Söylə, yerindəmi Bağdad elləri...

Professor Qəzənfər Paşayevə ədəbi məktub

Əziz Qəzənfər müəllim, hələ Qubanın dağətəyi türk kəndi İspikdə orta məktəbdə oxuyarkən Vidadinin, Vaqifin, Zakirin bir-birindən gözəl "Durnalar" şeirlərini oxuyub qəmlənər, Böyük İslam mədəniyyətinin paytaxtı Bağdadda olmaq istər, yeniyetməlik hisslərinin təsiri ilə qürurlu bir kədər yaşayar, sərhədsiz duyğularımın qanadlarında durnalara qoşulub ülviyyət dolu əsrarəngiz Bağdad ellərinə uçmaq istərdim. Bu uçuş ehtirasında qəlbi türk və müsəlman olmaqdan dolayı qürur və ülviyyət, təzə-təzə çiçəklənməyə başlayan məhəbbət dolu, dünyaya yalnız gözəllik prizmasından baxan bir gəncin arzuları çiçək açırdı.

"Qərib-qərib, qəmgin-qəmgin uçan durnalara" üzünü tutub qoca Vidadi deyirdi:

Ərz eyləyim bu sözümün sağıdır,

Yollarımız haramıdır, yağıdır,

Şahin-şonqar sürbənizi dağıdır

Boyanarsız qızıl qana, durnalar!

Amerika "şahinlər"i durnaların Bəsrə-Bağdad ellərini bombaladı, dualarla, zikrlə, azan səsinin ülvi gözəlliyi ilə süslənmiş Bağdad ellərini qızıl qana boyadı. Bu hamıdan çox sənin, "Altı il Dəclə-Fərat sahillərində" - Bağdadın ab-havasında, böyük müsəlman mədəniyyətinin aurasında yaşayıb-yaradan Qəzənfər Paşayevin Bağdadı idi. "Min bir gecə" nağıllarından ruhunu duyduğumuz Bağdad ellərini sovet ideologiyasının basıncı altında Şərqi görmək təşnəsi ilə yaşayan Azərbaycan gəncliyinə ilk dəfə sən tanıtdın. Bağdadın ətrini abi-zəmzəm kimi ruhumuza çilədin...

Qəlbi gözəlliklə, vücudu coşqun ehtirasla dolu, "Məstaneyi-eşq" içində yaşayan Vaqifin səsi üç yüz il əvvəldən gəlir.

Sizə müştəq durur Bağdad elləri,

Gözləyə-gözləyə qalıb yolları.

Xeyli vaxtdır yarın fəraqındayam,

pərvanətək hüsnün çırağındayam.

Saqın gəzin laçın gözü görməsin,

qorxuram səfinizi poza, durnalar.

Qəzənfər müəllim! Bağdad elləri durnalara müştaq dura bilirmi? Dünya imperializminin qaniçən "laçınlar"ı durnaların səfini niyə pozdu?!

Bu gün Qarabağı - murdar düşmən tapdağı altında inləyən, məzarı - "Cigəri od tutub, alışıb-yanan" Q.B.Zakir "Qatarlaşıb nə diyardan gəlirsiz" - deyə o elləri sorurdu:

Laçın yatağıdır bizim məkanlar

Yavaş-yavaş gedin, səsiniz anılar.

Qorxuram toxuna ötən zamanlar

Sürbəniz dağılıb çaşa, durnalar.

Təkcə qərib durnaların yox, qədim və ulu bir xalqın "sürbəsini" dağıtdılar. Zakirin qorxduğu hadisə iki yüz il sonra baş verdi.

Qəzənfər müəllim, əziz dostum, böyük qardaşım! Mənə elə gəlir ki, sən "sürbəsi dağılmış", "səfi pozulmuş", "yollarında həramilər, yağılar gəzən" qatarından ayrı düşən o qərib durnalardan birisən.

Səksən ildə yazdığın çoxsaylı əsərlər idrakından və qəlbindən gələn durna qatarına bənzəyir. Hamısında bir səs var: Vətən! Bu türk səsi ilk dəfə qanlı-qadalı 1937-nin 27 avqustunda Tovuzun Düzqırxlı kəndində Məhəmməd kişinin evində eşidilib. Sonra ingilis dilində Şərqə və Qərbə yayılıb. Dəclə-Fərat sahillərindən gəlib, Kərkük ləhcəsində İraq türkman folklorundan, Kərkük dialektinin fonetikasından, Nostradamusun möcüzələrindən, filosof şair Nəsimidən, Kərkük bayatılarından, Elçin nəsrinin poetikasından, Aşıq Azaflı sənətindən soraq gətirib, fundamental monoqrafiyalara çevrilib.

Qəzənfər müəllim, monoqrafiyalarınızın məqalə və müsahibələrinizin tərtib və tərcümələrinizin, elmi rəhbəri və opponenti olduğunuz doktorantların, redaktə etdiyiniz və rəy verdiyiniz, ön söz yazdığınız kitabların, iştirak etdiyiniz beynəlxalq simpozium və konfransların siyahısından ibarət "Biblioqrafiya"nıza baxıram, sahilsiz bir ümmana bənzəyir. Deməli, 80 il hədər getməyib, xalqın milli sərvəti olan ədəbiyyata - əbədiyyətə xidmət edib.

Bütöv bir şəxsiyyət, istedadlı və fədakar alim, xeyirxah insan, millətini və dövlətini uca tutan vətəndaş ziyalı kimi, barənizdə çox yazılıb, mən də yazmışam. Sizə veriləsi bir sualım qalmışdı: Söylə, yerindəmi Bağdad elləri?!

Əslində bu suala cavab istəmirəm. Hər şeyi yerbəyer edən ədalətli tarix özü ona cavab verəcəkdir. Sizə isə sağlam ömür, şirin həyat, könül xoşluğu və yaradıcılıq uğurları arzulayıram.

Nizaməddin Şəmsizadə

Ədəbiyyat qəzeti.- 2018.- 27 yanvar.- S.5.