Varislər
Orxan MANSURZADƏ: "Uşaq kimi
kövrək, jurnalist kimi sərt..."
"Varislər"in qonağı məşhur
jurnalist, publisist, yazıçı, naşir Hacı Ağəddin
Mansurzadənin varisi, Yasamal Rayon Polis İdarəsi rəisinin
şəxsi heyətlə iş üzrə köməkçisi,
polis polkovniki Orxan Mansurzadədir.
Jurnalist olmaq arzusu
1940-cı
ilin isti avqust günündə, Masallı rayonunun Qodman kəndində,
sadə bir ailədə, usta Mansur kişinin evində
dünyaya göz açmışdı. Orta məktəbi
qonşuluqdakı Bədəlan kəndində bitirdikdən
sonra jurnalist olmaq arzusu ilə Sumqayıta üz tutmuş,
şəhərdəki zavodların birində əmək fəaliyyətinə
başlamışdı.
Ürəyi yazmaq eşqi ilə
alışıb-yanırdı. Tez-tez müxtəlif
yazıları ilə zavodun çoxtirajlı orqanı olan
"Kauçuk" qəzetində çıxış edir,
kiçikhəcmli hekayələri ilə oxucuların
görüşünə gəlirdi.
1963-cü ildə hərbi xidmətini başa vurduqdan
sonra sənədlərini Azərbaycan Dövlət
Universitetinin (BDU) jurnalistika fakültəsinə verib
müsabiqədən keçmişdi. O dövrdə ona dərs demiş
böyük müəllimlər, unudulmaz pedaqoqlar sonradan bu
istedadlı gəncin həyatında mühüm rol oynadı.
O,
müxtəlif illərdə peşə məktəbində
direktor müavini, "Ədəbiyyat və incəsənət"
qəzetində ədəbi işçi, "Bakı" və
"Baku" axşam qəzetlərində şöbə
müdiri, "168 saat" və "Dünyaya pəncərə"
qəzetlərinin baş redaktoru və həyatının
sonuna qədər təsisçilərindən biri olduğu
"Sumqayıt" nəşriyyatının direktoru oldu.
Bu unudulmaz
insan, gözəl dost, istedadlı jurnalistin varisi Orxan Mansurzadə
ilə Ağəddin müəllimə də doğma olan
şəhərdə - Sumqayıtda görüşdük.
Hamının Ağəddin əmisi
- Bir neçə gündən sonra -
avqustun 28-də Ağəddin Mansurzadənin 80 yaşı
tamam olacaq. Bu, möhtəşəm yubiley
tarixidir. Amma artıq bir neçə aydır ki, məlum
pandemiya ilə əlaqədar kütləvi tədbirlərin
keçirilməsinə qadağa qoyulub və bu, karantin
rejiminin qorunması üçün vacib olan, əsas şərtlərdən
biridir. Agəddin Mansurzadənin yubileyinə
hazırlıq necə gedir?
- Əlbəttə,
ailə içində həmişə onun doğum
gününü, xatirə günlərini qeyd edirik, amma bu il
bildiyimiz kimi, az qala bütün dünyada COVİD-19 virusu ilə
bağlı sərt karantin rejimi tətbiq edilib və hər
birimiz karantin rejiminin tələb etdiyi qaydalara riayət etməliyik.
Əslində, Ağəddin Mansurzadənin 80
illik yubileyini daha geniş miqyasda, daha təntənə ilə
keçirməyi planlaşdırırdıq,
görünür, qismət deyilmiş. Yəqin,
yenə bu mərasimi ailə içində keçirəcəyik.
Bu məqamda fürsətdən istifadə edib,
vaxtilə çalışdığı "Ədəbiyyat
qəzeti"nə ailəmiz adından təşəkkür
etmək istəyirəm. Sağolun,
atamın xatirəsinə hörmət olaraq, onun yubileyi ərəfəsində
görüşürük.
Çox adam onun
sözünü yerə salmırdı
Atam ailəyə,
doğmalarına, milli adət-ənənələrə
bağlı adam idi. Ümumiyyətlə,
köməyə ehtiyacı olanlar üçün
qapısı hər zaman açıq olub. Deyim ki, elə böyük bir vəzifəsi də
yox idi, amma cəmiyyət içində öz qələmi,
sadəliyi, alicənablığı, təvazökarlığı,
vətənpərvər mövqeyi ilə hörmət
qazanmışdı. Çox adam onun
sözünü, xahişini yerə salmırdı, ancaq bəzən
alınmayan işlər də olurdu və belədə atam
sarsılırdı. Ona deyirdirlər ki,
Hacı, özün üçün nəsə xahiş elə,
başqalarına görə öz xahiş limitini xərcləmə.
Hacı isə ömrünün axırına qədər
öz mövqeyində qaldı. Bəzən
bu xasiyyətinə görə biz də qınayırdıq
onu, xeyri nə idi ki?! Deyirdi, mən gündə beş dəfə Allahın hüzurunda ibadət
edərkən, ürəyimdəkiləri ona açıram, bəs
necə olur ki, Allahın bəndəsinin qapısına gedib
sözümü deyə bilməyim?! Bəlkə elə Allah
məni bu iş üçün vasitəçi seçib. Alınar, lap yaxşı, alınmaz, ən
doğrusunu Allah bilir.
Belə adam idi Hacı!
Metro girişindəki qoca dilənçi...
- Hacı öz valideynlərini necə
xatırlayırdı? Bu sualı verərkən
yadıma bir əhvalat düşdü. Özün bilirsən,
biz çox yaxın idik, ona əmi deyirdim. İş yerlərimiz
yaxın olduğundan və eyni sahədə
çalışdığımızdan az
qala günümüzün çox hissəsi bir yerdə
keçirdi. Bir dəfə Bakıdan
qayıdanda sarsıldığını gördüm.
Otağa girən kimi dedi, uşaqları göndər taksinin
pulunu versinlər. Gözləri dolmuşdu, ilk
sözünü deyən kimi yanaqlarından yaş
süzüldü. "Metro keçidinin pilləkanlarında
dilənçi kişi gördüm, bir suyu atama
oxşayırdı. Adamların
gözünə baxmağa utanırdı. Üstümdə
nə qədər pul vardısa, hamısını ona verib
keçib getdim. Ürəyimdən keçdi ki, onu evimə
aparım. Ya da qocalar evində yer düzəldim... Geri
qayıtdım, o getmişdi. Bəlkə də atamın ruhu
idi... Nə bilim", - deyib hönkürdü.
-
Doğrudur. Bəzən uşaq kimi kövrək
olurdu, amma jurnalist kimi sərt idi. Deyirdi
valideyn nə qədər sağdır, onun qədrini bilmək
lazımdır, bəzən ən adi hərəkət,
davranış sonradan adamın ciyərini göynədir.
Bəzən insan aciz qalır, əlindən
heç nə gəlmir, onlar üçün etməyə.
2008-ci ildə özümüz də bunu
yaşadıq. Sən də bunu
yaşamısan. Doğrudan da, adam
onları yaşatmaq üçün hər şeyini verməyə
hazır olur, amma əlindən heç nə gəlmir.
"Adamın əlindən heç
nə gəlmir"
Bir qədər
əvvəl də dedim, zəhmətkeş ailədə
böyümüşdü, çətinlik
görmüşdü, həyatı da çətinliklərlə
keçmişdi. Ailəmizi tanıyırsan, əmilərimin
demək olar, hamısı ali təhsil
alıb. Hər biri öz mədəniyyəti,
intellekti ilə cəmiyyətdə az-çox tanınıb.
Birindən başqa, hamısı ədəbi
yaradıcılığa meyillidir. İxtisaslarından,
peşələrindən asılı olmayaraq bu adamlar
üçün ədəbiyyat müqəddəsdir. Mansur kişinin ailəsi böyük olub,
övladları ondan zəhmətə, analarından, yəni nənəmdən
isə sözə olan sevgini öyrəniblər. Aralarında iqtisadçı, sürücü,
partiya işçisi, jurnalist, hüquqşünas, həkim
olanı var və onlar Mansur kişinin verdiyi tərbiyə,
göstərdiyi nümunə sayəsində həyat
yollarını seçiblər.
Hacı ilə ilk
tanışlığım
- Hacı ilə ilk
tanışlığım 1982-ci ildə, 14 yaşım
olanda baş tutub. 1978-ci ildə şeirim
"Göyərçin" jurnalında çap olunduqdan
sonra, ədəbiyyata həvəsim artmışdı,
yazırdım. Bir gün ailə
tanışlarımızdan birinin məsləhəti ilə
dayım məni "Bakı" qəzetinin redaksiyasına
apardı və unudulmaz Nəsir İmanquliyevlə
görüşdüm. O böyük insan məni diqqətlə
dinlədi, şeir dəftərimi vərəqlədi, sonra ədəbiyyat
və incəsənət şöbəsinə göndərdi.
Bax, o gün ilk dəfə Ağəddin Mansurzadə ilə
görüşdüm və ağlıma gəlməzdi ki, təxminən
on il sonra bu gözəl insan həyatımın
ən doğma adamına çevriləcək, mənim mənəvi
atam olacaq. Düz bir həftə sonra
"Bakı" qəzetində bir neçə müəlliflə
yanaşı, mənim də "Təklik" adlı
şeirim çap olundu. Və 1993-cü ildə bir
gün iş otağımın qapısı
açıldı, orta yaşlarında bir adam
içəri girdi. O məni xatırlamırdı, əlbəttə,
onun rəhbərlik etdiyi redaksiyadan bəlkə də, mənim
kimi yüzlərlə müəllif keçmişdi, amma mən
onu yaxşı xatırlayrdım.
- Mən
də, bütün ailə üzvlərimiz də sizin
yaxın olduğunuzu bilirdik. Bizim evdə, sizdə
tez-tez toplaşırdıq. Əminəm
ki, sənin də onunla bağlı maraqlı xatirən
çoxdur.
- Əlbəttə. Hacı
yaşadığım şəhərdə, ailəmdə
ağlım kəsəndən bəri böyüyə olan
ehtiyacımı ödədi, həmin o boşluğu doldurdu. Mən onun sayəsində ədəbiyyat cameəsində,
ictimaiyyət içində xeyli insanla tanış
oldum, hətta AYB üzvlüyü üçün zəmanətlərdən
birini də mənə o verdi. Çətin
günlərimdə maşına oturub problemlərimin həlli
üçün ərki çatan hər kəsdən kömək
istədi və mən bunu heç vaxt unuda bilmərəm.
Onun üçün ən
böyük vəzifə...
- İnsan həyatı hamar şüşə kimi olmur,
bunun enişləri, yoxuşları var. Cavan oğlan orta məktəbi
bitirib böyük şəhərə üz tutur və
sonrakı həyatı birbaşa bu şəhərlə
bağlı olur.
O həm
də yaxşı ictimaiyyətçi idi, insanlarla tez dil
tapırdı. Elə bu səbəbdən komsomol
işində, peşə məktəbində işləyəndə
həm hörmət qazanmışdı, həm də diqqət
çəkmişdi. Bəlkə də
komsomol, ya da partiya işində qalsaydı mühüm vəzifələrə
irəli çəkərdilər onu, lakin özünün də
dediyi kimi, onun üçün ən böyük vəzifə
qələminə xidmət etmək oldu. O, yazmaq
üçün doğulmuşdu, ömrünün sonuna qədər,
əli nə qədər qələm tutdusa, peşəsinə,
qələmə sadiq qaldı. Bu yolda özünə dost da
qazandı, düşmən də. Hətta bəzən kəskin
mübahisələr və münaqişələr zəminində
tanış olduğu adamlar da, bir müddət
sonra onun haqlı olduğunu başa düşüb üzr istəyərək
dostlarına çevrilirdilər.
- Bir
neçə belə hadisənin şahidi olmuşam. Orxan, Hacı müəllimlərini və
xeyirxahlarını tez-tez xatırlayırdı. Hətta
bir vaxtlar ona universitetdə dərs demiş müəllimləri
ilə sonradan dostluq edirdi...
Onun dostları
-
Haqlısan. Ümumiyyətlə, dostları
arasında cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrinin
adamları vardı. Onun dostları arasında nazirlər,
komitə sədrləri, millət vəkilləri, din xadimləri,
elm adamları, icra başçıları, fəhlələr,
həkimlər, polis rəisləri, prokurorlar, hakimlər,
iş adamları və b. Vardı. Bu adamlar həm
də fərqli yaş qruplarını təmsil edirdilər.
Üstəlik, onlar Hacının xətrini
çox istəyir, hörmətini saxlayırdılar. Bu hörməti özü qazanmışdı.
Təsəvvür edin, Xalq şairi Bəxtiyar
Vahabzadə Bakı Dövlət Universitetində müəllimi
olmuşdu. Sonradan aralarında yaxın
dostluq münasibəti yaranmışdı və bu, sonadək
davam etdi. Bildiyimiz kimi, rəhmətlik Nəsir
İmanquliyev milli jurnalistikamızın ağsaqqallarından,
patriarxlarından idi. Ustadından söz düşəndə
atam fəxrlə deyirdi: "Mən Nəsir İmanquliyevin
şinelindən çıxmışam". Xalq
yazıçısı Hüseyn Abbaszadə "Ədəbiyyat
və incəsənət" qəzetinin baş redaktoru
olduğu dövrdə atamı ilk dəfə ədəbi
işçi kimi işə götürmüşdü.
Sonradan adlarını çəkdiyim hər
üç xeyirxahına hörmət əlaməti olaraq
"Mən Bəxtiyaram...", "Nəsir İmanquliyev məktəbi"
və başqa kitabların üzərində gecə-gündüz
bilmədən işlədi, onları çap etdirdi. Belədə onun yeganə istəyi, qazancı mənəvi
hamilərinə, ağsaqqallarına sürpriz kimi təqdim
etdiyi kitablardan aldığı zövq, sonuncuları sevindirmək
arzusu olurdu. Onun Yazıçılar
Birliyinə üzvlük zəmanətlərindən birini Xalq
yazısı Əli Vəliyev vermişdi. Zəhmətkeş
adam idi Hacı, işləməkdən
zövq alırdı.
"Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetinin
əməkdaşı olduğu vaxt "Bakı" və
"Baku" axşam qəzetləri redaksiyasında ədəbiyyat
və incəsənət şöbəsinin müdiri vəzifəsi
boşalır.
Sən demə, həmin yerə
iddiaçılar da kifayət qədər çox imiş.
Adı siyahıda olmayan adam
Atam növbəti yazısını sevimli müəlliminə
təqdim edərkən, onunla hal-əhval tutan baş redaktor Nəsir
İmanquliyev sözarası bir oğul kimi xətrini istədiyi
tələbəsinə şöbə müdiri vəzifəsini
təklif edir.
Atam gözlənilməz təklifdən alınır,
düşünmək üçün bir qədər vaxt istəyir
və Nəsir müəllim məsələnin ciddiyyətini
anlatmaq üçün potensial namizədlərin adları
yazılmış siyahını ona göstərərək,
"fikirləşmək üçün zaman azdır",
- deyir.
Atam o
böyük insanla həmin gün aralarında olan söhbəti
həmişə sevgi və qürur hissi ilə
xatırlayırdı: "Nəsir müəllim imzası
kifayət qədər tanınmış adamların adları
yazılmış siyahını göstərib dedi ki, Ağəddin,
oğlum, sənin işləmək istədiyin yerə namizədliyi
verilmiş adamların adlarıdır. Hərəsini bir nazir,
bir raykom katibi, bir akademik tapşırıb, ancaq mən səni
işə götürdüm, çünki mənə
işçi lazımdır, kiminsə bacıoğlusu,
qardaşoğlusu yox...". Atam 10 ilə yaxın Nəsir müəllim kimi
böyük ustadın yanında çalışdı, onun təcrübəsini
öyrəndi.
Qeyd
etdiyim kimi, jurnalistlik fəaliyyətində Hacı
özünə çoxlu dost qazandı. Onlardan Bütün
Qafqazın Şeyxi Hacı Allahşükür Paşazadəni,
unudulmaz müəllimim, mərhum akademik Vasim Məmmədəliyevi,
Xalq şairləri Bəxtiyar Vahabzadəni, Məmməd
Arazı, Qabili, Nəriman Həsənzadəni, Vahid Əzizi,
Sabir Rüstəmxanlını, Nüsrət Kəsəmənlini,
İsa İsmayılzadəni, Rafiq Yusifoğlunu, Dağbəyi
İsmayılovu, Ənvər Məşədiyevi, Aqil
Dadaşovu, Hacı Mehman Fərzullayevi, sənət cameəsindən
Xalq artisti Canəli Əkbərovu, elm adamlarından Fərahim
Sadıqovu, Anar İsgəndərovu qeyd edə bilərəm.
Əlbəttə, bu siyahı kifayət qədər
uzundur.
Onun öz qanunları vardı
Evdə
öz qanunları vardı: kitablarına, şəxsi əşyalarına
icazəsiz toxunmaq olmazdı. Kitab rəfində hansı
kitabı harada, necə qoysa, yadında qalırdı,
gözucu baxan kimi bilirdi hansı kitaba, hansı əşyaya
toxunublar... Bəzən elə güman edirdik ki, o, kənar
adamlara daha çox doğmalıq göstərir, biz ailədə
bu münasibəti hiss etmirdik, amma sonradan anladıq, onun bizim
üçün tələbləri fərqli idi, bizdən
daha çox şey gözləyirdi və zaman-zaman biz onu
doğrultduqca münasibəti dəyişdi, başa
düşdük ki, onun sevgisini qazanmaq asan deyil. Qazandığı hörməti, cəmiyyət
içindəki mövqeyini kimsə qızıl sinidə gətirib
ona verməmişdi, bu səbəbdən bizi də həyatın
çətin üzünə hazırlayırdı və
yaşa dolduqca bunu daha aydın dərk etməyə
başlayırıq.
- Hacı ömrünün son illərində
naşir kimi fəaliyyət göstərdi. "Sumqayıt"
nəşriyyatını birlikdə təsis etmişdik, sonra
mən başqa işlə məşğul oldum, o isə sona
qədər davam etdi və açığını deyim ki,
xeyli maraqlı kitab çap olundu həmin nəşriyyatda.
Onun naşirlik dövrü
- Deyim ki,
nəşriyyat onun gəlir yeri, dolanışıq yeri idi, səhv
edərəm. O, nəşriyyatda öz biznes maraqları naminə
işləmirdi, bu, onun içindəki müəyyən
arzuların həyata keçməsi üçün vasitə
idi. Hacı, sanki nəşriyyatda çap
etdirdiyi kitablarla öz həyatına, dostlarına, müəyyən
insanlara olan vəfa borcunu verməyə
çalışırdı. Bəzən
cibinin son manatını da bu işə sərf edirdi və biz
bunu görəndə qıcıqlanırdıq. Təbii,
onu fikrindən daşındırmaq mümkün deyildi, amma bəzən
etiraz edirdik və o: "Mən bu işi görməsəm,
başqa heç kəs görməyəcək", -
cavabını verirdi. Bu proses onun şəxsi
yaradıcılığı üçün də stimul idi,
həmin ərəfədə onlarca publisistik və bədii
kitabı, xatirə kitabları çap olundu. Hər
kitabı çap olunanda uşaq kimi sevinirdi. Onun akademik
Vasim Məmmədəliyevə həsr etdiyi "Vasim Məmmədəliyev
zirvəsi" kitabı, Bütün Qafqazın Şeyxi
Hacı Allahşükür Paşazadə həzrətlərinə
həsr etdiyi "Bizim bir Şeyximiz var",
"Şeyxülislamlıq yolu" və başqa kitablar,
"Lal Vəli", "Cənnətdə görüşənədək"
kimi işıq üzü görmüş 40-dək kitabı
maraqla qarşılanmışdı.
- Səhv etmirəmsə,
Hacının 4 qardaşı və oğlu Savalan və sən...
AYB-nin üzvüdür. Aralarında
çox yazanlar da var, az yazanlar da. Bir az əmilərdən danışasan bəlkə.
- Xeyr, mən
AYB-nin üzvü deyiləm, Jurnalistlər Birliyinin
üzvüyəm. Böyük əmimiz
Zülfüqar Qodmanlı partiya işində
çalışmışdı, hələ sovet
dövründə bir neçə kitabı çap
olunmuşdu, Sumqayıtda tanınmış ziyalılardan idi.
Digər əmilərim - Nurəddin Mənsur, Fəxrəddin
Ziya da çox maraqlı şairlərdir. Əmilərimdən
uzun müddət polis orqanlarında
çalışmış, istefada olan polis polkovniki,
"Polisə Dəstək" İB-nin sədri və Mətbuat
Şurasının icraçı katibi Şəmsəddin
Əliyev də AYB-nin üzvüdür. Kiçik
qardaşımız Savalan da şeirlər yazır, bir
kitabı da çap olunub, amma yaradıcılıqla
davamlı olaraq məşğul deyil. Əslində,
şeir elə o cür yazılır, ilham gələndə,
sözlər üsyan edəndə... Yəni
doğru qeyd edirsən, ailəmiz sözə
bağlıdır. Şəmsəddin əminin
maraqlı analitik yazıları mütəmadi olaraq KİV-də
dərc olunur, xəbər saytlarında yerləşdirilir.
Nənəmiz folklor xəzinəsi
idi
- Söhbətlərdən
eşitmişdim, Hacının anası Züleyxa nənə
sinədəftər olub, bəs ailədə başqa kim nənə kimi sinədəftər idi?
-
Züleyxa nənəmi xatırlayıram, doğrudan sinədəftər
idi. Xeyli şeir, bayatı, nağıl bilirdi,
onun söhbətlərini dinləməkdən yorulmurduq.
İndi heyifsilənirəm, kaş o vaxt
ağlımdan keçəydi, nənəmin söhbətlərini
bir yerə yığıb yazaydım. Böyük
xəzinə olardı folklorumuz üçün.
Nənəmizin bu keyfiyyəti bibilərimizə də
keçib.
Artıq dünyalarını dəyişmiş Reyhan, Şəfiqə
və Rəsmiyyə bibilərim də folkloru başqalarından
az bilmirdilər. Yəni bu
ailənin adını çəkdiyim qadınları sadəcə,
orta təhsil almışdılar, amma hamısı sözə
bağlı idi. Məncə, azacıq əlavə
savadları olsaydı, bəlkə onlar da ciddi ədəbiyyatla
məşğul olardılar. İstənilən
söhbətləri atalar sözləri, zərb-məsəllər
ilə bəzəyirdilər. Görünür,
onların müşahidə qabiliyyəti güclü olub,
görüb-götürüblər və öz istedadları
daxilində eşitdiklərini bir qədər də bəzəyərək
həmsöhbətə çatdıra biliblər. Mən uşaqlıqdan kitab oxuyan olmuşam, folklor da
oxumuşam, yazılı ədəbiyyat da, amma onların
dediklərini ilk dəfə elə onların özündən
eşitmişəm. Belə demək olar da, qatı
açılmamış sözlər... Belə
fikirlərin, məsəllərin, bəzəmələrin əksəriyyətinin
müəllifi elə onlar özləri idilər.
Eşidəndə inanmırdıq, amma heç bir kitabda da
rast gəlmək olmurdu həmin söhbətlərə, məsəllərə,
misralara... Onların hər biri həyat
universitetinin məzunları idi.
- Orxan, Hacı ciddi jurnalist kimi
tanınırdı, bir qələm adamı kimi onunla
hesablaşırdılar. Bildiyim qədərilə
cavanlığında yeyib-içən adam
olmuşdu, amma mən onu ikinci dəfə görəndə və
dostluğumuz başlayanda artıq Hacı idi və ibadət
edirdi.
Allahla dostluq başlayanda
- Burada qəribə
heç nə yoxdur. Hacı gözünü
ibadət edən bir ailədə açmışdı, babam
da, nənəm də ibadət əhli olub. Hacı da
çoxu kimi, cavanlığında müəyyən qədər
məclislərdə olub, yeyib-içib, amma əlli
yaşı olanda Həcc ziyarətinə getdi və qalan
ömrünü öz Hacı adına
sadiq qaldı. Ziyarətdən sonra bəzi
dostları üz döndərdi ondan, amma bu, Hacını qəti
narahat etmirdi.
- Hə, bilirəm, hərdən
söz düşəndə deyirdi ki, filan dostumu itirsəm də,
əvəzində daha etibarlı dost tapdım. Mən bunu
başa düşmürdüm, bir dəfə soruşdum,
Hacı, axı kimi itirib, kimi tapmısan? Dedi, filankəsi,
filankəsi... itirdim, amma Allah kimi bir dost tapdım özümə.
- Elədir.
Ziyarətdən sonra həyatına təzə
adamlar daxil oldu. Bu adamlar da ona hörmət
edirdilər, sanki illərdi tanıyırdılar onu.
Bayaq da dedim, möhtərəm Şeyximizlə
dostluq edirdi, ömrünün sonunadək Qafqaz Müsəlmanları
İdarəsi Elmi-Dini Şurasının üzvüydü. Deyəsən, ikinci dəfə ziyarətə bir
yerdə getmişdiniz.
Kəbədə təvaf vaxtı...
- Doğrudur, 1997-ci ilin aprelində
bir yerdə getdik ziyarətə və xeyli ziyarət xatirəm
var onunla bağlı. Kim bilir, bəlkə də, hansısa
yazıya, romana, hekayəyə köçəcək xatirələrdir.
Təyyarədə yanaşı oturduq, Məkkədə, Mədinədə
oteldə eyni nömrədə qaldıq, eyni vaxtda Kəbəni
təvaf etdik. Kəbə ətrafında qoca, xəstə
atasını çiyninə alıb, təvaf edən bir cavan
çeçen gördük. Hacı kövrəldi, dedi,
bundan böyük xoşbəxtlik ola bilməz,
ata öz övladının çiynində Kəbə evini
təvaf edir. Kaş mənim də belə bir
imkanım olaydı. O, sözünü bitirən kimi mən
də pıçıldadım: "Kaş mənim də
imkanım olaydı...". Sonra ikimiz də
göz yaşlarımızı sildik...
- Belə
şeylərə çox həssas idi. Bəzən
bir filmə baxanda gözləri dolurdu. Yaxın
adamlarını, dostlarını itirəndə də kövrəlirdi,
sanki yalqızlaşır, uşaqlaşırdı.
- Mən Hacını həmişə
gümrah, sağlam görmüşdüm, amma birdən-birə
düşdü. Soyuq havalarda
belə dənizdə çimirdi. İdman
edirdi həyətdə. Xeyli "dəniz"
dostu vardı. Birdən onun xərçəngdən
əziyyət çəkdiyini eşitdik.
Ağrılarını gizlədirdi
- İş ondadır ki, biz xəbər tutanda
ağır xəstəlik artıq üçüncü mərhələyə
adlamışdı. Yəni onu xilas etmək qeyri-mümkün
idi. Sonradan bildik, sən demə,
ağrılarını uzun müddət bizdən gizlədib.
Xaraktercə elə adam idi, bəzi şeyləri
ciddi qəbul etmir, keçib gedər deyirdi. Müalicəyə
başladıqda isə dediyim kimi, artıq gec idi. Buna baxmayaraq əlimizi heç nədən üzmədik
və sona qədər onun xilası üçün
bacardığımızı etdik. Növbə
ilə qalırdıq yanında, bəzən iynələrini
böyük qardaşım Elxan vururdu, həm də
böyük kimi atam ona açırdı ürəyini.
Vəziyyətinin kritik olduğunu özü də
başa düşmüşdü və Elxana demişdi ki,
müalicəni qurtarmaq lazımdır, onsuz da xeyri olmayacaq,
üstəlik, siz də əziyyət çəkirsiz. O
vəziyyətdə belə bizi düşünürdü, əziyyət
çəkməyimizi, çətinə düşməyimizi
istəmirdi...
- Bir arzusu, görmək, bitirmək
istədiyi yarımçıq işi qaldımı? Nəsə vəsiyyət etdimi sizə?
Allahdan möhlət istəyirdi
- Həmişə
deyirdi ki, Allahdan 75 il ömür istəyirəm.
Böyük qardaşı, ata əvəzi
bildiyi Zülfüqar əmimiz 65 yaşında vəfat
etmişdi. Dünyadan belə tez
köçəcəyini ağlının ucundan da
keçirmirdi. Atam həyata çox
bağlı idi və dediyim kimi, sağlam həyat tərzi
sürürdü. Bəlkə də Allahdan 75 il ömür istəməsi səbəbsiz
deyildi, planlarında yazmaq istədiyi mövzular, nəşr
etmək istədiyi kitablar vardı. Heç vaxt 80 il, 100 il ömür payı istəmədi. Bu möhləti yazmaq istədiyi kitabları bitirmək,
missiyasını başa çatdırmaq üçün
arzulayırdı. Təəssüf,
ömür vəfa etmədi, 68 yaşında tərk etdi bizi.
Ömrünün son illərini Corat qəsəbəsində
yaşamışdı, vəsiyyət kimi bizdən Corat qəbiristanında
dəfn edilməsini istədi və arzusu yerinə yetirildi.
Tale elə gətirdi ki, son yazılarını toplayıb,
ölümündən 5 il sonra - 2013-cü ildə
"Ömür bitsə də..." adlı kitabını nəşr
etdirdik. Kitabın təntənəli təqdimatı
Mətbuat Şurasında baş tutdu. Qismət
olsa, pandemiyadan sonra atamın bəzi povest və hekayələrini,
günümüzlə səsləşən publisistik
yazılarını yenidən nəşr etməyi, ya da
seçilmiş əsərlərini çap etdirməyi
düşünürük.
Söhbətləşdi: Əyyub
QİYAS
Ədəbiyyat qəzeti.- 2020.- 29
avqust.- S.20-21.