Ağrı

hekayə

Səhran kişi əlini ağappaq saqqalına çəkdi, hətta yorğun, bir o qədər də çəlimsiz barmaqlarını saqqalının uclarına qədər sürüşdürdü. Elə dərindən ah çəkdi ki, bütün çiyin əzələləri yığılıb-boşaldı. Bomboz çöllüklərə baxdı. Cibindən siqaret çıxarıb yandırdı, bir qullab alıb tərtəmiz havaya buraxdı. Gözləri dolmuşdu. Birnəfəsə ağlamaq istəyirdi. Amma ağlamadı. Bəlkə də elə zülüm-zülüm ağladı, amma bu fəryadı səsli görmək olmadı. Qara bulud kimi fikirlər, duyğular içinə çökmüşdü. Və qəfil dedi ki, bu daşlarda anamla gəzərdik, indi isə burdan anamı görmək üçün qəbiristanlığa baxıram...

Səməd onda lap balaca idi. Hələ burnunu köynəyinin qoluna silirdi. Bir də hinəgirən Səriyyənin toyuqlarının yumurtasını oğurlayırdı. Hinəgirən Səriyyə də çıxıb taxıl xırmanının ortasında elə söyüşlər verirdi ki, heç o söyüşləri kişilər vermirdi. Hələ bir dəfə xırmanda bərk qarğış elədi. Dedi ki, mənim qırmızı beçəmin yumurtasını oğurlayanın görüm həyəti toyuq-cücəyə həsrət qalsın, oğlu evlənməsin, qızı qarıyıb evdə qalsın.

Səməd də seyid Fatmanın evinin arxasında böyürtkən koluna qımışıb, hinəgirən Səriyyənin qarğışlarını bir-bir barmağı ilə sayırdı. O, dəqiq yəqin eləmişdi ki, hinəgirən arvad o qarğışları ona edir. Kim bilərdi ki, gün gələcək Səmədgilin həyətində bir beçə olmayacaq ki, qonaq qabağına kəsib qoysunlar.

Səməd evin tək oğlu idi. İki bacısı isə ondan böyük idi. Anaları uşaq olanda ölmüşdü. Atası Səhran kişi isə Sovet dağılandan sonra ömrünü həyət-bacada keçirirdi. Düz 37 il Səmədin atası anasından sonra subay yaşayırdı. Və həmişə ona evlən deyənlərə deyirdi ki, rəhmətlikdən gedin soruşun, görün o nə deyir, mən ondan soruşmadan iş tuta bilmərəm.

Doğrudan da, qəribə ömür sürürdü. Bir gün kənddə arvadlar pıçıldaşırdılar ki, Allaha çox şükür hinəgirən arvadın duası qəbul olmayıb. Çünki bu söz-söhbətə səbəb Səmədin evlənməsi idi. Səməd daha böyük kişi olmuşdu. O, burnunu qoluna silmirdi, yumurta da oğurlamırdı. Amma Səmədin haqqında şayiələr isə bitib-tükənmirdi. Deyirdilər ki, Səməd "qızbibidi". Allah bilir, bəlkə elə bunu da o hinəgirən Səriyyə uydurub. Onu da deyim ki, Səriyyəyə ona görə hinəgirən deyirdilər ki, bütün gününü hinin qarşısında keçirirdi. Necə ki, toyuq yumurtlayırdı, Səriyyə də tez başını hinə soxub yumurtanı götürürdü. Bu minvalla axşama qədər gününü belə keçirirdi.

Kəndin bekar arvadlarının pıçıldaşması bütün elə-obaya yayılandan sonra, hamı yəqin etdi ki, Səməd həqiqətən evlənir.

Qış ayının düz ortaları idi ki, Səməd üçün toysuz-çalğısız bir qız gətirdilər. Səməd də sevindiyindən işıldayan kəmərini belinə vurub, hərdən eyvanda var-gəl edirdi. Hinəgirən qarı da çox güman ki, evdə bu işin baş tutmaması üçün qarğışlar edirdi. Qarğış etməsə də yumurtaların sayını tuturdu.

Amma bu xoşbəxtlik uzun çəkmədi. Hinəgirən qarının qarğışları öz bəhrəsini verdi. Səməd evlənər-evlənməz Rusiya yoluna üz qoydu. İki bacısı və atası birotaqlı evdə ömür etməyə davam edirdilər. İllər çox sərt olur, ya da bəzi insanlara sərt üzünü göstərir. Səhran kişi iki qızını saxlamaq üçün üç baş inəyə göz bəbəyi kimi baxırdı. O, inəklərin balalarını satıb evi dolandırırdı. Hərdən görürdün ki, kəndin ayağında yağışlı günlərdə daşa qımışıb oturub. Və adama elə gəlirdi ki, Səhran Səməddən nigarandı. Ya da qəbiristanlıqdakı anası üçün darıxıb. Amma necə ola bilər ki, 67 yaşında adam anası üçün darıxsın? Bəs darıxmırdısa nəyə görə elə hey qəbiristanlığa baxırdı?

Elə qəbiristanlığa baxa-baxa Səhran kişi əlini ağappaq saqqalına çəkdi, hətta yorğun, bir o qədər də çəlimsiz barmaqlarını saqqalının uclarına qədər sürüşdürdü. Elə dərindən ah çəkdi ki, bütün çiyin əzələləri yığılıb-boşaldı. Bomboz çöllüklərə baxdı. Cibindən siqaret çıxarıb yandırdı, bir qullab alıb tərtəmiz havaya buraxdı. Gözləri dolmuşdu. Birnəfəsə ağlamaq istəyirdi. Amma ağlamadı. Bəlkə də elə zülüm-zülüm ağladı, amma bu fəryadı səsli görmək olmadı. Qara bulud kimi fikirlər, duyğular içinə çökmüşdü. Və qəfil dedi ki, bu daşlarda anamla gəzərdik, indi isə burdan anamı görmək üçün qəbiristanlığa baxıram...

Daha bir yağışlı gün idi. Səhran çənəsini ağaca söykəyib boz çöllükdə inəkləri otarırdı. Sonra həzin-həzin mahnı da oxuyurdu:

Duman çəkil dağlardan, duman çəkil dağlardan,

Dağlar, başına dönüm, torpaq, daşına dönüm.

Elə qəmli-qəmli oxuyurdu ki, elə bil bu dünyada hamı Sehran kişini atıb getmişdi, hamı onu tərk etmişdi, daha gəlməyəcəkdi. Əslində isə həqiqətən də o, büsbütün bir tənhalığın içində idi: Oğlu Səməd üçün, ölən arvadı üçün və anası üçün uşaq kimi darıxırdı. Darıxa-darıxa da, iki bəxti gətirməmiş qızına baxırdı və illərin qabağına düşüb qocalırdı.

Hinəgirən qarı da qırmızı beçələrini uşaqlarına tapşırıb ölmüşdü. Amma hinəgirən qarı ölsə də, onun qarğışı qulaqlardan getməmişdi. Elə bil ki, hər il yay olanda, taxıl biçinindən sonra xırmanda onun səsi eşidilirdi: Deyirdi ki, ay toyuqlarımı sayan, inəklərimin südünə göz dikən, sizi görüm balanızın köynəyi sovxaya qalsın. Hələ ürəyi soyumayanda daha ağır qarğışlar edirdi ki, bütün kənd-kəsək onun qarğışlarından heçə çıxmışdı.

Səhran kişi isə həmişə hinəgirən arvada deyirmiş ki, oğlum Səmədin ölmüşünə, Səməd Rusiyətdən gələndə sənə yaxşı don tikdirəcəm. Amma nə Səhran kişi, nə hinəgirən qarı o günü görmədi. Səməd gedib Leninqradda ilişib qaldı. Həm də o da söz-söhbət olmuşdu ki, Səməd arvaddan qorxandı. Ona görə gəlib atasına baş çəkmir.

Bu yaz Səhran da öz anası yatan qəbiristanlığa getdi. Heç oğlu Səmədi də görmədi. Daha heç Səmədin boyuna-buxununa da yalvarmadı. Çünki əcəl ona vaxt vermədi. Səhərin günəşində inəklərini kövşənliyə ötürdü, ağappaq saqqalına adəti üzrə sığal çəkdi. Həm də saqqalına son sığalı çəkdi. Evə qayıdıb əbədi olaraq gözlərini yumdu, o gözlər daha kövrək və bəxti gətirməmiş qızlarını görməyəcəkdi. Sonra camaat yığıldı. Arvadlar ağladı, kişilər Səhran kişini çiyinlərinə alıb apardılar. O boyda kişini heç nə demədən, heç nə soruşmadan götürüb apardılar. Adama elə gəlirdi ki, Səhran kişi özü tabuta girib, çıxıb oturub kəndin kişilərinin çiynində. Sanki elə özü bu günü tələskənliklə gözləyirmiş. Tabut həyətdən çıxar-çıxmaz isti plov qoxusu bütün kəndə yayıldı. Hamı Səhran kişinin ehsanından yeyib "Allah rəhmət eləsin" dedi. Səhran isə daha boz çöllüklərdən qəbiristanlığa baxmırdı. Buxaradan çıxan tüstü bulud-bulud göylərə yayıldı. Bəxti gətirməmişləri "ay dədə" deyib nalə çəkdilər. Əlağacı həyətdə zülüm-zülüm ağladı. Yağış kövşənliklərə sel olub axdı.

Ruzbeh Məmməd

Ədəbiyyat qəzeti.- 2020.- 15 avqust.- S.12.