O, ki qaldı mənim gedişimə olan reaksiyaları?....Onlar hələ uşaqdırlar, məni anlamazlar. Vaxt gələcək analarını başa düşəcəklər......... Biz heç kimin gümanına gəlməyən yerə gedəcəyik.

Fransuaza gedir. Qulluqçu onu arxadan çağırır. Fransuaza dönür.

Qulluqçu - Xanım... (pauza) Xəyanətkar kişi üçün bundan ağır cəza ola bilməzdi. Məncə bu dəhşətli yaranı cənab Pikasso illər uzunu hələ çox xatırlayacaq. (Pərişanlıqla) Özünüzdən və övladlarınızdan muğayət olun. (Sinəsindən bir şəkil çıxarır Fransuazaya yaxınlaşır. Onu xanıma uzadır). Bunu özünüzlə götürün. Qoy müqəddəs sizi daima qorusun.

Fransuaza və qulluqçu qucaqlaşırlar.

Fonda Vaqnerin “Ölüm tanqosu” səslənir. Səhnədə Pikassonun minotavr rəsmləri əks olunur.

İkinci səhnə

Pikasso yataqdadır. Yuxuda sayıqlayır. Qulluqçu başının üstündədir. Rəssamın alnına dəsmal qoyur.

Qulluqçu - cənab, siz od qızdırmanın içindəsiniz

Pikasso - Getdi... Məni qoyub getdi

Qulluqçu - Harda qaldı həkimlər?

Pikasso - Özün gizlədirsən. Hara gedib?

Qulluqçu - anasına məktub yollamışam. Yalvarmışam ki, sizin halınızı ona söyləsin. İnanıram ki, tezliklə qayıdacaq

Pikasso - Qayıtmayacaq. Mən onu yaxşı tanıyıram

Qulluqçu - Siz məşhur rəssamsınız, cənabım. Bütün dünya sizin əsərləriniz qarşısında mat qalır. Siz təkcə Fransuaza haqqında düşünməməlisiniz

Pikasso - Onun adını çəkmə. Ürəyim sancır.

Qulluqçu - Unudacaqsınız

Pikasso - Bəlkə də bu, həə.... Bu, Olqanın ahıdır...

Qulluqçu - Siz özünüzdə deyilsiniz. Ona görə belə danışırsınız.

Pikasso - onun dəfninə getmədim. Bədbəxt elədim o qadını

Qulluqçu - Ölüm haqdır. Həm də siz məşğul idiniz.

Pikasso - Yox, gedə bilərdim. Heç bir işim yox idi. ..... Mən dünyanın ən əclaf kişisiyəm.... Fransuaza düz deyirdi. Mən ehtiras düşkünüyəm

Qulluqçu - Yox, sadəcə siz əsl qadına rast gəlməmisiniz

Pikasso - Mən ölümə doğru gedirəm, əzizim. Nə tapmaq? İndi məni ölüm ilahəsi axtarır.

Qulluqçu - xahiş edirəm sakit olun

Pikasso - rəsm əsərlərimi övladlarıma vəsiyyət edirəm.

Qulluqçu - bu haqda danışmaq çox tezdir

Pikasso - Dali düz deyir... “Ölüm sonsuzluq olduğu üçün insanı həyəcanlandırır”. Mən sonsuzluğa doğru gedirəm. Orada işıqlı həyat gözləyir məni

Qulluqçu - harda qaldı bunlar?

Pikasso - kədərlidir, hə? Səhər açılır, hamının qarşısından sağ-salamat keçən insan daha olmur dünyada

Qulluqçu - (üstündə xaç çəkərək) siz allah belə danışmayın.

Pikasso - Görəsən Fransuaza mənim ölümümdən təəssüflənəcəkmi? ...

Qulluqçu - xahiş edirəm

Pikasso - Mən həmişə çox tənha olmuşam...

Qulluqçu - sizi sevən milyonlarla pərəstişkarınız var

Pikasso - səs eşidirəm, məni çağırırlar

Qulluqçu - deyəsən həkimlərdi

Pikasso - ölüm gözəldi

Həkimlər içəri daxil olur. Pikassonun nəbzini yoxlamaq istəyirlər. Pikasso çabalayır.

Pikasso - Əl çəkin! Heç nə istəmirəm! Əl çəkin məndən!

Həkim - sakitləşin

Pikasso - Ölmək istəyirəm!

Həkim - (qulluqçuya) Xahiş edirəm otaqdan çıxın və kilidləyin qapını.

Qulluqçu üzü Pikassoya dayanıb xaç çəkir sinəsində.

Pikasso - istəmirəm... əl çəkin məndən!

Dördüncü pərdə

Birinci səhnə

Pikasso gecə paltarındadır. Emalatxanasının işığını yandırır. Molbertlərin üzərində olan örtükləri açır. Sonra birinin qarşısında oturaraq fırçasını əlinə götürür. Arxada Pikassonun rəsmləri canlanır. Pikasso pərişan vəziyyətdədir. Depresiyadadır. Heç nə çəkə bilmir. Fırçanı yerə ataraq ayağa qalxır. Cəld addımlarla güzgü önünə gəlir.

Pikasso - (Əllərini üzündə gəzdirərək) Kim insan surətini daha doğru görür: güzgümü, fotoqrafmı, yoxsa rəssam? Düşüncələrimizi, xatirələrimizi özündə saxlayan beynimiz olmasaydı daha yaxşı olardı, əslində. Yəni təkcə gözlərimiz olardı baxmaq üçün, ən çox da görmək üçün. (pauza) Heç nəyi görmək istəmirəm indi.

Dahilik! Nəyə lazımdır dahilik? (pauza) Axı dahilik Enşteyni Xirosimaya qədər gətirdi... Sənət Cadugər kimidir. Özünü sənə verib sənin istədiklərini səndən alır.

Güzgünün yanından aralanır

hara doğru gedirəm? (gülümsünür) Keçdiyim bütün yolları xəritə üzərində bir xəttlə birləşdirmək mümkün olsaydı o, minotavr görkəmində olardı. Daxilimdəki dəhşətli acının yaratdığı minotavr kimi. (Əlini ürəyinə qoyur) Dözə bilmirəm.

Rəsm əsərinin qarşısına keçir

Sənət kimə lazımdır? Yalandır, o. ... Həqiqətə aparan yalan. Həqiqəti dərk etmək üçün uydurulan yalan.

Nəyimə lazımdır rənglər, fırçalar... Rəssamlıq gündəlik kimi bir şeydir. Daha doğrusu xatirə dəftəri. (Əlini başına aparır) Beynində yaşayan xatirələrin doğuluşudur, rəssamlıq. Silinsəydi, kaş...

Fransuazanın model olarkən oturduğu masanın yanına gəlir. Örtüyü qoxlayaraq

Ah, Fransuaza...Neynədin sən? Qocanı atıb getdin. Bağışlamadın onu. (emossional) Mən isə yatağında qızdırma içində qovrulan, sonra isə bu dünya ilə vidalaşan Rafael kimi özümü axtarırdım qadınlarda. Sən söz vermişdin... Sən söz vermişdin ki, özündən sonra qapıları bağlayacaqsan. Bağlamadın, əzizim, bağlamadın. (ağlayaraq) Bunu heç kim bacarmadı.

İki cür qadın var həyatda. Şəhzadə qadın, (ironik gülüş) döşəmə qadın. Sən şəhzadə olmağı bacarmadın, Fransuaza. Məni əllərdə qoyub getdin.

(emossional) Bayağı dünya görüşün, yersiz istəklərin, heç bir çərçivəyə sığmayan izləmələrin məni daha çox başqa qadınların yatağına sürükləyirdi. Mən qadınlarda dinclik tapmaq istəyirdim, Fransuaza. Dinclik! Onlar isə məni bir-birinə ötürürdülər. Vermirdilər axtardığım dincliyi. Daha çox həyatımı narahatlıq alovuna bələyirdilər. (örtüyü yerə ataraq) Mən isə qaçırdım. Ondan ona, bundan buna. .........Murdar vərdişdir!

Hər şeydən yorulmuşam, Fransuaza. (pauza) Hər şeydən. Övladlarımı belə mənə çox gördün. Yerini bildirməməklə ən dəhşətli cəzanı verdin Pikassoya. Zalım qadın!

Tərk etmək, əl çəkmək çox asandır, Fransuaza. Şıltaq, dəlisov Pikassonun cilovunu yığa bilmədin əllərinə. (əllərini havada yellədir) Buraxdın məni çərpələng kimi.

Darıxıram, Fransuaza. Ən çox anam üçün darıxıram. Sənin gedişin mənə onu xatırlatdı. (özünü qucaqlayaraq) Onun isti qucağına qaçmaq istəyirəm indi. (Emossional) (köynəyinin yaxasından yapışır) Yırtmaq istəyirəm qəlib bədənimi. Ruhuma azadlıq vermək istəyirəm, amansız qadın!

Heç kim mənə ana ola bilmədi. O isə hər gecə nağıllar söyləyərdi mənə. Reallıq dəhşətlidir, ana (ağlayaraq). Darıxıram.... Ana... darıxıram səninçün.

Pikasso yerə çökür. Üzünü ovuclarında gizlədir. Sonra gözlərini bir nöqtəyə zilləyir.

Özünə nifrət etmək olduqca asandır. Özünü buna məcbur edə bilərsən. Çətini özünü sevməkdir.... Sevmək. Sənin xatirələrindən qurtulmaq üçün yenidən sənətə qayıtmalıyam. Məni gözləyən, məni sevən yeganə varlıq, odur, Fransuaza.

...fırçalar, rənglər, kətan gözləyir məni. Özümü sevməliyəm, Fransuaza, sevməliyəm.

Pikasso yerdən qalxaraq molbert önünə yaxınlaşır.

Mən yeni həyata başlamaq istəyirəm. (Gülərək) Hə, bu yaşımda yeni həyata. İndi dünyanın ən gözəl tablosunu yaratmaq istəyirəm. Vəfalı Şərq qadınını yaratmaq istəyirəm kətan üzərində. Səni unutmaq istəyirəm, Fransuaza. Səni unudacam.

Pikasso musiqi sədaları altında şövqlə kətan üzərində rəsm çəkir.

Beşinci pərdə

Birinci səhnə

Pikasso, Jaklin və dostu kinoteatrdan çıxırlar.

Dostu - Anri Kluzo sənin sirrlərini açmağı bacardı, əziz dostum

Pikasso - Tanış olun, Jaklin, mənim yeni sənət muzam.

Dostu Jaklinin əlindən öpür

Dostu - Şadam

Pikasso - Mən də şadam ki, sənin kimi həssas, zövqlü insanın 78 dəqiqəlik film xoşuna gəldi

Dostu - Bəli, çox bəyəndim. Təklif də yerinə düşüb. Əlbəttə, sənin kimi sənətkar haqqında sənədli film çəkməmək günah olardı. Sən İspaniyanın fəxrisən.

Pikasso - Gəlin, incə dilimizi pafos yağında bişirməyək, dostum

Gülürlər

Dostu - Əsla. Həqiqəti söyləmək casərat istər. Çox istedadlısan, sənətkar. Məncə belə gümrah və xoşbəxt görünməyində xanım Jaklinin də az əməyi yoxdur... Doğru deyirəmmi? ... Gözəlsiniz, Jaklin

Pikasso - Mən qısqana bilərəm (Gülür)

Jaklin - Mənim gözlərim səndən başqa heç kimi görmür, əzizim.

Dostu - Demək hər şey “əzizim” sözü qədər, olduqca ciddidir.

Pikasso - Yeri gəlmişkən, sizi bazar günü evimizdə keçiriləcək toy mərasimimə dəvət edirəm.

Dostu - Bunu belə deyin də... Yoxsa muza. Mən də dolaşıb qalmışam.

Pikasso - Bəli, muza və həyatımın qadını.

Dostu - Mükəmməlsiniz hər ikiniz. Məmnuniyyətlə iştirak edəcəyəm. Sağ olun ki, bu gözəl gündə məni də görmək istəyirsiniz.

Pikasso - Gözləyəcəyik.

Dostu - (Xanımın əlini öpərək) Xanım, Jaklin. (Pikassonun əlini sıxaraq) Əziz dostum. Xoşca qalın. Görüşənədək.

Pikasso - Hələlik

Dostu çıxıb gedir

Pikasso - (Jaklinin əlini ürəyinin üzərinə qoyur) Gözəl xanım, bu qoca kişini sevməyə peşman deyilsiniz ki?

Jaklin - Əzizim, səni ömrüm boyu sevəcəyəm. Bizi heç kim ayara bilməz.

Pikasso - Bəs, amansız fələk. Ölüm necə?

Jaklin - Heç onun da bizi ayırmağa gücü çatmaz. Mən sənsiz yaşaya bilmərəm, əzizim. Əcəl məni səndən öncə apararsa...

Pikasso - Jaklin, bağışla, bu nə söz-söhbətdir. Nə ölüm? Biz yaşamağa yenicə başlayırıq.

Jaklin - (gülümsünərək) Doğrudur. Amma yenə də, əgər sən gedərsənsə, öldürərəm özümü.

Pikasso - ah, siz cavanlar... Ölmək çox asandır, sevgilim. Yaşamağı bacarmaq lazımdır!

Pikasso Jaklinin əllərindən öpür. Çıxıb gedirlər.

İkinci səhnə

Pikassonun evi. Qonaq otağı. Ortada böyük masa var. Pikassonun dostları masanın ətrafındadırlar. Fonda musiqi səslənir. Hamı şəndir. Dostlar badələri bir-birinə vururlar.

Dost – Harda qaldı, cənab Pikasso? Ehey, dostum

Digər dost – Gələr indi, gələr, səbr edin.

Pikasso ağır addımlarla, üzündə təbəssüm içəri daxil olur. Masanın yanına gəlir. Dostlardan biri onun badəsinə şərab süzür. O, əlindəki badəni qaldırır. Fikrə dalır...

Pikasso - Mən elə bilirdim ki, bütün həyatım boyu sevdiyim qadına rast gəlməyəcəm. Gördüyünüz kimi, rast gəldim.

Jaklin Pikassonun yanına yaxınlaşır.

Jaklin - Mən də həyatım boyu axtardığım kişini tapdım. (Gülümsəyərək). Sevirəm səni, əzizim.

Dostlar əl çalır

Pikasso - Jaklin, yəqin ki, səni tapmaq üçün bu qədər yaşamağa, gözləməyə dəyərmiş.

Jaklin - Əzizim.

Pikasso - Dostlar, mən qocaya bənzəyirəmmi?

Dostlar - Əsla.

Pikasso - Əslində biz qocalmıraq, zamanla yetişirik. (Gülərək) Həm də yenidən cavan olmaq üçün çox vaxt sərf etməliyik.

Dostlar - Əla tostdur.

Pikasso - Yox.. Yox... Dediklərim hələ tost deyil.

Dostlar gülüşürlər.

Dostlar - tez ol, şərab soyuyur.

Pikasso - Mən çoxlu pulu olan kasıb insan kimi yaşamaq istəyirəm.

Jaklin əl çalır

Pikasso - həm də sadə hayətım boyu nəhayət ki, xoşbəxtlik halqasının içinə daxil olmaq istəyirəm. (Pauza) Jaklin, nə yaxşı ki, varımsan. Mənim həyatımda sənət uğurları çox olub. Amma etiraf edim ki, şəxsi həyatımdakı axsaqlıq məni məhv edib, daima. Məncə Dostayevski belə deyib, eləmi dostlar?

Dostlar - nə deyib?

Pikasso - Nə yazıq ki, tale insanın xoşbəxt ola biləcəyi ən gözəl neməti - ailəni məndən əsirgəyib. (Pauza) Bu gün mən çox xoşbəxtəm. Həyatımın qadınına rast gəlmişəm. Bilmirəm, bundan sonra yaşayacaq nə qədər ömrüm qalıb. Amma ömrümün sonuna qədər Jaklinin sevgi tilsimi altında yaşamağın dadını doya-doya çıxaracağam.

Pikasso Jaklini qucaqlayır.

Pikasso - Gəlin, badələri sevimli xanımlarımızın şərəfinə qaldıraq. Əslində biz hamımız sevgiyə möhtac varlıqlarıq. Mən də Jaklinin adını çəkərək bu badəylə dodağımı yaşlamaq istəyirəm. Əslində xoşbəxtliyə bax, belə sadə, təmkinli, təmtəraqsız da yetmək mümkündür. Yəqin ki, məni toyuq şorbasına görə ittiham etməyəcəksiniz. Hər halda, inanıram ki, evinizə dönən zaman məhəbbət dolu istiliyimizi də özünüzlə aparacaqsınız. (Badəni qaldırır) Məhəbbətin, sevginin, qadınların şərəfinə.

Dostlar ayağa qalxır

Dostlar - Xoşbəxt olun... Xoşbəxt olun...

Jaklin patifonun yanına yaxınlaşır

Pikasso - Mənim əvəzimə də için, dostlar. Bilirsiniz, mən artıq içə bilmirəm.

Jaklin musiqi sadaları altında Pikassoya yaxınlaşır. Paul McCartney-in “Picasso,s Last Words - Drink to me” mahnısı sədaları eşidilir.

Pikasso və Jaklin rəqs edirlər.

SON

Günel EYVAZLI

Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 8 sentyabr.- S.20-22.