Qisas
hekayə
Şər qarışmışdı. Hava çox
soyuq idi. Şaxta qılınc kimi kəsirdi.
Küçədə-bayırda inli-cinli gözə
dəymirdi. Kazım müəllim
Bulvardakı oturacaqda əyləşib fikrə getmişdi.
Onun yanaqları allanırdı. Birdən
hiss etdi ki, ayaqları şaxtadan donur. Yerindən
astaca qalxıb, yavaş-yavaş onu gözləyən
sürücüsünə tərəf getdi. Sürücüsü avtomobilin arxa
qapısını açdı. O, çox halsız idi.
Həm də bərk
üşümüşdü.
Sürücü:
-
Kazım müəllim, hara sürüm? Bayaq dediniz evə getmək
istəmirsiniz...
Kazım
Həsənquluya baxıb:
Həsənqulu, neçə ildi mənimlə işləyirsən?
- Bu il on altı il olacaq.
- On
altı il?! Sən bu on
altı ildə bir dəfə də olsun məni belə
görmüsən?
Sürücü
bir az fikirləşdi:
- Bir dəfə
görmüşdüm. Ananız rəhmətə gedəndə
- Sürücü güzgüdən Kazıma baxdı: -
Salamatçılıqdı?
Kazım Həsənqulunun bu sualını cavabsız
qoyub, gözlərini yola dikdi.
Ürəyində
özü-özüylə danışmağa başladı:
"Hə, Kazım... Daha dözə bilmirsən.
Gücün yetmir, yorulmusan, göz yuma
bilmirsən... Bəlkə, təqaüdə
çıxmağın vaxtı gəlib çatıb".
- Həsənqulu,
evə tərəf sür - deyib yenə
düşündü: "Eh Kazım, nə pis zəmanəyə
gəlib çıxdın...".
Həsənqulu avtomobili saxlayıb Kazıma baxdı.
- Həsənqulu,
qızının elçiləri gəldi?
-
Kazım müəllim, "həri"sin verdim...
- Allah
xoşbəxt eləsin! Bəs təhsili necə
olacaq?
- Şərtimi
kəsib verdim... Universiteti bitirdikdən sonra toyu eləyəcəm...
- Bəs
oğlunun ailəsi necədi? Harada
yaşayır?
- Mənimlə.
Kasıbçılıqdı, ev ala bilmədim.
Evlər od qiymətinədir... Necə bəyəm?
-
Heç, elə-belə... Gecən xeyrə qalsın! Səhər gəlmə.
Həsənqulu
çaşqın halda:
- Axı,
vacib işiniz var idi...
Kazım onun səsini eşitmirmiş kimi yoluna davam etdi. Ürəyindən
əməliyyat olunandan evə heç vaxt pilləkənlə
qalxmazdı, liftdən istifadə edərdi. Bu gün on
ikinci mərtəbəyə ayaqla qalxdı...
Həmişəki kimi iki yumurtanı kərə
yağında qayğanaq bişirən anam sübhdən
oyanmışdı. Zavod çörəyini də əlləriylə
doğra-doğraya məni oyatdı. Bu
gün yenə hər gün olduğu kimi mehriban idi. Bir az da ümidli. Axı dünən
axşam onu müjdələmişdim ki, işə
başlayacam. Yaxşı
bir iş təklif ediblər deyə, lap sevindirmişdim onu.
Guya 500 manat maaş da verəcəkdilər.
Ara-sıra "çak-çuk"um da olacaqdı... O da
bütün gecəni sevincindən yatmayıb plan qururdu. Birinci kimin borcunu verəcəkdi. Əgər lap əvvəl işə getsəydim
indi Güldənəgillə lotereyaya qoşulmuşdu.
Sonra maaşımdan artırıb qızıl alıb
atacaqdı... Dar günümüz üçün... O, xəyallar
qurur, mən isə onu aldatmağımın xəcalətini
çəkirdim. Ağır idi. Di gəl, anamı aldatmaya bilməzdim. O,
artıq tükənmişdi. Fikir eləməkdən
hər gün bir yeri ağrıyırdı.
Üzündə dərd qırışları durmadan
artırdı... Yoxluq, kasıbçılıq onun qamətini
hər gün bir az da əyirdi. Onsuz da anam elə hündürboy deyildi, son günlər
daha da cılızlaşmışdı. Lap
uşağa oxşayırdı.
Bütün
gecəni hər ikimiz oyaq qaldıq... Anam
sevincindən zümzümə edir, balaca qardaşımla
zarafatlaşır, gülürdü. Bu mənzərə
məni nə qədər sevindirirdisə, bir o qədər əzab
verirdi. Mən də sevinirmiş kimi arada
onlara qoşulurdum. Hətta bəzən
anama baxanda öz uydurduğum yalana özüm də
inanırdım. Ancaq bir neçə dəqiqəlik.
Əlimə telefonu alanda, borclu olduğum
adamların məktublarını oxuyanda üzümə
qaranlıq çökürdü. Oturduğum
yer dar gəlirdi mənə, dərdim bu evə də, bu şəhərə
də sığmırdı.
Artıq səhər idi. Durub işə getməliydim.
Anama deyə bilməzdim ki, işə-zada düzəlməmişəm,
heç bir yerdə məni işə götürmürlər,
kim məni iş üçün qəbul
edirsə, şam yeməyinə dəvət edir, mənə məşuqə
kimi baxır... Deyə bilməzdim... Bir çarə
tapmalıydım. Çarə də ki
yağlı əppək olub göyə qalxmışdı.
Yox idi bir döyə biləcəyim qapı, bir yardım istəyəcəyim
adam. Yox idi. Narkotikdən istifadə etdiyinə görə həbsdə
yatan atadan, hələ 12 yaşı tamam olmayan qardaşdan,
bir də sadəlövh anadan başqa heç kimim yox idi.
Sadəcə, olanım yaşımın azlığı,
gözəlliyim, qoçaqlığım, hə, bir də
bakirəliyim idi...
Bir tikə çörəyi boğula-boğula yeyib,
üz-gözümə əl gəzdirməyə başlayanda
anam yaxınlaşıb olan-qalanı bir cüt qızıl
sırğanı mənə uzatdı. Bir də iki
manat pul.
-
Götür sat bunları, onsuz da maaş
alana kimi sənə yolpulu lazımdı. Heç kimə
ağız açma - deyəndə dizlərimin titrədiyini
hiss elədim... İki manat pulu alıb
sırğaları geri itələdim. Buna
da bir bəhanəm vardı. Bu gün
"avans" almalıydım.
Saat ona işləyirdi. Anam sağıma-soluma
keçirdi ki, işə gecikərəm. Mən isə
bir az da ləngimək istəyirdim ki, lap
tezdən küçələrdə veyllənməyim. Anam
durmadan gileylənirdi ki, ilk gündən geciksən
götürməzlər birdən... Beləcə
mən səhərin gün üzü görən vaxtı
çıxdım evdən. Cibimdə iki manat pul,
qarşımda sonu görünməyən yol...
Evimizin yanından şəhərə gedən
çoxlu avtobus vardı. Elə metro da yüz
metr aralıqda idi. Axı gedəsi yerim yox
idi. Çox fikirləşib bütün
şəhəri gəzə biləcəyim avtobusa qalxdım.
Keçib lap arxada oturdum. Adam az idi. Pilləkənləri qalxanda sürücü
acgözlüklə ayaqlarıma baxdı. Əlimdəki
boş çantanı onun çopur sifətinə
çırpmaq, barmaqlarımla domba gözlərini
çıxartmaq istədim, amma "lənət
şeytana" deyib, keçdim. O da avtobusun ön
güzgüsünü tarazlayıb, maqnitofonun səsini
artırdı. Özü kimi, dinlədiyi
mahnı da ürək bulandırırdı. Lakin istəsəm də, istəməsəm də
tam qırx dəqiqə bu mahnını eşitməliydim.
Pəncərədən üzümü yola
tutmuşdum. Avtobus yavaş-yavaş tərpəndi.
Onun yavaş-yavaş getməsi mənə sərf
edirdi. Çünki mən ən
axırıncı dayanacaqda düşəcəkdim. Nə
qədər yavaş getsəydi, səkkiz saatlıq
yalançı iş vaxtımdan itirmiş olacaqdım. Amma az keçmədi ki, o başladı başqa
avtobuslarla ötüşməyə. Sürət
artdıqca əsəblərim tarıma çəkilirdi.
Durub sürücünü boğmaq istəyirdim.
Bir də yanımda oturub sevgilisi ilə nazlana-nazlana
danışan qızı... Axı bu qız
dozanqurduya oxşayır, bu gədə bunun nəyin istəyir?!
Birdən qızın əlindəki nişan
üzüyünü görəndə lap onları
parçalamaq istədim. Mənim bəxtim niyə
gətirmədi? Mən də ailə qura bilərdim,
xoşbəxt ola bilərdim... Əgər
hər oğlan bir-iki dəfə mənimlə
öpüşmək, vaxt keçirmək üçün
min bir yalan uydurub özünü inandırmasaydı,
qarşıma dürüst biri çıxsaydı,
günün bu vaxtı ərimi işə yollayıb,
uşağımı əzizləyərdim... Əgər
olsaydı... Mən bunları fikirləşirdim,
hər avtobusdan tələsərək düşən adamlara
həsəd aparırdım. Onların
hamısının gedəcək yeri, cüzdanlarında pulu,
mənimsə heç nəyə yaramayan gözəlliyim...
Axırıncı
dayanacağa gəlib çatanda avtobusda əlil bir kişi qalmışdı, bir qoca arvad, bir də
mən... Sürücünün pulunu verib, onun
murdar baxışlarından qurtulmaq istəyirdim. Bir
yandan da oturub bütün günü avtobusda
yuxarı-aşağı gedib vaxt itirmək... Lakin bu adamla yol
yoldaşlığı eləmək axmaqlıq olardı... Avtobusdan aşağı enib pulumun
qalığını aldım. O, qəpikləri mənə
tərəf uzadanda barmaqları ovcuma dəyməsin deyə, əlimi
necə çəkdimsə, hamısı avtobusun pilləkənlərinə
töküldü. O an "Al, haramın olsun" - deyib getmək
əvəzinə pilləkənlərdən qəpikləri
yığdım və bu dəfə o, mənim
açılan sinəmə marıtladı. Mən
hirsliydim. Göydən tökülən oda, avtobusun pilləkənlərindən
dığırlanıb yerə düşən 20 qəpiyə,
şorgöz sürücüyə, məni aldadan
bütün şərəfsizlərə hirsliydim...
İri addımlarla harasa tələsirmiş kimi gedirdim. Susamışdım
- ciyərim yanırdı. Yaxındakı
qəzet köşkünə yaxınlaşdım, bu
köşkdə qəzetdən başqa hər şey
satırdılar - siqaret, alışqan, hətta çörək...
20 qəpik verib sadə su aldım, başıma çəkirdim
ki, dayandım. Yadıma düşdü
ki, hava istidir, bu suyun hamısını içsəm sonra ala
bilməyəcəm. Odur ki, qurtum-qutum
içməliyəm. Rəfiqələrimdən
kiməsə zəng vurub görüşmək istəyirdim.
Telefonumda kontur yox idi. Heç
qısa zəng də vura bilmirdim. Yoldan
keçən bir nəfərdən xahiş edib
tanışım bir qıza zəng vurdum. O da ofislərinin
yanındakı parka çağırdı. Durduğum yerdən
bir dayanacaq o tərəfə... Asta-asta addımladım.
Ondan bir-iki dəfə kömək istəmişdim,
eləməmişdi. Lakin parkda tək
oturmaqdansa onunla oturaram, deyə düşündüm. Boş-boş görüşdüyü oğlandan,
ona xərclədiyi pullardan, onun bunu necə sevməsindən
danışar, mən də bir qulağım onda, bir
qulağım kar, dinləyərəm.
Yenə yalançı marçıltı ilə
öpüşdük, yenə bir-birimizə yalançı təriflər
dedik və yenə o alfons sevgilisindən danışmağa
başladı.
Bu dəfə səbrim çatmadı, onun
şişirdilmiş məhəbbətini dinləməyə.
Sağollaşıb getdim bulvara. Bir az dəniz kənarında oturub fikirləşmək
istədim. Təmiz havada otursam, bəlkə,
ağlıma bir fikir gələr. "Azneft"
meydanında avtobusdan düşüb dənizin kənarıyla asta-asta yeriməyə
başladım. Düzdü, burda da bığ yeri təzə
tərləmiş oğlanlar mənə imkan vermirdilər:
söz atır, qışqıra-qışqıra telefon
nömrələrini deyirdilər. Ayaqla çox
gəzmişdim deyə, yorulmuşdum. Kölgəlikdə
bir yer axtarırdım ki, oturub dincəlim. Amma hara baxırdımsa, ya yaşlı adamlar var idi,
ya da bir-birinə yapışmış sevgililər. Bərk acmışdım, qaçıb dönər
yeyə-yeyə gedən adamların əlindən yeməklərini
almaq istəyirdim. Çox düşündüm və qərarımı
verdim; ən yaxşısı ölməkdir! Dənizin lap kənarına
qədər gəldim. Bu vaxt bir nəfər
türk məndən "Sahil" metrosunun yerini soruşdu.
Nə qədər izah elədimsə, yolu
tanımadı. Onunla bərabər yeriməyə
başladıq. Dedi, Bakıya ilk dəfədir gəlir.
Böyük iş quracaq. Bir-iki məmurun
adını çəkdi. Beləcə tanış
olduq. Özü məni yeməyə dəvət
elədi. Ordan-burdan söz
düşmüşkən telefonuma zəng gəldi.
Düzü, axırıncı dəfə işdən
çıxandan bəri borclu olduqlarımdan başqa heç kim məni itirib-axtarmırdı. Telefonu
götürüb kənara çəkildim ki, birdən onlar
olar, qışqırar, oğlan eşitməsin! Amma anam idi, qonşunun nömrəsindən zəng
vururdu. Xısın-xısın işimi xəbər
alırdı. Qonşunun da kənardan səsi gəlirdi:
"Qısa danış, kontur qurtaracaq". Mən
anamın üzünə telefonu söndürüb
qayıtdım. Oğlan artıq mərci
şorbasını içib, lahmacuna keçmişdi...
Göyərtiləri ətli lavaşın arasına qoyub,
limonu üstünə sıxanda ağzını
büzüb, üzünü necə turşutdusa, lap lahmacuna
nifrət elədim. Dürməyi dişinə çəkib,
nə işlə məşğul olduğumu soruşdu.
Elə bu vaxt dərdim açıldı. Başladım nə vardı danışmağa, o,
başa düşürmüş kimi dinləyib, mənə
kömək edəcəyini bildirdi və cibindən iki
yüzlük çıxardıb mənə uzatdı. Mən pulu onun əlindən elə qapdım ki, elə
bil qışda küçə iti sümük qapır.
Ona nömrəmi verib, uça-uça evə gəldim.
Pulu anama verəndə başladı
ağlamağa. O gecə anam həm sevinirdi, həm də
o pulu borclular arasında necə böləcəyini
düşünürdü. Mən isə... Sabah
həmin türklə səhər yeməyində, üstəlik,
mehmanxanada görüşməliydik. Necə olacaqdı,
bilmirdim, iş tapana kimi görüşəcəkdim. Bir də o bizim millətdən deyildi. Onlarda mehmanxanaya getmək pis hesab olunmur deyə
düşünürdüm. Səhər
tezdən onun dediyi yerə gəldim. Məni
gözləyirdi. Oturduq taksiyə, gəldik
bir yerdə səhər yeməyi yedik. Sonra
onunla qaldığı nömrəyə qalxdım. O, sabah qayıtmalıydı və mən də
guya onun çamadanını yığmağa kömək
etməliydim. Onun otağı özü kimi
çox səliqəsiz idi. Mənə
yataqda oturmağı təklif elədi. Bədənim
titrəyirdi, qorxmağa başlamışdım. Üç-beş manata görə gəncliyimi, həyatımı
korlamağa dəyməzdi. Bəlkə, gələcəkdə
hər işim qaydasına düşərdi... Mən
bunları düşünürdüm, o isə vanna
otağına keçmişdi. Hamamdan
şırhaşır suyun səsi gəlirdi. Mən durub ortalığı səliqəyə
saldım. Başa düşdüm ki, o elə də varlı
adam deyil. Çamadanı
köhnə idi. Elə geyimləri də... Bir hiylə
eləməliyəm, deyərəm ki, otağını təmizlədim,
dünən verdiyin pulu buna çıx... Yox,
bunu deyə bilmərəm. Çünki otaqları təmizləyən
xadimə var, nəyinə gərəkdi... Yox, deyərəm xəstələnmişəm,
özümü pis hiss eləyirəm, gələn dəfə
mütləq... Hə, belə deyərəm.
Onsuz da bura tez-tez gələcək, o vaxta qədər iş
tapıb pulunu qaytararam... Həlim adama oxşayır,
razılaşacaq... Elə bu an
gördüm lüt-anadangəlmə hamamdan
çıxdı. Çimdikdən sonra daha
çox çirkinləşmişdi elə bil. Mən
ona anamın zəng vurduğunu, ayağını
sındırdığını dedim, ağlıma daha dəhşətli
bu gəldi o an... O, bir az təəssüflənmiş
kimi olub məni daha da tələsdirdi. Mən israrla getməli
olduğumu deyəndə onun əsl siması ortaya
çıxdı... Bütün borc aldığım adamların
baxışları eyni imiş, sən demə. Mən bu dəfə "Mən qızam, eləyə
bilmərəm, başa düşürsən?" - deyəndə, o,
astadan - "Bunu dünən pul almadan düşünəcəkdin"
- deyib çiyinlərimdən tutdu...
- Mənə
bir saat vaxt ver, qaytararam, cəmi bir saat - demişdim ki, əlinin
arxasıyla mənə bir sillə çəkdi. Zərbə ağır olsa da taqətimi itirmədim,
əlindən çıxıb qapıya tərəf
qaçdım. O da arxamca gəlib belimdən
yapışdı. Əməlli-başlı
otaqdan ikimizin səsi yüksəlirdi. Mən
bir daha onun əlindən qaçıb yatağın
yanında yerə qoyduğu boş pivə şüşəsini
götürüb başıma qaldırdım ki, qorxudum.
Ancaq o, vurmayacağımı
düşünüb gülə-gülə
qırmızı görən öküz kimi üstümə
şığıdı və o an mən şüşəylə
bir neçə dəfə onun başına vurdum.
Vurdum, bərk, lap bərk vurdum. Həyatımın
bütün ağrı-acısının qisasını ondan
aldım, cənab müstəntiq!
Düz altı ay bundan öncə bu sözləri eşidəndə Kazım müəllim Aidəyə kömək eləmək istəyirdi... Ona söz vermişdi, sözü bütöv adamlar kimi... Ona hökm oxunanda Kazımın başı qızının xeyir işinə qarışmışdı, sonra mütləq işə yenidən baxılacaqdı. Amma ürəyindən əməliyyat olundu. Yenə baxacaqdı, əgər Aidə sətəlcəmdən ölməsəydi...
Səidə Haqverdiyeva
Ədəbiyyat qəzeti.- 2019.- 8 mart.- S.29.