Əlcəzair alimi Nəsimi haqqında...
Böyük Azərbaycan
mütəfəkkiri və
şairi İmadəddin
Nəsiminin 650 illiyi münasibətilə 2019-cu ilin
Nəsimi ili
kimi qeyd edilməsi xarici ölkə alimlərinin də diqqətini cəlb etmişdir. Əlcəzair alimi
professor Zaim Xanşlavi
fransız dilində nəşr olunan
"Reporters" qəzetinin 19 iyun 2019-cu il
sayında dərc olunan müsahibəsində
şair haqqında və Azərbaycanda keçirilən tədbirlərdən
məlumat vermişdir.
Prof. Z.Xanşlavi
Azərbaycanda təşkil
olunan beynəlxalq
forum və tədbirlərdə
iştirak etmiş, ölkəmizin həqiqətlərini
bilən və dəyərləndirən şəxsdir. 2010-2012-ci illərdə
Əlcəzairdə təsəvvüflə
bağlı keçirilmiş
beynəlxalq elmi konfransların təşkilatçılarından
biri olmaqla Azərbaycan ədəbiyyatı
və fəlsəfi fikrinin nümayəndələri
haqqında obyektiv fikirlər söyləmiş,
Şəms Təbrizi,
Şah Qasım Ənvar, Seyid Yəhya Bakuvinin ədəbi və fəlsəfi irsini yüksək qiymətləndirmişdir.
Əlcəzair alimi akademik Ramiz Mehdiyevin "Dağlıq
Qarabağ: tarix qaynaqların işığında"
kitabını ərəb
dilinə tərcümə
etmişdir. Kitab Livanın "Dərin
araşdırmalar mərkəzi
Delta" elmi mərkəzi
tərəfindən 2018-ci ildə
Beyrutda nəşr olunmuşdur. Keçən
il noyabr
ayında onun təqdimatı mutərcimin
iştirakı ilə
AMEA Əsaslı Kitabxanasında
keçirilmişdir.
Prof. Z.Xanşlavi
Nəsimi irsinə çoxdan maraq göstərir. O, şairin əsərlərindən seçilmiş
nümunələri fransız
və ərəb dillərinə tərcümə
etməklə məşğuldur.
Ərəb dilinə tərcümə
işlərində bizimlə
yaradıcılıq əlaqələri
saxlamaqdadır.
Qeyd etməyi lazım bilirəm ki, Əlcəzairdə Azərbaycan
şairinin şeirlərinə
maraq Z.Xanşlavidən
başqa, Bistra Universitetinin müəllimi
doktor Xələfallah
Mulud tərəfindən
də göstərilməkdədir. Sonuncu müəllif
çalışdığı universitetdə Dünya ədəbiyyatı fənni
üzrə mühazirələrdə
Nəsimiyə yer verir.
Bu günlərdə
prof. Z.Xanşlavinin bizə göndərdiyi
"Reporters" qəzetindəki müsahibəsinin mətnini
"Ədəbiyyat qəzeti"nin oxucularına çatdırmaq istəyirəm.
Materialı fransız dilindən
AMEA Fəlsəfə İnstitutunun
şöbə müdiri
fəlsəfə doktoru
Zöhrə Əliyeva
tərcümə etmişdir.
"İslam
dini, fəlsəfəsi
və ədəbiyyatı
sahəsində tanınmış
professor Zaim Xanşlavi
bu sahənin digər mütəxəssislərindən
fərqli olaraq Azərbaycanın mədəniyyəti
və ədəbiyyatının
bilicisidir. O, islam
aləminin mütəfəkkiri
İmadəddin Nəsimi
haqqında oxuculara məlumat verir.
Müxbir: - Nə
üçün Beynəlxalq
Astronomiya İttifaqı
(BAİ) 1995-ci ildə Klet
Rəsədxanasında çex
alimlərinin kəşf
etdiyi bir planeti Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri İmaddədin
Nəsiminin adı ilə adlandırıb?
Professor cavab
verir: - Nəsimi tarixin qaranlıqları içərisində doğan
bir ulduzdur. O, böyük dəyər verdiyi ideyalarını yaymaq üçün canını fəda edən şəxs olmuşdur. İslami dinini sevgi, işıq
və elmin simvolu kimi təqdim
edən filosof islamın sədaqətli ardıcılı olmasına
baxmayaraq edam olundu. Elə buna görə
də BAİ kəşf
olunmuş planetə ülviliyin, fədakarlığın
nümunəsi olan Nəsiminin adını verməyi qərara almışdır. Nəsimi tibbi,
astronomiyanı, məntiqi,
Şərq xalqlarının
ədəbiyyatını, təsəvvüfü,
antik fəlsəfəni
yaxşı öyrənmişdi.
Onun dühası olduğu məkanların işıqlı adamlarının
nuru ilə zənginləşib, müxtəlif
mədrəsə şeir
və musiqi məclislərində, şəxsi
və ümumi kitabxanalarda, Daruş-səfa
kimi özünəməxsus,
tibbi akademiyada, saysız sufi
zaviyələri və
müqəddəs yerlərdə
iştirakı bu zənginliyi daha da artırıb.
Müxbir: - Azərbaycanda Nəsimiyə çoxlu tədbirlər həsr olunmuş və olunmaqdadır. Bilindiyi kimi, bu il ölkədə "Nəsimi ili" elan edilmişdir. Sizcə, onun yubileyi başqa müsəlman ölkələrində də keçirilməlidirmi?
Professor: - Xatırladım ki, Nəsiminin təmsil etdiyi hürufilik ərəb əlifbasına əsaslanır. Bu qardaşlıq fikri ordeni XIV əsrdə Cənubi Qafqazda böyük ustad Mənsur Həllac, İbn Sina, Qəzali, İbn Ərəbi və Ruminin təlimlərini öyrənmiş Fəzlullah Nəiminin qüdrəti sayəsində yaranmışdır. Hərəkatın böyük təmsilçisi Nəsimi dinlərdən və millətçilikdən üstün olan ideyalar təbliğ etmişdir. Təəssüf ki, bu böyük mütəfəkkir bir çox islam ölkəsində tanınmır. Diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm ki, mən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Ədəbiyyat İnstitutu və Fəlsəfə İnstitutunun alimləri ilə əməkdaşlıq edirəm. Hazırda Nəsiminin seçilmiş şeirlərini fransız və ərəb dillərinə çevirməklə məşğulam. Bu birgə əməyimiz özünəməxsus yaradıcılığı olan Nəsimini dünyada tanınmağa xidmət edəcək.
Sufizmin
tam öyrənilməmiş əbcəd üsulunun elmi-məntiqi və riyazi
biliklərini açmaq üçün
biz Nəsimi
yaradıcılığına və onun
dəyərli irsinə müraciət etməliyik".
İmamverdi Həmidov
Ədəbiyyat qəzeti.- 2019.- 6 iyul.- S.13.