Nəvələrin nənəsi

hekayə

Uşaqlar üçün yazılan hekayələrdə qəhrəmanlar, adətən, nəvələr olduğu halda, bu gün bizim əsas qəhrəmanımız nənədir. Bilirsiniz niyə? İndi bilərsiniz. Nənənin üç nəvəsi var. Siz onun nənə olmasına baxmayın, iki ay öncə işdə dincəlmədən ora-bura qaçır, yorulmaq bilmirdi. Tez-tez tələbələr və alimlər qarşısında tək Azərbaycanda deyil, Avropa ölkələrində belə Azərbaycan dili haqqında, ədəbiyyatı haqqında məruzələrlə çıxış edir, dilimizin gözəlliyini, hər xalqın öz dilinə olan ehtiramını anladırdı. Nənə nəvələrini də unutmaz, boş vaxtlarında onları görməyə gedərdi. Bu gün də dünyanı əsarətə alan "tac"lı fəlakət - Koronavirus olmasaydı, yenə də nənə nəvələri ilə bərabər olmayacaqdı. Bu çətin günlərdə nənənin övladları növbədə olmalı, uşaqlarından uzaqda qalmalı idilər. Bu səbəbdən də nəvələri yığışıb nənələrinə qonaq gəlmişdi. Nənənin məsuliyyəti də elə o zamandan başladı. Nənə əvvəlcə nəvələrini sırayla öpüb bağrına basaraq, "Xoş gəlmisiniz, ay mənim canlarım, nənə sizə qurban olsun", - dedi. Onlardan cavab almayan nənə barmağını dişlədi... - "Həəə, demək belə oldu". Evdə valideynləri ilə rus və ingilis dillərində ünsiyyət quran uşaqlar nənəyə məhəl qoymayıb, əvvəl rus dilində cizgi filminə baxdılar, sonra isə ingilis dilində oyun oynadılar, bəzən qalib gələn tərəf "vauuu" deyə cikkə çəkir, "okey" deyə sakitləşir, rus və ingilis dillərində sevinclərini və ya kədərlərini büruzə verirdilər. Yemək vaxtları çox sakit keçirdi. Nənə öz-özünə "Yaxşı ki, bütün dünyada yeməklər eyni yeyilir", - desə də onların Azərbaycan yeməklərini sevmədiklərini hiss etdikcə üzülür, əsəbləşirdi. Bəzən də yemək süfrəyə gələndə uşaqlar nənənin xörəklərinin dadına baxmadan dünya mətbəxindən yeməklər sifariş verir, Azərbaycan yeməklərinin bəzilərini belə tanımır, öz aralarında ingiliscə danışırdılar. Əslində, nənə onları anlayırdı. İngilis dilini yaxşı bilməsə də, rus dilini gözəl bilirdi. Amma onlara Azərbaycan türkcəsində cavab verir, nəvələrinin ana dilini bilmədikləri üçün övladlarını qınayır, gözləri yaşarırdı. Uşaqlar meyvələrin adını belə azərbaycanca anlamır, nənə onlara meyvələrin adını öyrədir, dönə-dönə tələffüz etmələrini tələb edirdi. "Bu almadır, bu isə armud. Uşaqlar, bu göyərtidən yemək sağlamlıqdır. Bax, bu keşniş, bu isə şüyüddür". Nəvələrin böyüyü İlkin meyvələrin adını düzgün tələffüz etdikcə nənənin sevinci yerə-göyə sığmırdı. Nənənin sevinməsini balaca Ömər və Azad anlaya bilmir, dodaqlarını büzərək meyvələrin adlarını rus dilində təkrar edir, nənənin bu meyvələrə nədən başqa cür ad verməsinə təəccüb edirdilər.

Artıq iki ay vardı ki, "taclı" bacı Azərbaycanda da ayaq açmış, insanları işindən-gücündən qoyaraq evlərdə dustaq eləmişdi. Altmış beş yaşından yuxarı olan yaşlı nənə və babalara daha çox qadağalar qoyulmuşdu. Nəinki küçəyə çıxa, hətta onlara nəvələri belə etibar edilə bilməzdi. Bu baxımdan nənənin şansı gətirmişdi. Onun əsas dərdi Azərbaycan dilini bilməyən üç oğlan nəvəsi idi. Yox, nə qədər ki, uşaqlar onunla bir evdə yaşayır, nənə onlara əcnəbi dillərdə danışmağı qadağan edəcək, hər gün onlara on-on beş söz öyrədəcəkdi. Nənə meyvə adlarından başlamaqla nəvələrinə əvvəlcə sözləri, sonra isə cümlələri öyrətməyə başladı. Artıq uşaqlarda doğma dilimizə maraq yaranmışdı, elə gözəl "nənə can" deməklə, dadlı, şirin meyvələrin adını əzbərləyir, nənənin söylədiyi nağıllara qulaq asa bilirdilər. Bəzən sözləri anlamayanda nənədən soruşur, suallar verirdilər. Günlər, həftələr ötürdü. Nənə "taclı" virusun təhlükəsini belə unudaraq həm nənəlik borcunu, həm də müəllimlik vəzifəsini sevgi və fəxr hissi ilə həyata keçirirdi. Nənə nəvələrinə şeirlər yazır, yazdığı şeirləri onlara əzbərlətmək üçün təkrar-təkrar söylədirdi. Nəvələrin böyüyü İlkin olduğuna görə ilk şeir ona yazılmışdı:

İlkin yığıb fırçanı

Yenə şəkil çəkirdi,

Baxdım, tanıdım onu -

Babasını çəkirdi.

Amma nədənsə İlkin

Babasının başında

Qırmızı turp çəkirdi.

Dedim: "Bala, bu nədi?

Başda, saç çək, turp nədi?".

Gülüb söylədi nəvəm:

- Nənə, mən də bilmirəm.

Babam söyləyib deyə,

"Başında turp əkirəm".

Sonra sıra Ömərə gəldi, nənə bu dəfə Ömərin xasiyyətindəki cəhəti diqqətə çatdırırdı. Təbii ki, şeir illər əvvəl yazılmışdı. Hələ o zamanlar Ömər lap kiçik idi. Nənə Ömərin əllərindən tutub şeiri əzbərdən söylədi:

Ömər yaman cığaldı,

Nə desən əksin edir.

Mən ye desəm yeməyir,

Yat deyəndə yatmayır.

Çox düşünüb, nəhayət,

Əlac tapdım bu səhər,

"Zərərlidi yeməklər,

yeməkləri yeməzlər".

Deyib ordan gedirəm

yemək dolu qabları,

dönüncə boş görürəm.

Nənə sonunda ən kiçik nəvəsinin qarşısında dayandı. Azadın gözlərindən yenə də hər zamankıtək sevinc yağırdı. Nənə bir an düşündü ki, ən zülmət gecəyə Azadın gözlərinin işığı bəs edər. Və nənə o gözlərin işığına həsr etdiyi şeiri əzbər söylədi:

Azadın gözlərində,

İşıq olur güləndə

Hansı gün ki, ağlayır,

Tez işığı yandırır.

Deyirəm işıqları

Yandırmazlar gündüzlər.

Deyir, axı demişdin

Mən gülsəm işıq olur.

İndi ki ağlayıram,

Ona görə işığı

Məcburam yandırıram.

Onlara yazıldığı üçün uşaqlar bu şeirləri daha tez əzbərləməyə başladılar. "Uşaqların yaddaşı daha möhkəm olur" - deyirlər. Onlar yüzdən çox söz öyrənmişdilər. Nənənin sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Ən çox da ona görə sevinirdi ki, nəvələri ilk gəldikləri zaman , "xoş gəldiniz , ay mənim canlarım" deyərkən, ona cavab verə bilməmişdilər, indi artıq uşaqlar bir-birilərinə can deyib-can eşidirdilər.

Artıq "taclı virusun" fəlakəti sakitləşir, bəzi yerlərdə işlər başlayırdı. Bir gün nənənin övladları uşaqları evlərinə götürmək üçün sabah gələcəklərini bildirdilər. Nənə nəvələrini başına topladı: - Nəvələrim, nənənizlə yaşamaq necə idi? - deyə soruşdu. Əvvəl böyük nəvə yaxınlaşıb nənəsinə sığındı: "Mənim gözəl nənəm, mən səni çox istədim, sən mənim ürəyimsən", - dedi. Nənənin sevincdən gözləri doldu. Sonra balaca Ömər və Azad nənənin əllərindən tutub gülümsədilər. Nənə bir anlıq özünü tələbələri qarşısında çıxış edirmiş kimi hiss etdi.

- Uşaqlar, bütün dilləri bilmək gözəldir. Siz rus dilini də, ingilis dilini də gözəl bilirsiniz, amma siz nə rus, nə də ingilis deyilsiniz, siz Azərbaycan balasısınız. Bu gün mənə söz verin, söz verin ki, əvvəl Azərbaycan dilində səlis danışacaq, daha sonra başqa dilləri öyrənəcək, sevginizi, arzunuzu Azərbaycan dilində bildirəcəksiniz. Ona görə ki, bu dil sizin Vətəninizin - ananızın dilidir.

Nənə qapının zənginə, sanki dərsdən ayrıldı. Nənə və nəvələri qapını açdılar. Təmiz hava və günəşin istiliyi otağa doldu. Hər kəs qucaqlaşıb-öpüşdü. Sevinc sədaları otağı başına aldı. İlkin uşaqların əvəzindən valideynlərinə gülə-gülə, "xoş gəldiniz" - dedi. Ata və ana təəccüblə nənəyə baxdılar. Nənə onlara "susun" deyə işarə etdi. Bir azdan nənəylə vidalaşmaq anı yaxınlaşdı. İlkin böyük nəvə olaraq nənəsini qucaqlayıb: - Nənə can, çox sağ ol - dedi. Nənə nəvələrini bağrına basıb öpdü. Gənc ata və ana yenə də təəccüblə nənəyə baxdılar. Nənə heç nə demədən susdu və onların arxasınca - Yolunuz açıq və aydınlıq olsun, - deyərək bir qab su atdı və qapının kandarına söykəndi. Uşaqlar pillələrdən enərək nənələrinin onlara yazdığı şeirləri söyləyirdilər. Onlar uzaqlaşana qədər nənə qapını örtmədi, bir anlıq fikrə getdi, yenə də alim və müəllim düşüncələri onu rahat buraxmadı. "Bəlkə də heç dünyada Koronavirus adlanan bir virus yoxdu. Bəlkə də bu Tanrının bir-birindən qopan insanları, qonum-qonşunu, qohum-əqrabanı bir yerə yığmaq istəyi, bəlkə də Tanrının insanlığa bir çağırışı, ya da insanların özlərinə dönmələri üçün bir üsyanıdır". Nənə yenə də həmişəki kimi özünü tənqid elədi: "Axı mən Koronavirusdan da əvvəl nənə idim, məgər nəvələrimin əcnəbi dildə danışdıqlarını bilmirdim?".

Mərziyyə Səlahəddin

Ədəbiyyat qəzeti.- 2020.- 18 iyul.- S.28.