Bir kitab iki baxış...

Məmməd İsmayılın əsərlərini həyəcansız oxumaq olmur

Ədəbiyyatımızı dünya arenasında ləyaqətlə təmsil edən şairlərimizdən biri olan Məmməd İsmayılın indiyədək Avropanın səkkizdən çox ölkəsində kitabları nəşr olunmuşdur. Sevindirici haldır ki, bu kitablar nəşr olunduqları ölkələrin tərcümə kitab bolluğunda itib-batmır, yayınlanar-yayınlanmaz oxucuların və ədəbi tənqidin diqqətini çəkir, haqqında məqalələr yazılır, proqramlar hazırlanır. Belə kitablardan biri də şairin Boqdani nəşriyyatının Brüsseldə 2018-də alban dilində nəfis şəkildə nəşr etdiyi "Rojet e harreses" ("Unutma, keşikçi") kitabıdır. Kitab haqqında istər Albaniya, istərsə də Kosova mətbuatında bir sıra məqalələr çap olunmuşdur. Onlardan ikisini oxucularımızla bölüşməyi uyğun gördük.

Söhbət şeirdən, poeziyadan gedəndə mən, adətən, daha yüksək kateqoriyaları düşünürəm. Əlbəttə, belə düşünməyə bu dəfə tamamilə haqlıyam, çünki haqqında söz açacağım adam poeziya aləminin dahiyanə şəxsiyyəti, istedadlı elm adamı və intellektualdır.

Azərbaycanlı şair Məmməd İsmayıl mükəmməl şeirlər yazmaq və ölkəsini ən yüksək ədəbi səviyyədə təmsil etmək üçün doğulmuşdur. Onun şeirə yanaşması yalnızca xəyali bir yanaşma deyil, eyni zamanda ölümsüz sənət əsərləri yaratmaq və əbədiyyətə mesaj göndərməkdir. Bu isə, fikrimcə, hər bir böyük sənət adamının mahiyyəti və özəlliyidir.

Önəmlə vurğulamaq gərəkdir ki, indi elə bir çağda yaşayırıq ki, biz sənət adamları şeir festivallarında təkcə öz yaşıdlarımızla deyil, eyni zamanda dünyanın önəmli ədəbi şəxsiyyətləri ilə də tanış oluruq. Taleyin bizə verdiyi bu fürsətlər sayəsində Məmməd İsmayıl kimi böyük şair və dəyərli dostla tanış ola bildik. Elə buna görə də onun şeirlərini böyük bir sevgi ilə alban dilinə tərcümə edib ayrıca kitab halında çap etdirdim. Məmməd İsmayılın alban dilində çap olunan bu kitabı oxucular və tənqidçilər tərəfindən böyük maraqla qarşılandı.

Məmməd İsmayıl böyük bir lirikdir, ədəbi coğrafiyasını getdikcə genişləndirməsi səbəbilə onun haqqında danışarkən yalnız Azərbaycan milli ədəbi ölçüləri ilə deyil, eyni zamanda beynəlxalq arenadakı böyüklük miqyasından da bəhs etmək lazımdır.

Onun gündəmə gətirdiyi mövzular maraqlı və diqqətçəkidir. Bu mövzular sensasiya doğuracaq həyati təcrübədən qidalanır. Amma şairin başqa mövzularda yazdığı şeirlərə də vətənpərvərlik düşüncələri hakimdir. Hesab edirəm ki, bu şairin həyatı başlı-başına ölkəsi və xalqının ruhu ilə sıx əlaqəli bir poeziya örnəyidir.

Şairin şeirlərini oxuyarkən saf ruhun sınırsız ifadə imkanlarını ortaya çıxararaq bu nəticəyə gəlmək olar ki, ömrünün səksəninci onilliyini qürbətdə yaşayan bu böyük sənətkar həyatın hər üzü ilə qarşılaşsa da, vətən sevgisi əsərlərinin əsas mövzularından biri olaraq qalmaqdadır.

Məmməd İsmayılın şeirlərini oxuyarkən və tərcümə edərkən qarşılaşdığım başqa bir xüsus da onun öz sənət konsepsiyasına varlığı ilə inanması və bağlı olmasıdır. O, yalnızca möhkəm inamı ilə deyil, həm də sənət və ölkəsi ilə bağlı fikirlərində kompromisə getməkdən uzaq olması ilə fərqlənir. Şeirlərində istifadə etdiyi dil, söz və düşüncə gücünün rolu tipoloji və estetik ierarxiya nümunəsinə hörmətlə yanaşan bir sənət örnəyidir.

Onun yazdığı şeirlər vətənindən çox-çox uzaqlardan da görünür və oxunur. Bu yönüylə onun əsərləri şan-şöhrət gətirən və ağlı başdan çıxan qızıla bənzəyir.

Bir neçə ildir yaxından tanıdığım, alban və fransız dilində kitablarını oxuduğum Kosovanın ən önəmli dövlət mükafatına layiq görülmüş Məmməd İsmayılın həyatı və əsərləri mənə düşünməyə cəsarət verir deyəm ki, o, həqiqətən böyük bir şair və ziyalıdır.Və içimdə belə bir arzu da baş qaldırır ki, üzümü Azərbaycan millətinə və onu idarə edənlərə tutub deyəm ki, millətinin poetik və intellektual düşüncəsinin belə bir bel sütununa malik olduqlarına görə, onunla qürur duysun, o buna layiqdir.

Biz, Məmməd İsmayılın dostları, onunla qürur duyur və ona uzun ömür və böyük yaradıcılıq uğurları diləyirik. Və nəhayət, düşünürəm ki, tənqidçilər, şair haqqında nə yazacaqlarını bilmədikdə dayanır və yazacaqları məqaləni aldıqları sitat və örnəklərlə doldururlar. Bu yöntəmin mənimlə və M.İsmayıl böyüklüyünün çəkilən misallarla təsdiqilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Mən, sadəcə, bu böyük sənətkarla bağlı gəldiyim qənaətləri yazmaq istədim. Və bu düşüncələr bir tənqidçinin yox, bir sənət adamının ən səmimi, içdən gələn düşüncələridir.

Jeton Kelmendi şair,

Priştina Unversitetinin professoru,

Avropa Elm, İncəsənət və Ədəbiyyat Akademiyasının üzvü Brüssel-Priştina

Ədəbiyyat qəzeti.- 2019.- 20 iyul.- S.13.