Yüz birinci məktub (hekayə)

Salam.

Tanıdın, ana?

Yazmağı öyrənənə kimi deyəcəklərimi ürəyimin bir küncündə qorusam da, hər gün gah pəsdən, gah da bərkdən təkrarlamışam ki, əgər ürəyim tab gətirməsə, heç olmasa, yaddaşımda ilişib qalsın. İndi yaza bilirəm, ana.

Bu sənə yazdığım yüzüncü, bəlkə də yüz birinci məktubdu. Hə, yüz birinci...

Bir həftə əvvəl Qapıçı əminin dediklərindən sonra dəqiq bilirəm ki, bu məktubum da sənə yetişməyəcək. Oxumayacaqsan, demək. Bunu bilə-bilə yenə də yazıram. Dəlilik kimi görünə bilər, amma yazdıqca yüngülləşirəm elə bil...

Uşaq evinə gətirdiyin həmən gün atıldığımı hiss etmişdim. Oradakı ilk gecəni həyatım boyu unutmaram. O gecə yuxu məni dəli eləsə də, gözlərimi ova-ova, məni burada atıb getdiyinə peşman olub, yanıma qayıdacağına ümid edib bir ömür boyda uzanan o gecənin sonunu - səhərin açılacağını gözləyirdim. İnamla, ümidlə gözləyirdim. Elə bilirdim sənin də yuxun qaçacaq, dözə bilməyib alatorandan kəsdirəcəksən qapının ağzını, məni necə tələsik gətirmişdin, bax, eləcə də götürüb gedəcəksən. Əfsus... Neçə elə səhərlər açılacaqmış!.. O vaxtdan saatlar ürək çəkə-çəkə çıqqıldayır, beləcə günlər, aylar ötürdü. Yuxusuzluqla əlbəyaxa gecəni gündüzə qatır, həyatımı lənətləyir, canımı üzərək açılan səhərlərə nifrət edirdim. Hə, ana, nifrət edirdim! Hamının həsrətlə, ümidlə gözlədiyi hər açılan səhəri...

Söz vermişdin axı?! Buna inana-inana gör neçə illər yaşadım, ana. Göz yaşları içində məni uşaq evinə verəndə, əllərin əsə-əsə sənədləri imzalayanda, "qızım, gözəl qızım, gözlərimə yaxşı-yaxşı bax, yadında saxla, hər şey yaxşı olsa, tezliklə, lap tez qayıdıb götürəcəm səni burdan, mütləq götürəcəm... İndi belə lazımdı, mənim balam", - deyib yanağımdan öpəndə necə çarəsiz, necə bədbəxt olduğuna özümü inandırmışdım. Məyusluq dolaşan sifətinin ən xırda cizgilərinə, qəmli-kədərli gözlərinə diqqətlə baxmışdım. Gözlərimi qırpmadan, sanki şəklini çəkirəmmiş kimi. Elə diqqətlə ki, hələ də o doğma surəti unuda bilmirəm... O gündən gözünün qəmi nəmli gözlərimə hopub... Gözləyirəm... Heç məni yadına salırsanmı? Gözlərində "şəklim" qalıbmı, ana?..

Burada hamı kimisə gözləyir. Kimi saatlarla qapıya göz dikir, kimi də alnını soyuq pəncərə şüşəsinə dirəyib dünyanın boz sonsuzluğuna. Ümidlər o sonsuzluqdaymış kimi... Mən isə bekar olanda, əsasən bazar günləri, eyvanın sürahisinə dirsəklənib saatlarla rəngi solmuş hündür darvazaya baxmaqdan yorulsam da, hava qaralana qədər nəzərimi eyni nöqtədən çəkmirəm. Elə bilirəm fikrim dağılsa, baxışlarımı bir anlıq yayındırsam, gələrsən, məni burada görməyib qayıdarsan...

Yəqin, sən də acı çəkirsən. Mənim kimi. Elədi, ana?..

Bura evimizə oxşamır. Bəlkə də heç evimiz olmayıb?.. Olubsa da, onun necə olduğunu xatırlaya bilmirəm. Məndən böyük uşaqlar da belə deyir... Heç kəs evini xatırlamır - hamı təsəvvür eləyir. Olmayan şeyləri təsəvvür eləmək bilirsən necə çətindi? Adam bezir... dəli olur...

Deməli, "hər şey yaxşı olmadı". Yoxsa aldatmazdın məni. Niyə aldadasan ki? Axı analar yalan danışmaz...

Özümə təsəlli verirəm ki, yəqin, uzaqdasan, elə uzaqda ki, gələ bilmirsən. Qoymurlar gəlməyə... Bəlkə xəstəsən? Bəlkə mənə ehtiyacın var, ana, deməyə utanırsan? Ya gəlməyə pulun yoxdu? Axı həmişə puldan, onun azlığından gileylənərdin, ana?

Bəzən ağlıma elə axmaq fikirlər girir ki!.. Fikirləşirəm, bəlkə sən heç mənim anam deyilsən!? Hə, bilirəm, çox axmaq fikirdi... Bağışla... Hətta belədirsə də, demə, ana, inamımı qırma, ümidimi heç eləmə... Yaxşı?.. Qoy bu, sənin ən böyük sirrin olsun. Mən sirr saxlamağı bacarıram, ana...

Dünən yuxuda gördüm ki, bir qız səni "ana!" deyə çağırır, sən də "can bala!" deyib ona sarılırsan, əzizləyirsən, gözlərindən, yanağından öpürsən, yanına salıb nağıl danışa-danışa yatızdırırsan... Yuxudan soyuq tər içində diksinib ayıldım. Yata bilmədim, ana. Səhərə qədər hönkür-hönkür ağladım... Bilirsən niyə? Çünki... o qız mən deyildim, ana... Mən deyildim!..

Məni heç əzizlədinmi, ana? Nağıl danışıb uyumağımı gözlədinmi? Gözlərimdən öpdünmü?.. Əgər öpdünsə, niyə yadıma sala bilmirəm axı, niyə!?. Öldür, yadıma düşmür...

Dedim axı, buradakı uşaqların hamısı hər gün kimisə gözləyir. Təkcə Samirdən başqa. Samir deyir, onun heç kimi yoxdu, ata-anası, qohumları müharibədə minaya düşüblər, bircə o sağ qalıb... Möcüzədi, hə? Bəlkə də uydurur. Bilmirəm...

Yol gözləmək dəhşətdi, ana, bilirsənmi necə dəhşətdi?.. Çox yoruldum gözləməkdən.

Rüstəmin də heç kimi yoxdu. Arada dəhlizin bir küncünə qısılıb onların şəkillərini çəkir. Bilirsən necə? Hər yan, hamı od-alov içində... Evləri qazdan partlayıbmış... Bu dəhşətdi, ana!

Hamı şəkil çəkməyi xoşlayır. Hərə öz gizli dünyasını ağ vərəqlərə köçürür. Rəngli, rəngsiz dünyasını... Əvvəllər mən də çəkirdim. İndi çəkmirəm. İstəmirəm. Daha kağız-qələmə yaxın durmuram, çünki nə çəkirəmsə, çox qəmli alınır. Ürəyim sıxılır...

Samirə yuxularındakı anasını çəkir. "Yuxuda analar çox gözəl olur" - deyir.

Gülnarə onu döşəməsilənlə döyən ögey atasını.

Qahir bacı-qardaşını çəkir. Deyir ki, böyüyüb onları axtaracam, mütləq tapacam!

Alik Moskvada anasıyla qalan bacısını çəkir...

Qəribədi ki, bu uşaqlar ata-analarını, bacı-qardaşlarını tez-tez görürlərmiş kimi xatırlaya bilir. Mən isə...

İndi, yəqin, çox dəyişmisən, hə? Gör neçə il keçib!?. Bəzən mənə elə gəlir ki, şəhərdə, lap bizim uşaq evinin qənşərindəki küçədə təsadüfən üz-üzə gəlsək, tanımazsan məni. Axı mən də çox dəyişmişəm...

Atam heç yadıma gəlmir. Yuxuma da girmir... Qınama məni, görmədiyim adamı necə xatırlayım ki? Yəqin, sən də unutmusan onu, hə? İndi başa düşürəm ki, sevmədiyin adamı unutmaq çox asan olur. Həyat axı qəribədi?!

Hə, lap unutdum. Arada o əmi yuxuma girir. Məni tərbiyəçi xalaya təhvil verib gedəndə səni qapının ağzında gözləyən qalın bığlı, yekəqarın əmini deyirəm, yadında? Bizi maşınıyla gətirmişdi ha, onu. Deyəsən, gec qayıtdığına görə hirslənmişdi də. Yaman əl-qol atırdı. Sən isə susurdun, ana. Baxıb, susurdun... Nədənsə, mənə elə gəlir ki, o əmini çoxdan tanıyırdın, lap çoxdan... Mənə "taksi sürücüsüdü," - demişdin...

İllər beləcə keçdi. İndi böyümüşəm, beşincidə oxuyuram. Müəllimlər, tərbiyəçilər bizə yaxşı baxır. Şikayətim yoxdu. Çoxlu dostlarım var. Eyni dərdi daşıyan insanlar yaxşı dostluq edir axı...

Bizə tez-tez qonaqlar gəlir, artistlər konsert verir, hədiyyələr paylayır, telefonlarıyla selfi çəkib gedirlər. Televiziya kanalları çəkilişə gələndə (bu, əsasən bayramlarda olur), direktorun tapşırığı ilə bizə təzə paltar geyindirirlər. Deyib-gülürük, rəqs edirik. Aparıcı üzümüzə gülümsəyir, hal-əhval tutur, adımızı, böyüyəndə hansı sənətin sahibi olmaq istədiyimizi soruşur, biz də sadəlövhlüklə uzun-uzadı əlçatmaz arzularımızdan danışırıq. Onsuz da bilirik ki, uşaq evinin qapısından çıxan kimi bizi unudacaqlar. Keçən dəfə də göstərdikləri iyirmi dəqiqəlik süjetin yarısını direktorumuz danışdı, sonra tədbiri təşkil edən sponsorları ağızdolusu təriflədilər, müğənniləri iri planda göstərib bizə xoşbəxt həyat arzuladılar...

Bir ay əvvəl Şakiri yola saldıq. Yaxşı oğlandı Şakir. Beş yaşı var. Kök kişiylə dombagöz xala onu oğulluğa götürüb. Kişi fağırın biridi, o dombagöz xaladan heç xoşum gəlmədi. Əzazil adama oxşayır. Zitanın xalası kimi. O hind kinosundakı Zitanı deyirəm, biz axı burda kinoya da baxırıq... Nədənsə, heç nəyi olmayanların çoxlu uşağı, belələrinin isə uşaqdan başqa hər şeyi olur...

Sinif otağında dərs keçəndə, həyətdə oynayanda belə əmiləri, xalaları tez-tez görürdük; kənardan bizə oğrun-oğrun göz qoyur, bir xeyli keçəndən sonra da oğlanlardan bəyəndiklərini gəlib aparırdılar...

O gün hamı sevinirdi, amma Şakir ağlayır, getmək istəmirdi. Onu güclə apardılar. Mən də getməzdim, ana... Yəqin ki, Şakir bir daha yanımıza gəlməyəcək. Unudacaq. Unutduracaqlar...

Srağagün Səbirə nazik qollarını açıb deyirdi ki, mən anamı dünya qədər istəyirəm (Üzünü görmədiyi anasını dünya qədər istəyirmiş!). Yəni çox, lap çox! Mən yaşadığım uşaq evindən böyük yer görməmişəm, amma müəllimlərimin dediyindən dünyanın necə nəhəng olduğunu təsəvvür eləyib Səbirənin sevgisinə həsəd aparırdım. Yəqin, bütün uşaqların sevgisi böyük olur. Dünya boyda. Amma bu sevgini bu cılız uşaqlar bu darısqal, yarıqaranlıq otaqlarda qoruyub saxlayır, elə o böyük sevgiyə sığınıb boy atırdılar...

Deyəsən, bunları ötən məktubda da yazmışdım. Bəlkə ondan əvvəlkində? Unutmuşam...

Sənə Qapıçı əmi haqqında yazmışdım. Məktubları göndərmək üçün ona verirdim. Demişdi ki, ananın ünvanını direktordan öyrənmişəm. Elə sevinmişdim ki! O deyirdi ki, inamın güclü olsa, ananı çox arzulasan, bir gün görəcəksən ki, budur, anan gəlib, səni axtarır. Əgər bərk-bərk istəsən, o mütləq gələcək, yəqin ki, səni birinci məndən soruşacaq, mən də səni muştuluqlayacam. Bir də deyirdi ki, sən darıxma, anan bir gün mütləq məktubunu cavablayacaq...

O, dünən öldü!

Qapıçı əmini deyirəm. Adını kimsə bilmirdi. Hamı onu elə beləcə çağırırdı - Qapıçı əmi. İnciməzdi... Altmış-altmış beş yaşı olardı. Saçları çoxdan ağarsa da, gümrah görünürdü. Sağlamlığından şikayətini, "ah-ufu"nu kimsə eşitməzdi. Gülə-gülə: "şimal ayısı kimiyəm", - deyirdi. Bura onun həm iş yeri, həm eviydi. Özü barədə danışmağı xoşlamırdı. Hardan gəlmişdi, ailəsi varmı, olubmu, niyə məhz uşaq evinə sığınmışdı, bilən yox idi. Kişi başdan-ayağa müəmma, sirr idi.

Bir həftə əvvəl məni otağına çağırdı. Getdim. "Kənar şəxslərin daxil olması qadağandır!" yazılmış qapının açıq olduğunu görüb içəri keçdim; otaqda kimsə yox idi. "İndi gələr" deyib gözlədim. Sanki oğurluğa girmişdim. Ürəyim çırpınmağa başladı. Bilmirəm nədən, çox naqolay durumdaydım. Durduğum yerdən ətrafa göz gəzdirdim. Otağın sağ küncündə, altda, beli qalın iplə sarılmış iki köhnə qəzet kipi, üstündə saralmış məktublar, əzilmiş şəkillər qalaqlanmışdı. Divarın bir küncündə açılıb-yığılan çarpayı, pəncərənin qarşısında yığcam masa və taxta kətil vardı. Demək olar ki, döşəmədən tavana kimi bütün divarlar boyu rəsmlər asılmışdı. Heyrətdən məni donduran bu rəsmləri görən kimi tanıdım; bizim uşaqların çəkdiyi şəkillər idi.

İxtiyarsız olaraq içəriyə bir addım atdım. Bayaqdan diqqətimi çəkən məktublardan gözümü ayıra bilmirdim. Qalaqlanmış kağızları eşələmək də keçdi ağlımdan. Bu dəm arxadan gələn addım səsinə çevrildim. O idi, Qapıçı əmi. Pörtmüşdüm. İcazəsiz otağa girdiyimə görə xəcalət çəkirdim. Üzrxahlıq etmək isə gec və mənasız idi.

- Qorxutdum səni, qızım? - Soruşub gülümsədi.

Başımla "yox" dedim.

Çox qayğılı, qəmli görünürdü.

Birdən divarları, daha doğrusu, divardakı şəkilləri göstərib dedi:

- Yəqin, fikirləşirsən ki, bu şəkillər hardan, hə? - Ciddi görkəm aldı, qollarını sinəsində çarpazlayıb divara söykəndi. - Aprel ayının əvvəliydi, nə axtarırdımsa, hə, yadıma düşdü, taxta yeşik lazım idi, getdim yeməkxananın arxasındakı talvara, lazımsız şeyləri yığırlar ora, balaca bir yeşik tapıb qayıdanda, talvarın tinində qalaq-qalaq kağız gözümə sataşdı. Dünyanın siyasi xəritələri, sovet dövrünə aid gərəksiz əyani vəsaitləriydi, bir də ki, bu şəkillər... Niyə tullamışdılar, bilmədim. Hayıfım gəldi, götürdüm. Çoxu əzik-üzük idi. Bəzilərini səliqəylə yığıb otağa gətirdim... Bir-bir baxdıqca gözlərim önündə onlarla ailənin faciəsi canlanırdı. Şəkillər, sanki dil açıb adamla danışmaq istəyirdi. Uşaqlar kiminləsə bölüşə bilmədiyi, bəlkə də bölüşmək istəmədiyi ağrılarından qurtulmaq üçün onları kağıza köçürmüşdülər. Qərara gəldim ki, şəkilləri divardan asım. Asdım və başıma bəla etdim... Əvvəllər belə şey olmurdu. Gündüzlər başım işə qarışır, fikir vermirdim. Amma gecə, elə ki, işığı söndürdüm, elə bil buna bənd imişlər, şəkildəkilər canlanırdı, mən boyda kişini vahimə basırdı. Bunu sözlə başa salmaq olmur... Gözlərimi qapaya bilmirdim. Yuxusuzluq canımı üzürdü. O vaxtdan otağın işığını da söndürmürəm. Söndürən kimi divarlar üstümə gəlir... İşıqda yatmaq olar? Sanki ölülər səltənətindəyəm. Qəribə səslər, hıçqırıqlar eşidirəm. Amma şəkilləri qoparıb tullamağa da əlim gəlmir. Hansısa gözəgörünməz qüvvə buna yol vermir. Üç aydı bu otağa girmirəm, girə bilmirəm... Çarpayımı darısqal dəhlizdə açıram, uzanıram, yuxum gəlmir ki, gəlmir... Mən bunu sənə deməliydim... Bilirsən, qızım, bəlkə də bu, etdiyim günahlarımın əvəzidi... Əvvəlki, ya sonrakı... Bilmirəm, bəlkə də lənətlənmişəm... Sənə deməliyəm... Açıb deməliyəm... Bax, - deyib otağın küncündəki, bayaq içəri girərkən gözüm sataşan kağız topasına yaxınlaşdı, bir neçəsini götürüb masanın üstünə atdı, - bunlar sənin... ordakılar hamısı... sənin mək...məktublarındı... O vaxt sənə yalan demişdim, lənət şeytana!.. Ünvan-zad yox idi. Olmayıb. Yoxdu!.. Ünvansız məktublar isə sahibinə çatmır... Sənə ümid vermək istəyirdim... daha bacarmıram. Bacarmıram! Hər dəfə anana yazdığın məktubu gətirəndə ölüb dirilmişəm. Daha dözə bilmirəm... Bilirsən, ananın imzaladığı hansı sənədlər olub?.. Bilmirsən... O... o səndən imtina edib. Başa düşürsən? Həmişəlik!.. Bağışla, bacarırsansa, mən axmaq qocanı bağışla... qızım.

Mən neçə il idi bunu gözləyirəmmiş kimi Qapıçı əminin məndən gizlətməyə çalışdığı dolmuş gözlərinə baxdım. Bədənim buza dönmüş ət parçasıydı. Taqətim, amanım yox idi. Eləcə səssizcə durub baxırdım. Birdən onun isti nəfəsini, yanağıma düşən ilıq göz yaşını hiss etdim. Məni bağrına basıb hıçqırtıyla ağlayırdı...

Bu sənə yetişməyəcək, heç vaxt oxumayacağın yüz birinci ünvansız məktubu da ürəyimi boşaltmaqdan ötəri yazdım. Cırıb tullamağa ürək etmədiyimdən, dünən sonuncu məktubla Qapıçı əminin yanına tələsdim. Otağın qapısı taybatay açıq idi. İçəri girəndə dəhşətə gəldim. Əvvəlcə elə bildim yorğundu, mürgüləyir. Yaxınlaşanda göyərmiş sifətinə baxıb diksindim. Heç belə qorxmamışdım. Qapıçı əmi bir qalaq məktubu - sənə yazdıqlarımı - sol qolu ilə örtərək başını qolunun üstünə söykəyib... ölmüşdü. Masanın üzərinə yayxanmış sağ əlində də yarıaçıq bir qutu kibrit...

...Bu gün onu dəfn etdik, sənə yazdığım məktublarla birgə...

Xırdalan şəhəri

Avqust-sentyabr 2019

Yaşar Bünyad

Ədəbiyyat qəzeti.- 2019.- 12 oktyabr. S. 24.