Qulu Ağsəsin yurd
hekayəti
Çağdaş poeziyamızda modern şeirin təmsilçilərindən
biri kimi tanınan Qulu Ağsəs ədəbiyyata,
yaradıcılığa özündən
keçib gələn
şairlərdəndir. Açdığı cığır, addımladığı
yol, həyat verdiyi əsərlər də bunu sübut
edir. Necə deyərlər, öz
düşüncələrinin ağası, sabitqədəm
söz adamlarındandır
Qulu Ağsəs.
Yazdıqları da özünə bənzəyir:
ciddiyyətin, sadəliyin,
səmimiyyətin özüdür.
Mükəmməlliyi, təmiz üslubu,
fikrin aydın, sərrast çatdırılmasını
sevir Qulu Ağsəs. Klassik şeir ənənələri
ilə yanaşı, dünyəvi şeirin səciyyəvi cəhətlərini
də gözəl bilən şair könlü diktə etdiyi kimi, özünəməxsus
tərzdə yazır şeirlərini.
"Hecasını" da, "sərbəstini"
də. Bu günün ədəbi mənzərəsində yaradıcılığı
aydın görünən
şairin şeirlərini
digər qələm əhlinin bədii nümunələrindən asanlıqla
fərqləndirmək olur.
Çünki öz sözü,
yazı manerası, dəst-xətti var.
Gerçəyi yazan şair gördüyü, müşahidə
etdiyi olaylara, onu ilgiləndirən mövzulara həssas şair ürəyi, münasibəti ilə yanaşır. Odur ki, ərsəyə
gətirdikləri qəlbə
yol tapan, müasir oxucunu düşündürən bədii
nümunələrdir. Əslən qarabağlı olan, üzləşdiyimiz qanlı-qadalı
hadisələrin, torpaq
itkimizlə bağlı
iztirabımızın ağrı-acısını
içinə salan şairin Vətən mövzusunda şeirləri
həmişə diqqətimi
çəkib. Onun yaradıcılığının
erkən dövrü qarışıq zəmanəyə
düşmüşdü. Dövr dəyişmişdi, məqsədlər,
məramlar toqquşurdu.
Qarşıdurmaların baş alıb
getdiyi dünya ilə, münaqişələri
dəstəkləyən, qızışdıran
güclərlə üz-üzə
qalmışdıq.
Başımız üstündə qara buludlar sıxlaşır,
hər yandan, sərhəd kəndlərimizdən
qan qoxusu gəlirdi. Doğma yurdun dərd-sərinə
sarılan söz adamı ictimai-siyasi məsələlərdən, narahat dünyanın
təlatümlərindən yazırdı. Qələmə aldığı
poetik parçalarda ifadə etdiyi fikrə, mövzuya şairin
öz baxışını,
fərqli yanaşmasını
görürük. Qarabağımızın
ürəyi olan şəhərə həsr
etdiyi "Şuşa"
şeirində oxuyuruq:
Özün dağ başına
qoyan şəhərin
ayağın Xan kəndi yuyurdu,
kürəyinin təri
cıdırda soyuyurdu.
Girməzdi
dumanına gün işığı,
havasına çay
qaşığı.
İlk misralarında Şuşamızın
- gözəlliklər məskəni,
əzəmətli dağların
başında qərar
tutan yurd yerimizin vəsf olunduğu bu şeirdə müəllif
vaxtilə el-obanın
oylağı, daim arzulanan istirahət guşəmiz Cıdır
düzünün əsrarəngiz
təbiətini, can dərmanı
saf havasını da öyür, diqqətə çatdırır.
Başı üzərindəki
sıx dumana "gün işığı
girməyən" bu
füsunkar şəhərin
şəninə nə
söyləsən azdır:
...adamları tay-tuş idi
küçələri taykeş
idi.
Qəbirüstü yazıları
nəğmə kimi oxunurdu,
kolda-kosda tələf
olan
qurd-quşu gül qoxuyurdu.
Bənzərsiz istedadların yetişdiyi qədim mədəniyyət
beşiyimiz olan bu şəhərin sözlü-nəğməli, ünsiyyətcil,
qonaqpərvər adamlarının
bir-birinə mehr-ülfətinə
hamı heyran qalırdı. Sirli, möcüzəli təbiəti vardı Şuşanın. "Kim idi qalxan o boyda
dağı, yağışdan
sallanıb enirdi qonağı" söyləyən
müəllif, şeirin
son misralarında ruhumuzu
sarsıdan, dünyamızı
qaraldan, alt-üst edən bir gerçəkliyi
dilə gətirməklə
həyəcan təbili
çalır:
...Dağın dizləri əsdi bir may səhəri,
gözünün yaşı
ayağının suyuna
qarışdı şəhərin...
Elə çox şey, dərd-ələm, qüssə-kədər
yerimiz olan Qarabağla bağlı üzüntülərimiz də həmin məşəqqətli vaxtlardan
başladı. Göz
yaşlarımızı selə
döndərən, axıdılan
qanların az qala ümman yaratdığı, aləmin
ayrılmaz parçası
olan insanların yaşamaq haqqına son qoyan qaçılmaz müharibə artıq bitün şiddəti,əjdaha nəfəsi
ilə püskürürdü.
Azğın erməni cəlladların
fitnə-fəsadıyla zəbt
edilmiş, büsatı
tar-mar olan Şuşamızın
başına gətirilən
müsibətləri, doğma
yurd yerimizin qürbət ömrünü
göz önündə
canlandıran, "içimdə
dərd at oynadır"
deyən şairin bu misraları onun qəlbinin səsi, ürək çırpıntılarının sözlə ifadəsi idi. Az
sonra, ovqatının hansı çağında
yazmışdı görən
bu misraları:
Gör nəyə and içirəm
-
balamın canına,
atamın goruna,
işğal gününə...
Müharibə çox dəhşətli
şeydir. Müharibə siyasətin zor
gücüylə davamıdır.
Müharibə qan-qadadır,
ölüm-itimdir, uşaqların
yetim, gəlinlərin
dul qalması, amansız savaşlarda ağır yaralanan neçə-neçə şikəst insanın
əlil arabasına məhkum olmasıdır. Müəllifin "Müharibə
əlili" şeirində
təsvir edildiyi kimi:
Üzdü ayaqlarımı Vətən
yolu,
qayıtdım üzüqoylu,
qayıtdım
qurşağımın yuxarı
qatıyla,
qayıtdım
əlil arabasının
atıyla...
Qulu Ağsəs daşı-daş
üstündə qalmayan,
büsbütün dağıdılmış,
yerlə-yeksan olmuş
şəhərini "Nə
gördün Qarabağda?"
şeirində belə
təsvir edir:
Məscid
- minbərdən,
kəhriz - çinardan,
qəbir - başdaşından,
mina - kadrdan
hündürdü!
Hə, bir də
mat qaldım bir şeyə:
oranın quşları
adam kimi danışır,
adamları
quş kimi oxuyur deyə...
Birinci Qarabağ
savaşından ötən
uzun illər ərzində doğma şəhəri Ağdam üçün qəribsəyən,
nisgilini, xiffətini yazan şairin "Ağ alınlı qızılı atların
vətəni" şeirini
həyəcansız oxumaq
olmur. Qarabağda, ağ damlar şəhəri Ağdamda işğaldan əvvəl yaşayan soydaşlarımızın həyat
tərzi, adət-ənənəsi,
mentaliteti, məişət
qayğıları, məşğulluğu,
inancları əks olunmuş bu poetik parça müəllifin Vətən
mövzusunda yazdığı,
daşıdığı məna
yükü ilə seçilən bədii nümunələrdəndir:
"Sən öl"ü, " sağ ol"u bəlli
yaranandan üzü
bəri.
yasında yasin oxunan,
toyunda tüfəng atılan -
şəhərim!
Dünyanı bazara çıxaran
dünya bazarında
satılan -
şəhərim!
"Yuxarı başa keçən kafirə"
öz həddini, yerini göstərən, heç nədən çəkinməyən, "bircə
əsarətdən qorxan",
"seyid cəddinə
içilən andların
vətəni", yel
qanadlı Qarabağ atlarının - "ağ
alınlı qızılı
atların vətəni"
olan Ağdamı unutmaq olarmı? Şair dünyaya göz açdığı
bu şəhərin qanlı hərb illərində ölkəmiz
üçün böyük
strateji əhəmiyyətə
malik olduğunu, döyüşən şəhərin
saysız-hesabsız şəhid
verdiyini, ardı-arası
kəsilməyən faciələr,
qətliamlarla üz-üzə
qalan yurddaşlarımıza qucaq
açdığını dilə gətirir:
Sən dar gündə
Şuşaya arxa,
Xocalıya ümid oldun.
Son nəfəsəcən döyüşdün,
son nəfərəcən şəhid
oldun...
Ağdam
şəhərim!
Barıt qoxulu bu poeziya
nümunəsi Qulu Ağsəsin ötən ilin noyabrında qələmə aldığı
qalibiyyət şeirlərindəndir. Üst-üstə yığılan, uzun illər dərmanı olmayan dərdlərimizə
indi çarə tapılır. Bu bir həqiqətdir ki, haqqı tapdalamaq olmaz. Axı, keçilməz mənəvi
"sərhədlər" var. Haqsızın pozduğu bu "sərhədlər"i
bir gün süngüylə yerinə
qoyub bərqərar edərlər. 44 günlük Zəfər savaşımızda olduğu
kimi. Qələbə ilə bitən
Vətən müharibəmizdən
sonra şəhər və kəndlərimizin işğaldan azad edilməsi qəlbimizdə
sevinc, fərəh hissi yaratmış, haqq-ədalət toranlıqdan
aydınlığa çıxmışdır.
Bu, mənəviyyatca güclü olanların dövrün ağır sınaqlarına qalib gəlməsidir. Xalqımıza bu xoşbəxt günləri yaşadan müdrik Sərkərdəmizə,
Qələbə bayrağını
uca zirvələrdə
dalğalandıran qəhrəman
əsgər və zabitlərimizə minnətdarlıq
duyğumuz sonsuzdur.
Əsarətdən, düşmən
tapdağından qurtulmuş
bütün yurd yerlərimizin, o cümlədən
doğma Ağdamın
xoş gününə,
böyük qayıdışına
sevinən şair, haqqında bəhs edilən şeirini bu misralarla bitirir:
Ağdam
şəhərim!
Şükür külünə,
şükür qayıdış
gününə!
Sevincdən ağlımız çaşıb,
yüz min dəliynən
gəlirik.
Bir
"Uzundərə" havası
çal,
çıx Bərdə
yoluna -
Uzundərəynən gəlirik!..
Əsl ədəbiyyat
adamı, söz adamı olan Qulu Ağsəs düşüncələrinə, fikir yelkəninə, xəyallarına tapınıb
yazır. İndi Zəfər şeirlərinə
həyat verən şair
deyir ki, "söz güclü silahları belə susdurmağa qadirdir, ədəbiyyat, söz sənəti harmoniya, ahəngdarlıq yaradır".
"Ulduz" jurnalının,
sevimli ədəbiyyat
dərgimizin baş redaktoru, ədəbiyyatsevərlərin
dostu olan Qulu Ağsəs bəyənmədiyi yazını
ömründə tərifləməz,
əksinə, istedadlıya,
potensialı olana yol açandır. Qoy qələm
dostumuzun coşğun
təbi, susmayan ilhamı daim çağlasın. Necə
deyərlər, şairliyi
tutanda, özü
demiş, "sözü
misraya vura-vura", içdən gələn
həmişəki təbiiliklə
yazıb-yaratsın!
Zemfira MƏHƏRRƏMLİ
Ədəbiyyat qəzeti.- 2021.- 17
aprel.- S.22.