Laləli yuxular - Sona Vəliyeva yazır

I günün yuxusu

Yuxularımda qız görkəmli, qırmızı libaslı lalələr məni çağırırdılar. Lalələrin çağırışı, onlarla söhbətim yaddaşımın dərinliklərindən çox xatirələri üzə çıxarırdı. Nədir, "kimdir" bu lalələr? Hər birimiz Allahın izni ilə var oluruq, zaman-zaman missiyamızı yerinə yetirib, gəldiyimiz yerə qayıdırıq. Allaha dönüşümüz müxtəlif qiyafələrdə olsa da, bu, ruhi baxımdan ona məxsusluğumuzun nəticəsidir.

Bəs altıləçəkli, qıpqırmızı, bağrıqan lalələr dillərə dastan gözəlliyi və taleyi ilə hansı missiyanın daşıyıcısıdırlar? Bir dərvişdirmi bu lalələr? Yer üzünə göndərilən, sonra qeyb olan, təzədən torpaqdan lalə qiyafəsində zühur edən mələkdirlər, bəlkə... Deyilənə görə, lalənin altı ləçəyi, dərvişlərin iman nurunun altı qatına bənzədilir ki, bu da İlahi nura qovuşmağın bir göstəricisidir. Anladım ki, lalə eşqin özüdür, sevgidə əriməyi, yanmağı tale seçən, onu yer üzündəkilərə öyrədən aşiqin gül halıdır. "Lalə", "Allah", "Hilal" kəlmələrində hərflərin cəmi, məna qohumluğu və sözlər arasında əlaqələrin sirri nələr söyləmir bizə... Hər şey, əslində, Tanrının eşqini ifadə etmirmi?

Lalə hər halda Tanrının gözəl əsəri kimi çoxsaylı yozumlara yol açır. Külli-kainat, eləcə də, insan Tanrının əsəridir. Hər şeydə Allah mövcuddur. Bəs biz hər yerdə onu görə bilirikmi? Bütün külli-kainat "Allah-Allah" - deyir, eşidən varmı? Allaha aşiq olanların isə yerlə heç bir işləri olmaz, onlar ərşdən sallanan bir nur kəndirindən yapışaraq İlahi cəzbə təslim olub daima göylərə can atarlar. Dünyəvilikdən uzaq, həmişə yüksəliş üçün dua və eşq nəğmələri oxuyarlar.

Lalənin hərfi mənasında "hilal" ilə yaxın məna daşıması da, görünür, aşiqin səmadakı hilalın parıltısına can atması ilə bağlıdır. Yer göyün, göy yerin əksidir, bəlkə də, güzgüsüdür... Bir-birimizə bu yerlərdə nə vaxt rast gəlmişik, bu gün nədən bir-birimiz üçün darıxmışıq, doğmalığımızın tarixi haçandan başlayır? Əks halda, bu lalələr niyə məni özlərinə həmdəm seçsinlər?

Min il əvvəl öz evimmiş, bəlkə də,

Bu lalənin boylandığı talalar.

Məni sevən mərd igidmiş, bəlkə də

Tala üstə heykəlləşən qayalar.

Nə qədər lalələr bitirib torpaq,

Nə qədər sonalar udub bu torpaq,

Biz kimi çağırıb cavabın soraq,

Yuxumda çağıran lalə sirrini...

Xatirələr düymələnsin, bəzənsin,

Yurd həsrətin ümidə bük, göyərsin.

Qəlbimdəki əks-sədammı bu səsin? -

Gec yetişsəm, de, lalələr küsməsin.

Nakam şəhidlərin köz-köz dərdidi,

Dərən gül adına əl, qol, göz dərdi

Səbrimə üsyandı, Allah, "döz" dərdi

Haraya çağırır lalələr məni?

II günün yuxusu

Aşiqlər məkanında lalənin ləçəklərinin üzü göyə dayanması, bir dərvişin, eşq yolçusunun dua etməsinə bənzəyir. Sanki eşq yolçusu dua edir. Aşiq əllərini göyə açıb dua edərkən, içində şam kimi yanıb əriyə bilirsə, yox olub ruhən var olmağı bacarırsa, əsl məqsədə çatmış sayılır, eynən lalə kimi. Köksündə isə son yanğının qapqara köz yeri qalır, - laləsayaq... Haqq aşiqi yanmayınca həsrətində olduğuna qovuşa bilməz, - lalətəki...

İndi lalənin bağrı bildinizmi niyə qaradır? Həsrətinin qığılcımı düşdüyü yeri köz-köz yandırıb. Kənardan baxanda gözəlliyi ilə göz qamaşdıran lalənin qara bağrı görünmür. Əsl aşiq də belədir: Çəkdiklərini kimsəyə bildirməz, içi çölünə uyğun gəlməz. Eşq yolunda yanar, yanar ruhu qovrula-qovrula yandıqdan sonra arzusuna çatar - Tanrısına qovuşar...

Torpağın yara yaddaşı,

Kimdi itib yar-yoldaşı,

Bağrı yanıq, gözü yaşlı

Lalələr çağırır məni...

İçim, çölüm, qapım, bacam,

Görrəm lalə ləçəyidi.

Pəri laləm, bu nə sirdir?

Adım kimin gərəyidi?

Kimdi məni nişan verən?

Səs içimdən, səs qeybdən,

Sübhə qədər yetişməsən,

Gözü yolda qalanım kim?

Hanı dəli-dolu könlüm?

Hanı gülə gərək könlüm?

İçim, çölüm lalə yükü,

Köz-köz alışdırar məni...

Bu səs yuxu, bu səs gerçək,

Qəm Şuşadan Göyçəyədək.

Torpaq kimi içim göynək,

Lalə dağı var könlümün...

III günün yuxusu

3-cü günkü yuxumdan anladım ki, lalələr Tanrının "Ol" kəlməsindən yaranan gözəlliklərin ilklərindəndir. Lalə aşiqin özüdür. Həzrəti Mövlanə bir vaxtlar "ey könül, canına üflənən nəfəslə yan, qovrul! Amma lalə kimi ol ki, halından sadəcə "yar" xəbərdar olsun" - deyə könlünü eşq atəşində odlanmağa hazırlayırdı. Köksünə ayrılıqlardan qara xal düşən lalələr mənimlə dost kimi danışırdılar... Səsləri su səsinə bənzəyirdi. Fürsət var ikən bəzi suallarıma cavab axtardım...

Yarı lalə, yarı adam,

məni doğmatək çağıran,

sizdən sorum, ya Tanrıdan,

Eşqin sirri nə rəngdədir?

Torpağın köksündən doğan,

Eşqdir ulduztək parlayan,

bağrı qaralar bağlayan,

qəmin sirri nə rəngdədir?

Bəlkə, min ildi tanışıq,

bir az sevinc, qəm qarışıq

tanış səsdən doğmalaşdıq,

mehr, ülfət nə rəngdədir?

Sətir-sətir yazım lalə,

qışım lalə, yazım lalə,

anam, bacım, qızım lalə,

ömür, tale nə rəngdədir?

Ay bu gözlüyün yiyəsi

Yiyəsiz əşyalar

kədərli xatirələr yaradır...

Gözlüyüm gözümün baş tacı

ömrüm gözlüyün möhtacı...

Bir gün mən olmayanda

oğlum, qızım kimi

gözlüyüm də çaşıb qalacaq,

mənsizlik gözlüyümün

gözlərindəki bir cüt boşluğu

xatırladacaq.

Yoxluğuma inanmayacaq:

"Ehh, o qədər evdə unudub məni,

görərsiz qayıdacaq

bir də mənsiz ötüşməz ki", -

deyəcək...

həsrətlə qapıya boylanacaq,

gedişimə inanmayacaq.

üzümü görməyəndə,

səsimi eşitməyəndə.

Evin sükutundan xəbər alacaq:

"mənim gözlərimi görməmisiz?",

cavab almayanda,

şüşə dilində,

şüşə səsiylə

hönkürüb ağlayacaq.

Bir vaxt göz üstə qoyulan,

indi gözdən düşəcək.

Evdə yeri olmayacaq,

gərəksiz görünəcək,

hər an məni xatırlatdığından

doğmalar ondan uzaqlaşmaq istəyəcək.

Sonra,

sonra kiməsə bağışlanacaq.

Yoxluğuma inanınca

gözlüyümün

şüşə üzünü bumbuz tər basacaq.

Yeni sahibinə yovuşmayacaq,

alışmayacaq.

Bir vaxt işıq saçan qəlbi,

gözü

yeri,

göyü görməyəcək:

"adam-adama bənzər,

gözlər-gözlərə bənzəməz"

deyəcək, dözməyəcək.

Mənə doğmalaşdığı kimi

başqasına yad olacaq.

Ümidlə, həsrətlə yollara baxacaq.

Min-min göz içindən

gözlərimi axtaracaq.

tapmayanda şüşə bağrı çatlayacaq.

Beləcə hamıdan çox

xiffətimi çəkəcək.

Ömür sirdaşım,

gözlərimin əkizi,

işıq üzüm, vəfalı gözlüyüm.

Cazibə qanunu

Əsrlərdi elm,

Yerin cazibə qanunu

öyrədir bizə...

Sən demə,

ürəyin,

qəlbin cazibə qanunu,

Sevgi qisməti,

tale payıymış.

Tanrıdan gələn ərməğanmış.

Gözün həsrət cazibəsi

eşq dastanı yaratmış...

Anaların məhəbbəti

Tanrı haqqı,

cazibə möcüzəsiymiş,

Sirri çözülməzmiş...

Tərk etdiyimiz ata evimiz

pir, ocaq,

uzaqlaşdıqca içimizdə yurd salacaq.

Ruhumuz yuxularımıza qoşulacaq,

cazibə qanunuyla bizi-bizdən alacaq,

doğulduğumuz evə qaytaracaq,

yadlaşmağa qoymayacaq.

Ölüm ömrün cazibə qanunu...

dəlicəsinə sevəcək bizi.

Hay-harayla uzaqlara aparacaq...

Yorğun cismimizi ana torpaq

köksünə çəkəcək,

oxşayacaq.

Ruhumuz öz Vətəninə,

Tanrıya dönəcək, - özünə qayıdacaq,

haqq nuruyla,

ən güclü cazibə qanunuyla...

Dəli külək

Dayan, dayan dəli külək,

ağacdan ayrılan kövrək,

ürkək yarpaqları hər tərəfə

qovma belə!

Dayan, dayan,

dəli külək...

Anasından, vətənindən,

elindən, obasından

ayırma,

körpə, tifil

yarpaqları...

"Tale yazısıdır" - deyib,

payız ayrılığına

yarpaq "qırğınına",

qürbətdə

ölümünə qıyma

bu yarpaqların.

Arxasınca

qopardığın şüvənini, harayını

eşitdinmi ağac ananın.

Qaçqın, köçkün taleyini,

yad ağac qapısında

urvatsız ölməyi,

doğmalarsız,

elsiz,

günsüz

dəfn olmağı qıyma bu yarpaqlara,

Dəli külək.

Onsuz da, dərdimiz çoxdur,

dayan bir az,

toxta görək!

Kölgəm

Günəş,

İşıq

Tanrının Yer üzünə düşən

əksi, yaraşığı.

Kölgəm işığın əksi,

işığın təzadı,

və ya Tanrının görünməyən tərəfi,

yozulmayan adı...

Kölgəm özümdə xof yaradır.

Kölgəm işığın,

ağ fərəhin

uda-uda böyüyər.

Mən kiməm,

və ya kimdi kölgəm?

Yaxud da içimdəki lal "mən"in

mənimlə yaşayan,

böyüyən,

hər şeyi bölüşən

hərəkət əkizi...

Bəzən kölgəmin də görünən kölgəsi -

heyrətin özü...

Mən işığa qovuşan gün kölgəm

Yer üzündən çəkiləcək.

Bütün xatirələri

işıq bağlamasına yığıb

yola çıxacaq.

Heç kimə görünmədən

sehrini, sirrini qoruyacaq,

və qəfil qeyb olacaq.

Sona Vəliyeva

Ədəbiyyat.- 2020.- 7 mart.- S.6.