"Şeir
rakursu" rubrikası - İztirab və şeir
İztirab hissi poeziya üçün "əvəzsiz
nemət"lərdəndir. Onu ağlın və
hissin heç bir ekstazı, bəlkə də, əvəz edə
bilməz. Hisslərini poetik sözə
çevirənlər üçün iztirab dərk ediləndə
ağrılı hissə, təkrarlananda, yada salınanda,
xatırlananda isə poeziyaya çevrilir. Şairin
iztirabı daha "uzunnəfəsli"dir, daha
uzunömürlüdür. Adi insanlarda isə
iztirab əksərən ruhi haldan, fiziki narahatlığa -
göz yaşına, ən ötəsi qəhərə,
şairin iztirabı isə şeir vasitəsilə əbədiyaşar
hissə - poetik əsərə çevrilir. Bu baxımdan, şairin timsalında poeziya həm də
hissləri əbədiləşdirmək sənətidir.
Yaxşı şair üçün iztirab vacibdirmi? Bu suala "hə"
cavabı vermək, bəlkə də, şairlərin bədbəxtliyini
istəməkdi. Şairlərdən
onların şəxsi həyatlarındakı
ağrıların şeirlərinə yansımasını
gözləmək yox, sadəcə, öz ağrılı
hisslərini və başqalarının
yaşantılarını bütün
ağırlığı ilə duymaq "umula bilər".
Bir dəfə məşhur yazıçı,
"Möcüzələr dövrü" kimi maraqlı bir
əsərin müəllifi və neçə-neçə
ünlü ödüllərin sahibi Aharon Appelfeldin "Paris
Revyu" jurnalına verdiyi müsahibəni oxudum, mənə
çox təsir elədi. Onun müsahibədə
cavablandırdığı belə bir sual var idi: "Sizi
keçmişə qaytardığım üçün
üzrlü sayın, amma ananız qətlə yetiriləndə
harada idiniz?".
Ata, həyat yoldaşı, övlad və b. itkilərlə
bağlı bir çoxlarımıza buna bənzər suallar
verilə bilər, cavablar da, yəqin ki, elə itkilərin təsirindən
və dərkindən dolayı fərqli olar. Aharon
müsahibədə başqa ağrılı məqamlara da
toxunmuşdu və mən onun ağrılarını,
düşünürəm ki, az-çox özümə
hopdura bilmişdim. Onun dilindən qopan nisgilli sözlərin
təsiri ilə heç nəyi əskiltmədən, yaxud bəzək-düzək
vermədən "Aharon Appelfeldin müsahibəsi"
adlı bu şeiri yazdım:
"41-ci ilin yayı idi.
güllələdilər
anamı
da,
nənəmi də.
9
yaşım var idi onda...
Anamsa 31 yaşında idi.
O, həmişə
elə cavan qaldı,
...mən isə qocaldım.
Atam səbirli
idi
və
anam öləndən sonra
sükut
idi dini...
Həmişə
bu sualı düşünmüşəm,
zəngin
atam niyə
müharibə vaxtı olan-qalanını
satıb
qaçmadı?
Sonrasa
öyrəndim ki,
onun
bütün varı
vətənin
təpəlikləri,
meşələriymiş,
onlarısa satıb
qaçmaq olmur...".
Və bir
gün bir siyahı tutdum
əvvəl anamın,
sonra
atamın adını yazdım ora
və
anladım ki, mən tək deyiləm...
Bu şeirdə onun yaşadıqları ilə mənim
duyduqlarım, olsun ki, hansısa müstəvidə bərabərləşmişdi. O, bir insan kimi
yaşantılarını dilə gətirmişdi, mən isə
onları ayna kimi əks etdirmişdim. Özgə dərdindən,
iztirablarından "ilhamlanmaq"la da şeir yazmaq
mümkündür....
P.S. Bir dəfə
yazıçılarımızdan biri onunçün çox
çətin başa gələn hadisəni qələmə
almışdı və sonradan həmin yazı kitab halında
çap olundu. O kitabın təqdimatında
çıxış edənlərdən biri dedi: Nə
yaxşı ki, həmin ağrılı hadisə
yaşanıb və müəllif bu kitabı qələmə
alıb. Özümü saxlaya bilməyib dedim: "Bu
münasibət - yəni başqasının bəlasına
şükür eləmək təxminən Remarkın əsərlərinin
ərsəyə gəlmə səbəbinə - müharibəyə
sevinmək kimidir...".
Fərid Hüseyn
Ədəbiyyat qəzeti.-
2019.- 7 dekabr. S. 21.