Abaydan yeni tərcümələr.

Gəncliyimdə elmə dəyər vermədim

Gəncliyimdə elmə dəyər vermədim,

Faydasını dərk etsəm də boş verdim.

Yaş ötəndə buna fürsət olmadı,

Çox şeyləri, çox şeyləri itirdim.

Bu itkinin görən kimdədir suçu?

İndi xatırlamır bunları huşum.

Əlimi vaxtında uzatsa idim,

Böylə olurdumu işin sonucu?

Körpə balalara olmuşuq yiyə,

Borcluyuq onlara savad verməyə.

Göndərdim onları mədrəsəyə mən,

Bir savad yiyəsi olsunlar deyə.

Mən el başçısıyam, yerim qabaqda,

Sözüm üstə söz olamaz qazaxda.

Ancaq qiymətimi bilən olmadı,

Belə davam etdim mən yaşamaqda.

Sakit gecədə Ay

Sakit gecə, yarım Ay

İşıqoynayır suda.

Dərin vadidə bir köy,

Dərd-bəla bizdən cüda.

Pıçıldaşıb söyləşir,

Ağaçların yarpağı.

Yamyaşıldır yer üzü.

Tükənməzdir torpağı.

Bitməyən şarkılar var,

Uzanır it hürüşü.

Yayan durub növbəyə

Arzuların gülüşü.

Arzu qucağa sığmaz,

Gah üşüyər, gah yanar.

Kimi xoş anlar duyar,

Kimi yoldan caydırar.

O çox susdu, dinmədi,

Asta vurdu ürəyi.

İndi səssiz, sevdasız

Danışsın sizə nəyi?

Qalın elim, qazağım, yurdum, uruğum

Qalın elim, qazağım, yurdum, uruğum,

Dodağının üstünə düştü bıyığın.

Ovurdunun biri yağ, biri qan oldu,

Xeyirin az oldu, şərin bir yığın.

Üz versən, üzün nə sevimli oldu,

Şərtlər kimi sırtın niyə pozuldu?

Ariflərin sözü səni çaşdırdı,

Tarlanı ağzınla əkəsi oldun!

Mənim sözlərimdən olubsan naçar,

Gündüz nəşən, gecə də uyqun qaçar.

İstədiyin nədir, həddini söylə,

Gör bir nə haldasan, yüz min üzün var.

El başına bəydir cılız insanlar,

Xalqın hüzurunu pozurlar bunlar.

Özün itiribsən azadlığını,

İtmiş sifətini de kim qaytarar?

Dərdin mal dərdisə, işin çox çətin,

Allah kərəminə qalıb qismətin.

Bir nəsli, uruğu dərdə salıbsan,

Bumu ərənliyin, bumu ismətin?

Nəfsin sahib olub ömrünə sənin,

Ayaqlar altına düşüb qeyrətin.

Əgər qurtulmasan gəvəzəlikdən,

Ömrün əzab olar, işlərin çətin.

Könlün öz gücünü de nədən alar,

Yaşın qırx olanda səndən nə çıxar?

Arını itirən verəmməz qərar,

Onun hər işində çoxüzlülük var.

Bir ağıllı məsləhətə rast gəlsə,

Hədyan çıxararaq söyüş yağdırar.

Zənginlər uğraşır mal çoxaltmağa

Zənginlər uğraşır mal çoxaltmağa,

Satar öz cüzünü* qeyrətsiz ağa.

On alar, doxsan da qazanmaq istər,

Bunun haqq yanında bədəli baha.

Varıb gəlsə, İrtışın suyundan dadıb,

Verib gəlsə, bir qədər çalıb-çatıb,

Əlli alıb, sərxoş olub İdildə,

Yeyib-içib, ayaq üstündə yatıb.

Gülüb oynar, boşa at zəiflədir,

Boğazına qədər borc içindədir.

Sərsəm desələr də, bunu xoş bilir,

Həm Allah söyləyir, həm kələk gəlir.

Qorxu görsə, qorxusuna qoymaz son,

Şəhrə qoşar, bay ardınca tutub yön.

Güclü bassa, üstə çıxar öncədən,

Qolları düşər qalanda halsız bədən.

Sanballı bəylərə qurmaqçün tuzaq,

Hər kəs bir it bəslər, mırıldadaraq.

* Cüz - qazaxlarda tayfalar birliyi,

qazax xalqı böyük, orta və kiçik

adlanan üç cüzə bölünür.

Bazara baxar dursam, hər kəs varar

Bazara baxar dursam, hər kəs varar,

Axtaranlar hər şeyi burda bular.

Hər kəsə eyni şey sunmaz ki, bazar,

Kimi mərcan, kimi də yeyəcək alar.

Hərə aradığı bir cürə şey var,

Ödəyib pulunu, malını alar.

Sözü kimsə anlar, kimsə anlamaz,

Nadan dəyər verməz, çaşaraq qalar.

Bu zamanda söz anlayan adam varmı?

Cahil adam hikmətli söz anlayarmı?

Dağılsa da yerdə qalmaz deşik muncuq,

O həmişə əldən-ələ gəzən vardı.

Bir adama deyil, bütün xalqa sözüm var,

İnad etməyin gənclər, qavrayın, işə yarar.

"İt mərcanla nə etsin", demiş atalar,

Şüurlu igidlər bu sözdən ibrət alar.

Tərcümə etdi: Elxan Zal

Mən şeir yazmıram baş qatmaq üçün

Mən şeir yazmıram baş qatmaq üçün,

Bəlli nağılları anlatmaq üçün.

Yazdım, bir hikməti doğma dilində,

Yeni nəsillərə çatdırmaq üçün.

Məni nadanlar yox, aqillər anlar,

Yalnız aqillərin bəs edər gücü.

Mənə dolanbac yox, doğru yolla gəl,

Sirlərimi öyrən hər şeydən əvvəl.

Həmən qulağını bəri tut, dinlə,

Çox da duymamısan belə saf əməl.

Çaşıram öncəki fikri anmadan, -

Xalq belə söyləyir mənə əlbəəl.

Siz "Həzrət-Əli"siz, "şiri-pələngsiz",

Burda yoxdur "altun dişli gözəl qız".

Qocalıq yamandır, ölüm diləyən,

İgid, demirəm ki, qoy olsun arsız.

İlginc şeylər yoxdur burda deməyin,

Dərin mənalar var, bilib, açarsız.

Batırdan doğulan inadkar olar,

Quldurdan doğulan bac-xərac alar.

Ağılsız, mal-mülksüz, arsız kimsələr,

Mübtəla olduğu halına gülər, -

"Qızıl dildə sümük..." deyib atalar.

Şeirdə, sənətdə ad çıxaranlar,

Dinləyin mənim də sizə sözüm var.

Boşboğaz adamdan fayda gözləmək

Əsl sənəti də gözlərdən salar.

Bunlar kefinizi durultmayacaq,

Ey özündənrazı plagiatçılar!!!

Gözü var, amma beyni yox

Gözü var, amma beyni yox,

Nadanlıqdır hər bir işi.

Gözü-könlü toxdur guya,

Hünər sayar göstərişi.

Cahil olduğu söylənsə,

Deyər: Tanrının işi bu.

Bəndələrə fərq qoyarmı,

Tanrı, onun adil qulu?

Bəsarət gözün açılsa,

Düşər Tanrının şöləsi.

Qəlbindən kiri təmizlər,

İnsanın hikmət haləsi.

Cahilin könlünü tutar

Qaranlıqların pərdəsi.

Ağlı başından aralı,

Bir fərqi var, düşüncəsi.

Kitabı tərsinə yozur,

Sarıqlı, cübbəli molla.

Könlü parada, gözü kor,

Qartaltək şığıyır pula.

Ürəkdə bir ayna yoxsa,

Başqa sözə nə hacət var?

Dinləyəni çox olsa da,

Çox az insan sözü anlar.

Abay Kunanmayev

Tərcümə etdi: Elxan Zal, İbrahim İlyaslı

Ədəbiyyat qəzeti.- 2020.- 29 avqust.- S.19.