Bakı-Doha-İncon reysi ilə Sürəyyanın axtarışında...

Cənubi Koreya Respublikasında uşaq, gəlincik və göyərçin haqqında çıxan Azərbaycan hekayəsinin adı "Ağca və Cuppulu" deyil, "Sürəyyanın axtarışında" olacaq... Koreyalı uşaqların dilinə yatsın deyə... Olsun... Əsas odur ki, bu dünyaya bir sülh mesajı ötürək... Kəndi dağıdılmış Sürəyyanın, dağıntılar altında qalmış Cuppulunun və fədakar göyərçin Ağcanın adından...

"Cuppulu"nun prototipi haqqında qısaca...

O, mənim qızımın gəlinciyi idi. Bakının o zamanlar üçün nəhəng hesab etdiyimiz yeganə mağazasından alınmışdı. Məni ilk dəfə gəlinciklərin uşaqların əsl dostu ola biləcəyi həqiqətinə məhz o inandırmışdı. Adı üstündə yazılmışdı: "Melisa"... Və beləliklə, ailəmizə üçüncü uşaq daxil olmuşdu. "Ana, Melisa, harada otursun?", "Bəs, Melisa bizimlə qonaq getməyəcək?", "Melisa xəstələnib...". Bu sual və xəbərləşmələr hər dəqiqə məni müşayiət edirdi. Yemək masamızın arxasına bir kürsü də əlavə olunmuşdu, oyuncaq səbətində qəribə oyuncaqlar (Melisanın oyuncaqları) peyda olmuşdu, saç sancaqları, kəmərlər çoxalmışdı və s. Melisa qəribə taleli gəlincik idi. O, öz gəlincik həyatında sevgi də (sahibi olan qızcığazdan və onun ailəsindən) görmüşdü, şiddət də (onu təpikləyib həyətdən çıxaran qonşu oğlandan).

Günlər ötdü... Melisa təkcə həyatımda deyil, yaradıcılığımda da məskunlaşmağa başladı. O zamanlar yazdığım ilk hekayələrdən birinin iştirakçısına (Cuppulu) çevrildi. Onun vasitəsilə Qarabağın sərhədyanı kəndlərində yaşayan qızcığazın (Sürəyya) dağıntılar altında qalmış gəlinciyindən ötrü yaşadığı psixoloji sarsıntıları çatdırdım uşaqlara. Və bu gəlincik Azərbaycan hekayəsini özü ilə başqa ölkələrə də daşıdı: "Ağca və Cuppulu" İsveçdə İBBY-nin Andersen qızıl medalına təqdim edildi, ilk onluğa düşdü... Az sonra "Ağca və Cuppulu" Cənubi Koreyada Asiya Mədəniyyət Mərkəzinin "Uşaqlar üçün şəkilli kitab" layihəsində Azərbaycan ədəbiyyatı adından çap olunmağa layiq bilindi...

"Ağca və Cuppulu"nun ardınca Cənubi Koreyanın Kvandju şəhərinə

Asiya əsrarəngiz təbiəti, zəngin mətbəxi, qədim adət-ənənələri və mədəniyyəti ilə həmişə diqqətimi çəkib. Bu səfər mənə həm yaradıcılıq, həm də səyahət şansı qazandırdı. Qətər Hava Yolları ilə Dohadan İncon hava limanına nə az, nə azacıq, düz 8 saat 40 dəqiqə uçdum (qayıdanda isə bu uçuş 12 saat davam edir). Yol yorğunluğu yox idi. Ətrafda hamı danışırdı. Amma mən susurdum. Doğma dilimdən ötrü nə vaxtsa bu qədər qəribsəməmişdim.

- Bağışlayın, siz Azərbaycandansınız? - mənim sevincimi təsəvvür etdinizmi?.. - Pasportunuzun rəngindən tanıdım.

Demək ki, göy üzü ilə 8 saat 40 dəqiqə uçsan da, təsadüfdən uzaqlaşmırsan... Folklorçu alimimiz idi. Cənubi Koreyaya simpoziumda çıxış etmək üçün uçurdu...

Kvandju sakit təbiətli, gülərüzlü şəhər kimi qalacaq yaddaşımda. Hündür göydələnləri, işıqlı küçələri və qayğıkeş insanları ilə fəxr edə bilərdi.

Asiya Mədəniyyət Mərkəzində məni çoxdanın tanışı kimi qarşıladılar. Məni qarşılayan bir qədər çəkingən oğlan özünü təqdim etdi:

- Yen.

Rus dilində yazışdığı üçün onunla danışmaq və anlaşmaq asan idi. Ondan yazışdığımı zənn etdiyim digər birini soruşdum:

- Vi ilə də görüşmək istəyərdim.

Gülümsədi:

- Vi də mənəm.

- Bəs Yeonbok?

- O da mənəm. Yeonbok Vi Yen.

Belə... Bir xeyli vaxt idi ki, üç koordinatorla danışdığımı zənn etdiyim, sən demə, yeganə həmsöhbətim bəzən rus, bəzən də ingilis dilində yazan Yeonbok Vi Yen imiş...

Vorkşopun (mən bunu öz aləmimdə "məsləhətləşmə" kimi dəyərləndirirəm) iştirakçıları arasında monqolustanlı uşaq yazıçısı Battsetse Bulgantamir də var idi. Asiya Mədəniyyət Mərkəzinin builki "Şəkilli kitab" layihəsinə iki ölkə düşmüşdü - Azərbaycan və Monqolustan. Amma təvazökarlıqdan bir qədər kənar olsa da, deyim ki, nəşriyyatın direktoru və baş redaktoru - hər ikisi mənə eyni sualla müraciət etdi:

- Siz belə gözəl əsəri necə yazmısınız?

Onlara hekayədə baş verənlər maraqlı idi. Hətta onlardan bu sualı da aldım:

- Niyə məhz müharibə mövzusu?

Qarşılığında mən onlardan soruşdum:

- Mən üç hekayə göndərmişdim, seçiminiz nədən "Ağca və Cuppulu" oldu?

Suallara nə onlar tutarlı bir cavab verdi, nə də mən. Amma özlüyümdə bu qənaətə gəldim ki, istər koreyalı olsun, istərsə də azərbaycanlı - hər kəsin ürəyində müharibəyə sərt və kəskin bir "yox" nidası var. Yəqin ki, elə həmin nida məni yazmağa, onları isə nəşr etməyə ruhlandırıb. Və belə qərarlaşdırdıq ki, kitabın üzərində adından başqa, müharibələrə qarşı yönəlmiş "Uşaqlar, gəlinciklər və göyərçinlər müharibəyə YOX deyir" çağırışı da yer alsın... Və mən o anda körpə Zəhranı xatırladım. Elə böyük kədərlə xatırladım ki, gözlərim önünə onun qəfil gülləyə tuşgəlmə anı, boşalmış əllərindən yaxınlığında oynadığı arxa düşən gəlinciyi və arxın qırmızı qan rənginə boyanan suları gəldi... Mən Xocalı çöllərində güllələnmiş onlarca uşağı düşündüm. O uşaqları ki, onların şəkilli kitab oxumaq zamanları idi. Eynən koreyalı uşaqlar üçün hazırlanan al-əlvan, həyat və sevgi ilə naxışlanmış, mavi "ümid" rənginə boyanmış kitablar kimi...

Ümid rəngi...

Kitabın rəssamı Won Heedir. Göndərdiyim üç hekayənin içindən "Ağca və Cuppulu"nu məhz o seçib. Özünün dediyinə görə, müharibə mövzusu ona çox yaxın mövzudur. Çəkdiyi illüstrasiyalarda rəngarənglik yoxdur. Bir qədər sərt və konkretdir. Əsasən, iki rənglə işləyir - qara və mavi... O, öz konseptini mənə belə izah etdi: "Mavi - ümid rəngidir. İstədim ki, müharibənin sərt qanunlarına qarşı heç vaxt ölməyən və yaxud ən sonda ölən ümid mübarizə aparsın"... Kitabda rəssam mavinin azacıq tünd və açıq çalarlarından istifadə edib. Sonda mavi yol və o yolun başında dayanmış qəhrəmanlar təsvir edilib. Onlar kəndlərinin azad ediləcəyi günü və Sürəyyanın əsgər atasının yolunu gözləyirlər...

Sonra Kvandjudakı səyahətlərimizdən biri uşaq kitabxanasına oldu. Şəkilli kitabları kimi, kitabxanalarının da divarları şəkillərlə bəzənmişdi. Və bu şəkillərin arasında mavi göyərçinlər var idi. Won Hee mavi göyərçinləri göstərib həvəslə dedi: "Aqca" ("Ağca və Cuppulu"dakı göyərçinin adı).

Niyə məhz şəkilli kitab

Cənubi Koreya ən müasir texnologiyaların vətənidir. Burada bəzən yadıma sehrli gəmidə kosmosa səyahət edən Rəşid və Zərifə düşürdü. Komfortlu avtobuslar, maraqlı attraksionlar, bir düymənin basılması ilə divarlarda hərəkətə gələn şəkillər... Məhz belə meqapolislərin qaynar iş rejimi, bol əyləncəsi və aramsız sənaye inkişafı şəraitində yaşayan və böyüyən uşaq mütaliədən sürətlə uzaqlaşır. Onu əhatə edən həyatda o qədər əyləncə və maraq var ki. Bu əyləncə mühitində kitab get-gedə itir. Onu uşağa oxumalı olan böyüklərin də artıq vaxtı yoxdur. Texnoterror kitabı sıxışdırır... Və belə bir zamanda ağıllı koreyalılar çıxış yolunu məhz şəkilli kitablarda görüblər. Böyük və rəngli səhifələr, hər səhifədə bir neçə cümlə və şəkillər. Əgər kitabı uşağa oxumalı olan böyüyün vaxtı yoxdursa da, bu, uşağın şəkilli kitabla ünsiyyətinə mane olmur. Oxumasa belə, şəkillər ona çox şeyi deyir. Və o, kitabla sərbəst vaxt keçirə bilir...

Nənələr-babalar və uşaqlar

Bu ölkədə marağıma səbəb olan daha bir nüans oldu. Bütün uşaq əyləncə məkanları, kitabxanalar və oxu zalları iki hissəyə bölünmüşdü: nənələr-babalar və uşaqlar... Bu hissələr haradasa birləşir, haradasa ayrılır... Maraqların üst-üstə düşən və düşməyən məqamları elə incə bir şəkildə fərqləndirilib ki... Kitabxanada "arzu" ağacları və ya lövhələri... Onların üzərində uşaqların əli ilə rəngbərəng kağızlarda yazılmış arzular yer alır. Bu arzuların ünvanı ata-analardan çox nənə-babalardır... Nənə-babaların istirahət otağı, əyləncə otağı və onların şəkilli kitab sərgisi. Bu sərgidəki kitabların səhifələrindəki rəngli şəkilləri ahıllar çəkib və yanında əl yazısı ilə şəklin hekayəsini yazıb. Anladığım qədər, bu ölkədə uşaqlığı və gəncliyi ağır illərə təsadüf etmiş yaşlıların həyata keçməmiş arzularına ikinci həyat verilir. Özləri demiş: "Hər şeyi kitablardan oxuyub-öyrənmək olar, amma təcrübəni yaşlılardan öyrənmək lazımdır!".

Sarı dənizin üstü - mavi səmanın altı ilə

Sarı dəniz sahillərindəki Mokpo şəhəri mavi dənizin üzərində doğmuş göy qurşağına bənzəyir. Yeddi rəng və üstəgəl, bu rənglərin yetmiş yeddi çaları var bu şəhərin hay-tek üsulu ilə tikilmiş evlərinin damlarında... Kanat yolundan seyr edəndə Sarı dəniz qoynuna səpələnmiş yamyaşıl adaları ilə möcüzəli görüntü yaradır. Sanki yaşıl xallı mavi örtüyün üzəri ilə uçursan. Mavi səma ilə mavi dəniz arasında mavinin ümid rəngi olduğuna bir daha ümid edirsən... Və mavi ümidlərin doğrulacağı günü gözləyirsən... Cənubi Koreyanın ən bahalı turizm məkanlarından hesab edilən Mokpo şəhərinə səyahət nəinki məni və xanım Battsetse Bulgantamiri, hətta qrupa daxil olan koreyalı rəssamları, redaktor və nəşriyyat işçilərini də heyran etmişdi və onlar "Sizin sayənizdə biz də Mokponu görə bildik", - deyə sevinclərini gizlətmirdilər.

Yer üzünün ən sevimli və fədakar tərcüməçisi

...Bəlkə də məhz Cənubi Koreyada mənə ayrılan tərcüməçi idi - azərbaycanlı tələbə Nərgiz Novruzova. Koreya Universitetində koreyaşünaslıq üzrə magistr təhsili alan Nərgiz az müddətdə Koreya dilini cəld danışıq və sinxron tərcümə səviyyəsində öyrənə bilmiş və bu sahədə tərcüməçi kimi fəaliyyət göstərməyə başlamışdı. Sevinməyi və bu sevinci gülümsər sifətində parıltılı təbəssümlərlə əks etdirməyi bacaran bu zərif, incə, mehriban qız Azərbaycanı ölkəmizdən çox-çox uzaqlarda layiqincə təmsil edirdi. Etdiyim unudulmaz Seul səyahəti də məhz onun təklifi ilə yarandı. Və o, fədakarcasına səhər açılandan gün bitənədək məni Seulla tanış etdi. Han çayının üzəri və Seulun dərinlikləri ilə şaxələnən Seul metrosunun ən məşhur dayanacaqlarından birinin çıxışında yerləşən kirayə mənzilində də oldum. Yol uzunu hər ikimizi maraqlandıran məsələləri müzakirə etdik. Azərbaycanın Koreyadakı səfirliyinin işindən ağızdolusu danışdı. Səfirliyin Azərbaycanın lazımınca təbliğində, Koreyada yaşayan azərbaycanlıların həyatında bilavasitə iştirakı, onların problemlərinin həll edilməsi yolunda gördüyü işlər danılmaz fakt idi. Eşitdikcə fəxr hissi duydum... Tapşırılan işə bu qədər məsuliyyət qürurverici idi. Və bir daha yurdumun gələcəyinə ümidlə baxdım. Əgər bir torpağın belə ağıllı və bacarıqlı övladları varsa...

Sevinc Nuruqızı

Ədəbiyyat qəzeti.- 2019.- 7 dekabr. S. 26.