Uğurları
yaşına sığmayan Vətənkeş şair - Yusif Nəğməkar...
Müasir
mərhələdə Azərbaycan xalqının milli-ictimai
düşüncə, əxlaq və mənəviyyat, bədii
təfəkkür və intellekt siferasına məxsus sənət
adamlarından biri də, şair, publisist, jurnalist Yusif Nəğməkardır...
Yusif Nəğməkarın
yaradıcılığını uzun müddətdir ki, həmişə
izləmişəm, haqqında yazmışam, indi də, bir
neçə kitabı qarşımdadır... İlk
olaraq onun illər öncə çıxan "Bəsirət
gözəli" kitabını vərəqləyirəm. Bu kitab müəllifin şəkilaltı
verdiyi bu misralarla açılır, özü də
şairin öz xəttində, altında da öz imzasıyla
(bunun da mənası var):
Ömür
azdır, lap yüz de;
Tanrı
yarı bölməsin!..
Diriykən
elə söz de,
Ölümünlə ölməsin.
Sonra onun
digər kitablarını da vərəqlədim, oxudum, onun
söz dünyasna, şeir aləminə, duyğular dənizinə
daldım... Və gördüm ki, bu bənddə, bu misralarda
deyiıən mətləb onun poetik amalı, bədii-estetik
kredosudur...
Yusif Nəğməkar
(Mədətov Yusif Məhiş oğlu) - şair-publisistdir.
Aran uşağıdır, yovşan ətrli çöllərdə,
tərəkəmə ellərində - Beyləqan bölgəmizin
I Aşıqlı kəndində, dinə-imana tapınan bir aiədə
1955-ci il, martın 22-də anadan
olmuşdur.
Beyləqanım
- bal sözüm,
Doğmaca, halal sözüm.
Babaların
gur səsi,
Kökümün göyərməsi.
...Baş
qaldırdı yer altdan,
Qürurum
- Örənqalam.
Bu
şeirini 18 mart 1989-cu ildə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət
heyətinin qərarə ilə Jdanov rayonunun yamama
adının ləğv olunaraq taixi adının - Beyləqan
adının bərpası xəbərindən vəcdə gələrək
yazıbdır Yusif Nəğməkar!
Görkəmli
şair, Yusiflə az qala "ata-oğul" münasibətində
olan Bəxtiyar Vahabzadə onun adını "Nəğməkar
Yusif" kimi təqdim edibdir, qələm dostu, istedadlı
ziyalı Asif Mərzili isə ona "Nəğməkar
şair - Yusif Nəğməkar" deyibdir! Olsun, məncə
hər ikisi caizdir və mənə elə gəlir ki, bu onun
şair təbiətinin imkanlarının əzəliliyi ilə
əbədiliyinin funksiyonal vəhtətindən irəli gəlir...
İlk şeirlər kitabı "Sazın
işığında" (1984) adlanır. Sonralar
çox sayda şeirlər və poemalardan ibarət
kitabları çap olunmuşdur.
Maraqlı
publisist yazıları ilə də diqqətdədir... Onun
Baykal-Amur magistral tikintisində çalışan azərbaycanlılara
həsr etdiyi "Ulkana uçan Zümrüd quşu"
(1984) publisist silsiləsi, Sibir çöllərinə
sürgün olunan repressiya qurbanları həmyerlilərimiz
barəsində "Bizim ellər yerindəmi?" silsilə
tele-verilişləri rəğbətlə
qarşılanmışdır.
Onun poeziyası, bədii-publisist yazıları
Yazıçılar Birliyinin orqanlarında müntəzəm
çap olunmuş və olunmaqdadır. Yusif Nəğməkarın
sözlərinə bəstəkarlarımız tərəfindən
onlarca nəğmələr bəstələnib və
onların əksəriyyəti dillər əzbərinə
çevrilmişdir. Respublikanın xalq artitsti Niyaməddin
Musayevin bəstələyib ifa etdiyi Ümummilli lider Heydər
Əliyevə həsr olunmuş "El
atası","Qurtuluş nəğməsi, Azərbaycan
prezidenti cənab İlham Əliyevə həsr olunmuş
"Azərbaycan prezidenti"kimi xalq arasında məşhurlaşmış
və Azərbaycan radiosunun daimi-"Qızıl fond"una
daxil edilmiş nəğmələrin söz yazarı da Yusif
Nəğməkardır. Onun dünya ədəbiyyatından
tərcümələri olduğu kimi əsərləri də
dünya xalqlarının dillərinə tərcümə
edilmişdir. O, 2015-ci ildə Çanakqala zəfərinin
100 illiyi münasibətilə Türkiyənin Bakıdakı
Böyükelçiliyi ilə AYB-nin birlikdə keçirdikləri
ədəbi müsabiqənin qalibi ("Çanakqala-Türkə
qala" poemasina görə) olmuşdur.
Azərbycan
Yazıçılar Birliyinin (1995), Azərbaycan Jurnalistlər
Birliyinin üzvüdür (1989), "Qılınc və qələm",
Rəsul Rza adına Beynəlxalq ali ədəbi mükafatlar laueratıdır(2004). Şeirlərinə
musiqi bəstələnmiş, əsərləri xarici dillərə
tərcümə edilmişdir...
Bu əsərləri,
kitabları, şeirləri, nəğmələri ilə
oxucuya ürəyini açan, yurddaşlarına, dərddaşlarına
köynək-köynək, göynək-göynək yaxın
olan, doğma olan şairdir Yusif Nəğməkar!
...Onun
poeziyasının başlıca bir meyarı var: Bütöv
Azərbaycan - Müstəqil Azərbaycan - Azərbaycan
dövlətçiliyi... Bundan kənar nə varsa bu aləmdə
ona dəxli yoxdu! Bu amala zərrə qədər, iynənin
ulduzu qədər zərər gətirən hər şey ona
bir dağ, həm də sinədağ görsənir, səsi,
sözü, şeiri "Azərbaycan harayı"na çevrilir
Azərbaycan
bir qaladır - daşı bölünməz,
Bölünəsı halal ruzi-bərəkətidir.
Vüqarının,
qürurunun yaşı bilinməz,
Azərbaycan - namusumun məmləkətidir.
O,
canında Azərbaycançılıq yanğısı
daşıyır. Nə qədər səbirli,
təmkinli olsa da, yeri gələndə bir çınqıya
bənddir ki, o yanğının alovunu görəsən.
İstər şeirlərində, istər söhbətlərində,
istərsə də sinəsinə basdığı sazın
"Yanıq Kərəmi"sində!! Bu baxımdan, Yusif Nəğməkar,
yeni təbircə - Vətənkeş şairdir!!
Xoşa gələn cəhətlərdən biri budur ki,
onun hər hansı şeirində düşüncənin təzyiqinə
məruz qalması hiss olunmur. Onun şeirləri rəvan
və oxunaqlıdır. Aşıxsayağı
sadəlikdədir. Bu şeirlərdəki
bəndlər asanlıqla, cəmi bir-iki dəfə oxunmaqla
yaddaşa köçə bilir. Məsələn,
"Yanıq Kərəmi"yə oynama, qardaş"
şeirində olduğu kimi. Bu şeirdə böyük
bir epoxanın dərdi-kədəri müasir dövrün dərdinə-kədərinə
qovuşaraq mənəvi-əxlaqi, hətta sosial dərsliyə
çevrilir:
...Uzandı
sözüm də sənin boyunda,
Bu el
şənliyində, bu el toyunda,
Oyundankənarsan
sən bu oyunda,
"Yanıq Kərəmi"yə oynama, qardaş.
Yusif Nəğməkarın şeir, poeziya aləmində
min illərdən bəri tərənnüm olunan sevginin, məhəbbətin
özünün də özünəməxsus,
özünün olan çalarları mövcuddur. Onun şair fəhmilə
dediyi "Sevgim mələklər yuxusu" obrazı, ifadəsi
fikrimə əsas verir. Məsələn,
Yusif "Sənin gözəlliyin nəyimə gərək"
şeirində olduğu kimi sevgili obyektinə tamamilə
başqa bir bucaqdan baxmağı bacarır. Yusif Nəğməkarın
yeni "Sevgi məbədi" kitabında toplanmış
şeirlərində, ümumilikdə, saf, bütöv, kamil
insan sevgisindən bəhs olunur:
Hər an
işıldayıb aylanan gözəl,
Sənin gözəlliyin nəyimə gərək?!
Dəmadəm
yüz yerə paylanan gözəl,
Sənin gözəlliyin nəyimə gərək?!
Bu şeir insanın mənəviyyat aləminə təzə
bir baxışdır. Şair gözəlliyi gözdən salanlara
qarşı çıxır, mənəviyyat
pozğunları hər cür gözəllikdən məqsədləri
üçün istifadə edəndə insanın,
insanlığın özünə zərbə dəyir,
"gözəl görsənən" gözəlliyə
çevrilmir, gərəksiz bir şeyə dönür:
...Ey ulu
gözəllik, sənin balanam,
Sanma gözəlliyi gözdən salanam.
Əsil
gözəllərdən ilham alanam!..
Sənin gözəlliyin nəyimə gərək?!
Yusif Nəğməkar
lirik şairdir, nəğməkar şairdir və nəğməkarkıq
onun lirizmindən süzülür... Amma bu gözəl lirik
şairin satira və yumor, eyhamla cilvələnən şeir
nümunələri də tutarlıdır.. Lap, bu günlərdə qələmə
aldığı digər bir nümunəyə, "Ələkçinin
qılverəni" satirik-yumoristik şeirinə diqqət
yetirək:
Bir dilək
var, bir diləkçi,
Bir bələk
var, bir bələkçi...
Bir ələk
var, bir ələkçi,
Bir də
ələ əl verəni -
Ələkçinin qılverəni.
"Ələkçinin
qılverəni" metaforunda yaramaz, yaltaq,
araqızışdıran adamların obrazı göz
önündə canlanır və Yusif bu obraza məxsus tipik
xasiyyətələri çalarları ilə yumoristik-satirik
bir tərzdə bu şeirində verə bilibdi...
Yusif Nəğməkar
sözə ehya verməyi bacarır, onun yeni məna
çalarlarını, yeni ifadə tərzini tapır, lakonik
təşbih və ibarələrdən istifadə edir,
qeyri-adi poetik ümumiləşdirmələr aparır, yeni məna
yozumları əldə edir... Elə bu sənətkarlıq
meyarlarına görə də, Yusif Nəğməkarın
lirikasının əksər nümunələri
"ovqat", əhval-ruhiyyə lirikasına çevrilir, təsirsiz
ötmür.
Yusif Nəğməkarın"Çingiz
çini", "Vəslin edamı", "Zal
ağacı", "Ah-Naz - Şahnaz", "Şər
Şənbə" poemaları onun epik təfəkkürünün
imkanlarının ürəyəyatan sədalarından xəbər
verir və bu istiqamətdə onun yaradıcılıq
imkanlarının gələcəkli olmasının əks sədalarıdır...
Onun "Zal ağacı" poemasının qəhrəmanı
real həyatda yaşayan zəhmət adamıdır, təbiəti
müdriklikdən yoğrulmuş çoban Zal kişidir.
Poema bu
kövrək, amma olduqca düşündürücü, mənalı
misralarla başlayır:
Bəllidir
taleyim, bəxtim dünyaya,
Neyçün şimşək olub çaxa bilmirəm?!
A kəndim,
gözündən baxdım dünyaya,
Dünyayadan gözünə baxa bilmirəm.
Poemaya ön söz əvəzi yazan akademik Teymur
Bünyadov bu məqaləsini haqlı olaraq "Kişilik
qalalar" adlandırıbdır. Doğrudan da, Yusif Nəğməkar
çoban Zalın şəxsində qalaya dönən,
mentallığın daşıyıcısına çevrilən
azərbaycanlı kişisinin obrazını yarada bilmişdir.
Yusif Nəğməkarın şeirlərinin nüvəsində
meditativlik həmişə üstünlük təşkil
edir və fikrin profanasiyası ilə ruh məbədgahının
ətrafında dolaşmağı bacarır. Bu keyfiyyətlər
onun yaradıcılığına şəxsiyyətindən
süzülüb gəlir. Belə olmasaydı Bəxtiyar
Vahabzadə bu qədər məhəbbətlə gerçəyi
yazmazdı:
"Mən bu tanıdığım müddət ərzində
Yusifdə şairliklə yanaşı, ilk növbədə nəciblik
görmüşəm, insanpərvərlik görmüşəm,
sədaqət görmüşəm, insana xas olan ən
gözəl keyfiyyətləri mən Yusifdə
görmüşəm. Ona görə mən bu cavan şairi
çox istəyirəm!" Mənə də elə gəlir
ki, təkcə Yusif Nəğməkarı tanıyanlar deyil,
onun poeziyasının sehrinə düşənlərin
hamısı bu kəlmələrin altından ürəklə,
inamla imzasını qoyarlar!..
65
yaşının dolaylarında gərdiş edən Yusif Nəğməkarın
"Qələmin səsi" daima gələcək,
oxucularını sevindirəcək, poeziyamızı zənginləşdirəcək,
"qələminin səsi" həmişə gur
olacaqdır...
11.06.2020
Qurban Bayramov
Ədəbiyyat qəzeti.- 2020.- 12 iyun. S. 22.