GÖZÜM O GÖZLƏRDƏ QALDI...

Poema

“Ədəbiyyat qəzeti”nə, Baş redaktora...

Hörmətli Azər müəllim!

91-ci ildə yazdığım əsərdi.

29-il əlyazmalarımın arasında qalıb. Bir az əl gəzdirib Sizə göndərirəm. Hadisələr Azərbaycan Xalq şairi, Respublikanın Milli Qəhrəmanı X.R. Ulutürklə mənim gənclik və tələbəlik illərimizdən bəhs edir.

Biz iki rəfiqə qızla ailə həyatı qurmuşduq. Bu əlyazmamı Xəlilə oxuyanda, artıq mənim xanımım dünyasını dəyişmişdi. İndi də X.R. Ulutürk dünyada yoxdu.

Tanrı Firəngiz xanım Ulutürkü qorusun!

Bakı şəhəri - 23 mart 2020

Sizə hörmətlə, Nəriman Həsənzadə, Xalq şairi

P.S. Bu şəkli 1962-ci ildə, tələbə ikən Moskvada çəkdirmişik.

PROLOQ ƏVƏZİ

Qarşımda bir şəkil var,

arada neçə il var.

Neçə payız, neçə qış:

orda saçlar qaraydı,

burda saçlar ağarmış.

Orda vüsal danışır,

burda həsrət, ayrılıq.

Ordakı “mən deyiləm”,

burdakı mənəm artıq.

Arada bir Araz var,

içimdə etiraz var.

Üz-üzə iki sahil! –

çağır, eşidən deyil.

Xəlil!

Sara!

Firəngiz!

Üçü də doğma, əziz.

Bir dastandı bu şəkil,

sirli, sehirli dastan.

Qalıb iki gəlindən,

iki tələbə dostdan.

Hardadı şəkil çəkən? –

səadət bəxş eləyib,

O da özü – bilmədən.

Burdakı nöqtə, vergül,

adi işarə deyil.

Öz ahımdı – nəfəsim.

Sinəmdən damcılayıb,

qələmdən yox,

əzizim!

İyirmi bir yaşında,

örpəkləri başında.

Səadəti gözündə,

Həyaları üzündə.

İki gəlin, iki gül,

eşq dolu iki könül.

Biri – Şirindən şirin,

biri – Leylidən əziz.

Sara, bir də Firəngiz.

Güləndə – ekiztayı,

mümkün deyil ayırmaq,

ayırıb qəlbi qırmaq.

İkisi də – bəxtəvər:

biri bir az doludu,

o biri sınıqtəhər.

Biri bərk güləyəndi,

o biri – az danışan.

Biri tez küsəyəndi,

o biri – tez barışan.

Biri – kino sevəndi,

o biri – şəkil yığan.

Biri – gecdən durandı,

o biri çox yatağan.

İkisi də – ağappaq.

Günüağ olmuşların

hərəsi bir cürə ağ,

hərəsi bir cürə pak.

Birinin düşbərəsi,

o birinin süfrəsi.

Bir gəncin yastığına

baş qoyubdu hərəsi.

Ovsunlayıb aparıb

hərəsi bir cavanı, –

biri – Xəlil Rzanı,

o biri də Qiyamı.

Sonra bu toy-bayramı

biri Salyanda qurdu,

biri Gəncədə qurdu.

Aşıqlar oxuyurdu,

gəlinlər oynayırdı,

qanımız durulurdu.

Bəylər qucaqlaşırdı.

Bu dünya paklaşırdı...

Sara elə bilirdi

daimiyik, əbədi.

Yüz il sonra gec olmaz,

danışsa bu söhbəti.

Mən dedim elə demə,

dünyaya ərk eləmə.

Dünya timsah ağzıdı,

açılıb bəşər üstə.

Yatıb xumarlanırıq,

biz mişar dişlər üstə.

Yazıram o söhbəti,

heyif, özü görmədi.

Onda yaza bilmədim,

indi susa bilmədim.

Hadini oxuyurdum,

Cavidi oxuyurdum.

Müşfiqi də yanaşı, –

bir sırada qoyurdum.

Hadi – Cümhuriyyətin,

şair oğluydu – mətin!

Yoxa çıxdı sonradan,

On birinci ordudan,

bir silahlı çalağan,

dilində söyüş, hədə,

bir yabançı ləhcədə

sual verir, o susur,

Əmr eləyir, o susur.

Satır şeirlərini,

alanı yox, o susur.

Uçub ilham pərisi,

həyanı yox, o susur.

Deyirdilər o nadan,

atəş açıb sonradan.

Gəncədə deyirdilər,

Bakıda deyirdilər.

Deyən, görən sınırdı,

millət hayıfsınırdı.

Şəhərdə bir təlatüm,

xalq qalxmışdı, görürdüm.

Özüm də qarışırdım,

evdə də danışırdım.

Meydanda başqa Meydan,

nümayiş, şüar, filan!

Üçrəngli bayrağımız,

yuxulu oyağımız,

oyaq yatanlarımız,

ara qatanlarımız...

Tamam dəyişib şəhər,

asfaltla yox,

insanla

örtülmüşdü küçələr.

Xəzər – iki dənəydi,

Meydanda – zəlzələydi.

Bu da tarixi bir gün,

tarixi mərhələydi.

Meydanda – “Cümhuriyyət”,

“Demokratik hökumət”.

sözünü ilk dəfəydi

üzə deyirdi millət.

Mən də qalxdım kürsüyə,

demirsən qayna-qarış.

Aparıcı susurdu,

Elçibəy dedi: danış.

Söz verirəm sənə mən! –

təkrar elədi yerdən.

Sağ gözümdə qığılcım,

sol gözümdə məşəqqət, –

bir dildə danışırdı,

bayraq dilində – Millət.

III

Dəyişdi, sənə qurban,

səndən sonra dünyamız.

Himnimizə qarışdı

ağımızla

laylamız.

Tanklar yeridi, tanklar!

Susdu qaynar bulaqlar.

Yer tüstüydü, göy bulud,

təkərlər altda sükut

boğulub,

bağırırdı,

dünyanın axırıydı.

Döngələr təhlükəliydi,

tarixi bir ləkəydi!

Qətl, qarət – xəbərsiz,

qanunsuz, məhkəməsiz.

Fövqəladə vəziyyət!

Bu zülüm, bu əziyyət

Kremlin “töhfəsiydi”.

Dolu sisternlərin,

neftimin əvəziydi.

Bakı – proletariat!, –

bir fəhlə ölkəsiydi.

Bakı – SSRİ-nin

seçilən bölgəsiydi.

Kremlin gözüylə bax:

özü yox, kölgəsiydi!

Tarix! Ulu Öndərin

tarixi çəkisi var

O göy gurultusunun

bir ildırım səsi var.

Cəllad onda gördü ki,

millətin yiyəsi var.

Salam, Fəxri Xiyaban! –

səndə bir Türbəsi var.

Hər gün, növbədənkənar,

hər nəslin növbəsi var.

Zaman səs verdi bizə,

İstiqlal yazılırdı

qədim salnaməmizə.

İgidlər məzarına,

əyildikcə, ucaldıq.

Ölən yoxuydu daha,

Şəhid olurduq artıq.

Şeirin, sözün ağrısı

bu dəfə cana düşdü.

Xəlil zindana düşdü.

Qarışdı Lorkalara

və Musa Cəlillərə.

Xalq səs verdi Xəlilə

və Xəlilkimilərə.

SARA

Cinayəti nəydi bəs?

QİYAM

Dedilər millətpərəst.

SARA

Yaşayıbmı dünyada

millətsiz bir sənətkar?

QİYAM

Dedilər sev milləti,

Dili lal, qulağı kar.

SARA

Nə qədər yatdı Xəlil?

QİYAM

Nə qədəri şərt deyil.

Uca tutdu başını

Sovetin bayrağından.

Nə çəkicindən qorxdu,

nə onun orağından.

SARA

Firəngiz hardadı bəs? –

həssasdı, dözə bilməz.

QİYAM

O, keçmədi Xəlildən,

ona borcludur vətən.

Sərt, təmkinli, pərişan,

az dinən, az danışan.

Teleqramlar vururdu

yuxarıya birəldən.

Səni xatırlayırdı

məni görəndə hərdən.

“Davam edir otuz yeddi,

daha kəskin, daha ciddi!”

Xəlilin gur səsiydi.

“Lefortovo” zindanı

təzə “gözətçi”siydi.

“Ucundadır dilimin

Həqiqətin böyüyü.

Nə qoydular deyəyim,

nə kəsdilər dilimi...”.

Xəlilin sinəsində

şaxələndi bu üsyan.

İki dahi yetişdi

bizim Kür qırağından,

O – türkçü,

Bu – Ulutürk.

Türkün xəritəsini

xəritədə böyütdük.

SARA

Moskva, yataqxana,

yadımdadı o illər.

Yanaşı çarpayınız,

Şərikli kitab-dəftər.

bizim kirayə evlər.

Qaçırdıq yanınıza,

arada, axşam-səhər.

Yoxuydu heç nəyimiz,

İki qutu göy noxud

gətirdik, gələndə biz.

Qonşu hiss eləmişdi,

həyətə, bağa çıxıb.

Deyirdi, altı qutu

anbardan yoxa çıxıb.

– Altı qutu?

– Düz altı.

Əlim çənəmdə qaldı.

İki qutuydu vur-tut,

yarı su, yarı noxud.

Əvəzində sonradan,

noxudun havasıyla, –

aş apardım qonşuya,

üstünün qarasıyla.

uğundu, getdi Xəlil:

“İki qutu göy noxud,

bir sini aş...” pis deyil!

– Bir axşam itmişdiniz,

kinoya getmişdiniz.

Moskvaya, şəhərə!

Nə burda, bələdsiniz,

nə də orda, bir yerə.

Şər qarışır, gün batır,

biz yollarda bir təhər.

Allah, ürəyimizə

nələr gəlmirdi, nələr!

– Sara!

– Firəngiz!

– Sara!

səs salmışdıq yollara.

Gedib qəbristanlığı

harayladıq nə qədər,

Yol – içindən keçirdi,

susurdu daş qəbirlər.

Baxırdıq, boylanırdıq,

gedirdik, əylənirdik.

Sonra gileylənirdik.

XƏLİL

Firəngiz gülər üzdə,

küsər heç şeyin üstə.

Sonra da minnət, xahiş,

gəl, indi dindir, danış.

QİYAM

Sara da küsəyəndi,

dediyini deyəndi.

Bilmirəm necə dözür,

soruşsan danar özü.

XƏLİL

Qızlar küsür ki, Qiyam,

hardasa oxumuşam:

onları çox istəyək,

nə desə, onu deyək.

Xəlil susurdu hələ,

tutulmuşduq arada.

Gəlib tapdıq biz sizi,

bizim yataqxanada.

– Bircə yolumuz qalır,

bundan sonra biz gərək, –

Vağzaldan bilet alıb,

evinizə göndərək.

Xəlil dedi, mən dedim,

mən bilmədim, nə dedim.

Sənin gözlərin doldu,

Firəngiz də tutuldu,

o da çəkdi içini.

İndi necə uçurdaq

İki ağ göyərçini!

Öz tale payımızı,

öz alın yazımızı,

dünyadan – dünyamızı?!

Güləndə, bağışladıq,

söz də veririk ki, sözsüz, –

kinoya gedəcəyik,

ikimiz yox,

dördümüz.

Qorki institutundan

məktub göndərmişdilər,

Qızlar pərtiydi yaman, –

ailəli olanlar

tək gəlsin, – demişdilər.

Dolmuşdu yataqxana,

ümid yoxuydu ona.

Moskva!...

İlk dəfəydi.

bizim də səfərimiz.

Məndən soruşdun, Xəlil,

bəs Sara, bəs Firəngiz?!

Küsdülər, köyrəldilər,

vağzalacan gəldilər.

Getmək istəyirdilər,

Moskva qızlarını

dalda pisləyirdilər.

– Necə? – qısqanırsınız?

– Yox, – deyib danırdılar.

Xəlil, bizi sevənlər

bizdən utanırdılar.

Bu da bir istedaddı,

heyif, çoxuna yaddı!

Neyləyəsən, həyatdı:

bir bağın meyvəsi də,

gah şirindi, gah acı.

Söz – ağızda çəkilir,

dil – nədir bəs?

Satıcı! –

əridir mətahını,

ucuz-baha qiymətə.

Eşq olsun təbiətə!

VII

Bizə demişdilər ki,

yağarlıqdı Moskva.

Soyuqdu, sərtdi hava.

plaş alın siz orda,

zont alın, beret alın,

Qaloş alın siz orda.

Əldə zont, başda beret,

geyindik plaşları.

Ayaqqabının üstən

keçirdik qaloşları.

Dərsin birinci günü

“bəzənmişdik” büsbütün.

Nə hava soyuq oldu,

nə yağış yağdı o gün.

Sən demə, baxıbdılar,

gülübdülər kənardan.

“Marsdan, Aydan gəlibdi

yəqin bu iki cavan...”

Nə plaşı çıxartdıq,

nə qaloşu soyunduq,

Nə bereti, nə zontu,

Beləcə, “məşhur” olduq.

VIII

Yaxşı keçdi seminar,

inciyən olmadı heç.

Smelyakov apardı –

Yaroslav Vasilyeviç.

On il sürgündə yatan,

nə yuvası, nə evi.

“Gözəl qızıydı Lida”

şeirinin müəllifi.

Ürəyi söznən dolu,

narazıydı mühitdən.

Misal çəkərdi bizə,

Puşkindən, bir də Fetdən.

– Heç kim yerində deyil,

kimsə, bilmək istəsən:

yaxşı dərzi olardı

şairdi, nə deyəsən!

Əla cərrah çıxardı,

istəsəydi filankəs.

O da poema yazır,

şairdi, gəl indi döz!

Vlademir Oqnev də 2

həqiqətə mat qalır:

– “Klassiklər” çoxalır,

oxucular azalır!

Seminar rəhbərinin

dönüb baxır üzünə.

O, dərin məna verir,

tənqidçinin sözünə.

Seminarın davamı

düşmürdü dilimizdən.

Bu, deyirdi: mən düzəm,

o biri deyirdi: mən!

“Şeiri Mayakovski

necə yazır, bax elə.

“Sol,

sol,

sol!..

ancaq elə.

Döyüşdəsən, davada.

misralar qırıq-qırıq!

Ütülü,

Sığallı yox!..”

Bir tələbə – şairin

fikiriydi bu, belə.

O biri də deyirdi,

təmkinlə yox, təkidlə:

“Yesenin də yazır bəs? –

başqasına bənzəməz.

Ağcaqayın dilində,

ana dilində rusun.

Kimə meydan oxusun?

Kimin üstə çığırsın?

Misranı niyə qırsın?”

Bu biçdik, bir ölçdük,

bir yaxşı fikrə düşdük.

Xəlil dedi gəl, gedək,

mən də dedim ki, mütləq.

Bağ evi qonşudaydı,

burda, Nazim Hikmətin.

Ustad sözü deyərdi,

Nə desəydi o, yəqin.

Nazim uca boyuyla,

qıvrım, sarı saçıyla,

öz şəfqət bacısıyla 3

evindəydi –

təzə-tər.

Yenə o mavi gözlər!

Yenə o türkcə dəvət!

Yenə o səs, o ülfət!

Yenə “Canım!”, “Şəkərim!”

sevdiyi kəlməsiydi.

Bizi görəndə hər dəm,

bizə “gəl” deməsiydi.

XƏLİL

Seminarıydı, ustad,

şeiri necə yazaq?!

Mayakovski kimi,

yoxsa,

Yeseninsayaq?

QİYAM

Gəldik, sizdən soruşaq.

Vurğunun bir bəndini

əzbərdən deyə-deyə, –

söykəndi pəncərəyə.

“Nemətdisə gözəl şeir,

şair olan qəm də yeyir.

Ömür keçir bu adətlə,

Uğurlu bir səadətlə.

Görən məni nədir deyir,

saçlarına düşən bu dən,

şair, nə tez qocaldın sən?”

Bir xəzinə yatırdı

Nazimin sinəsində.

Mehriban görkəm aldı,

sağ əli çənəsində:

– Canım, bax, hansı dildə

ananla danışırsan, –

o dildə yaz şerini,

başa düşsün qoy anan.

XƏLİL

“Mən Şərqdən gəliyorum,

Şərqin dərdlərini

bağıra-bağıra

gəliyorum!

Sən yanmasan,

mən yanmasam,

biz yanmasaq,

nasıl çıxar qaranlıqlar

... aydınlığa?!”

– Sizinkidi bu, ustad,

misal çəkirdi Xəlil.

– Mayakoskivari,

üsyan, çağırış deyil?!

– Canım, üsyan, çağırış

lazımdısa oxumaq;

qoy məni oxusunlar,

Mayakovskini yox.

Gördüm başqa bir sual

düşündürür Xəlili.

– Bəs?..

Nazim qabaqladı:

– Vurğun, Rəsul, Rəfili.

Oxuyuram onları,

risk, yeni söz, cəsarət

yaşadır sənətkarı, –

deyirdi Nazim Hikmət.

Dünən orda seminar,

bu gün burda bu söhbət.

İki tələbə – şair,

ortada Nazim Hikmət.

Nazim – parlaq bir ulduz,

Nazim – özünəməxsus.

Yolda bir səs deyirdi:

uddunuz, uduzdunuz?!

Şərt deyil dedi o səs,

oxşamaq,

oxşamamaq.

Şərtdi – şair doğulmaq,

şair – doğulur ancaq.

Məhəmməd Mamakayev –

Çeçeniydi milləti.

Canlara dəyəniydi

amma bir xasiyyəti:

Gücsüzün tərəfiydi,

haqsızın – qənimiydi,

onda da səmimiydi.

İki, ya üç yaş artıq,

əslində yaşıdıydıq.

Boyda-buxunda da şax!

dilində yalnız: Allah!

Ucadan danışardı,

danışanda – yaşardı

əli, qolu, bədəni.

Canlıydı, daş deyildi,

biz sevirdik çeçeni.

Xəlilin ad günüydü,

yataqxana süfrəsi.

Biz dəvət eləmişdik,

o da saymışdı bizi.

Bir çeçen xəncəri də

gətirmişdi Xəlilə.

Belindəki kəmərə

bağladı öz əliylə.

General Yermolovun

heykəlini uçurdan, –

biri – Məhəmməd imiş,

deyirdilər o zaman.

İstiqlal istəyibmiş,

Məhəmməd Mamakayev.

cəza çəkib gəlibmiş

Məhəmməd Mamakayev.

Qorki İnstitutunun

o da tələbəsiydi.

Çeçen tərbiyəsiydi,

bizə qardaş deyirdi,

sağlıq deyən tələbə.

(Yadımdadı hələ də!)

Professor İşutin, –

bizim müəllimimiz,

kimdənsə, tutub xəbər,

bilməmişik birimiz,

açdı qapını gülər.

– Burda bir tələbəmin

ad günüdür dedilər.

Təsadüf!

Nə qiyamət!

Əvvəl Xəlil gəl! – dedi,

sonra çeçen Məhəmməd.

– Bir tələbə qız gəlib,

lap uzaqdan, Çitadan.

Mən onu axtarırdım

elə burda bayaqdan.

Biz onun gəlişini

bəyəndik, alqışladıq.

Bərk tərifə başladıq.

Saxladı: – Yox, belə yox,

mən bunu xoşlamıram.

Xəlilin sağlığına

qaldırdı bir yüz qram.

– Maqomet Mamakayev! –

düzmü dedim bu adı?

Mənim tələbəm olub,

o yaxşı yadımdadı.

Başsağlığı oxudum,

qəzetdə dünən axşam.

düzü, bərk tutulmuşam.

Əsl çeçen: igid, ər,

bəs sizə deməyiblər?

– Başqa Mamakayevdi,

adı qəzetdə gedən.

Məhəmməd Mamakayev

cavab verdi yerindən.

Gülüş – masabəyiydi,

tələbə süfrəsində.

Doldurulan hər qədəh, –

bir sağlıq növbəsində!

Hər kəs öz aləmində,

hər kəs öz kölgəsində.

Mamakayev oxudu

bir çeçen ləhcəsində.

İki göyərçin qondu,

o gün pəncərəmizə.

“Gəlirik, qarşılayın”

teleqram gəldi bizə.

Firəngizdən, Saradan,

Rostovdan, Belqoraddan,

Xarkovdan, daha hardan!

Bir qayğımız var ancaq, –

Onlar harda qalacaq?

komendant köhnə bezdi.

Desək ki, qızlar gəlir,

deyəcək hələ tezdi.

– Xəlil!

– Qiyam!

çağırdı

İkimizi iki səs.

Bir an – yüz günə dəyər,

yüz gün bir ana dəyməz.

Baxdıq, gordük, sevindik,

Göydəydik, yerə endik.

– Sizsinizmi?

– Bizik, biz!

Sara, bir də Firəngiz!

Dünya – qadın ətirli

gülüymüş, bilməmişik.

Gələndə özümüzlə

niyə gətirməmişik?

Nə yaxşı, burda tapdıq,

orda itirməmişik!

XƏLİL

Teleqram vurubsunuz,

yəqin bərk qorxubsunuz.

Düz deyirəm Firəngiz?

beş... altı... bu da səkkizi

Heç qalmayıb pulunuz,

yolda soyulubsunuz.

– Gəlmişik ki, qaytaraq,

bir az da artıq alaq...

Firəngiz gülə-gülə,

cavab verdi Xəlilə.

Sara da dedi: Qiyam,

mən qorxmuşdum, danmıram.

Ünvanı səhv yazarıq,

gəlib burda azarıq.

QİYAM

Görmüşdüm yuxusunu,

gələndə, yol uzunu

deyirdim sən işə bax,

ayan olur ürəyə.

Bir cüt göyərçin – dümağ,

qonmuşdu pəncərəyə.

Əsl xəbərçidilər,

Sizin gəlişinizi

onlar bizə dedilər.

Sara mənə deyirdi ki,

bu, ayrıca hekayətdi,

sizdən sizə şikayətdi.

Mən tərsinə yozurdum:

– Yox,

Şikayət də – məhəbbətdi.

SARA

Siz getdiniz qoyub bizi,

məni, bir də Firəngizi.

Gündə poçtu yoxlayırdıq.

Atamızın evindəydik,

sizdən ötrü ağlayırdıq.

İyirmi il doğma ikən,

yad olmuşdu bu ev birdən.

Firəngizə, mən dedim ki,

bir yol tapım, çıxış yolu,

aramızda sirr oldu bu.

Məktub yazdıq atamıza,

mən Qiyamın imzasıyla,

o Xəlilin imzasıyla,

yeni görüş sövdasıyla.

Guya xiffət edirsiniz,

xahiş, minnət edirsiniz,

bizi dəvət edirsiniz.

“Bilet alıb salın yola,

Moskvaya,

Dobrolyubov küçəsinə,

üç-dörd günə...”

Məktubu göstərdilər,

muştuluq istədilər.

Oxutdular...

oxuduq.

İkimiz də yox, – dedik,

guya razı deyildik.

Guya biz darıxmırıq,

Darıxan tək sizsiniz.

orda ikinizsiniz.

Fikirliydi atamız,

İki evə sığmırdı

hikkəmizlə ədamız.

– Haraya... Moskvaya?...

deyirdik onda biz də.

Məktubu yazmasaydıq,

ölərdik ikimiz də.

Anamız təkləyirdi,

bizi birçəkləyirdi:

– Gedin, ev-eşik olun,

bir az göz-qulaq olun,

yatanda, oyaq olun.

duranda dayaq olun.

Təzə ər-arvadsınız,

elə bil ki, yadsınız.

Gedin, verin əl-ələ,

yaşayın innən belə.

Darıxıb binəvalar,

Orda pisdi havalar.

Gedin, bir həyan olun,

bir az mehriban olun...

Ağıl-öyüd verdilər,

qəlbimizə girdilər.

Danışdılar, küsdülər,

biz dözdük axıracan,

onlar da çox dözdülər.

Yenə ana ürəyi!

Gəlinlərin “kələyi”

özü də bir yuxuydu,

xəbərləri yoxuydu.

Qorxurduq sonra, düzü,

sirrimiz çıxar üzə.

Gələndə göstərəllər

məktubu onlar sizə.

Sizsiz,

sizin imzanız,

axı, yazmamısınız.

Məktubu tez götürdük,

rahat bir köks ötürdük.

Firəngizlə görüşdük,

Paytaxta 1 yola düşdük.

Gəlib yola saldılar,

bizdən razı qaldılar,

Vağzallarda enirdik,

uçurduq, sevinirdik.

hədəfə –

bir teleqram.

“Dobrolyubov küçəsi,

Moskva, Xəlil, Qiyam!”,

Dəvət eləmədiniz,

yenə Sara, Firəngiz!

Elə ki, gördük sizi,

əlinizdə gül-çiçək,

Ağladıq ikimiz də,

çətindi sözlə demək.

Gərək bunu mən, Qiyam,

nəvəmə də danışam,

o da öz nəvəsinə...

Mat qalmışdım mən onun

yaşamaq həvəsinə.

Ağırıydı yataqda,

amansızdı təbiət.

Bəlkə də bu hekayət,

qadın heysiyyətindi,

onun vəsiyyətiydi?

EPİLOQ ƏVƏZİNƏ

Ömür uzun, ömür qısa,

ad qazandıq adımıza.

Məndən sizə nə qaldısa,

o da bu sözlərlə qaldı.

İz axtardım, yola çıxım,

sağa dönüm, sola çıxım.

Üzüm bir sahilə çıxım,

o gücüm izlərdə qaldı.

Mən dost gördüm, həyan gördüm,

salam verib, sayan gördüm.

Sənə bir oxşayan gördüm,

gözüm o gözlərdə qaldı.

[1] Heydər Əliyevin 1990-cı il 20 yanvar faciəsi ilə bağlı Moskvanın Azərbaycan nümayəndəliyində xarici ölkə jurnalistləri qarşısındakı çıxışı nəzərdə tutulur (müəllif)

[2] Tanınmış rus tənqidçisi (müəllif)

[3] Nazim Hikmətin evində həm şəfqət bacısı, həm də xidmətçi qadın (müəllif)

1 O vaxtkı Moskva nəzərdə tutulur (müəllif)

Nəriman HƏSƏNZADƏ

Ədəbiyyat qəzeti.- 2020.- 25 aprel.- S.4-6.