Mini yubkalı qız

Telefonun zəngli saatını üçüncü dəfə susdurandan sonra qalxmaq qərarına gəldim və bütün gücümü toplayıb qəfil hərəkətlə yorğanı üstümdən atdım. Çarpayımın kənarında oturub, ayaqlarımı salladım. Boynum axşamkı kimi şiddətlə ağrımırdı, amma qəribə bir keylik vardı. Fizik terapevtinin tövsiyəsini yadıma salıb elə oturduğum yerdə boynumu sağa-sola döndərməyə və eyni zamanda diksiya müəllimimin öyrətdiyi tərzdə diafraqma nəfəsi ala-ala "k" hərfi ilə bağlı yanıltmac deməyə başladım.

Kəklik, kəpənək, gəlin gedək, kol dibinə gəlin gəlibdir... Diksiya dərsləri bütün karantin dövründə mənə ən çox zövq verən məşğuliyyət idi.

Sağ tərəfdə, yatağımın yanındakı dolabın üstündə böyük bir kitab ağzı üstə çevrilmişdi. Yatmazdan bir az əvvəl Murakaminin romanını oxumağa başlamışdım. Onun uzun-uzadı təsvirlərini çox sevirdim. Əgər başqa bütün əsərlərdə təsvir hadisələrin fonunda verilirdisə, Murakami sanki bütün hadisələri və obrazları təsvirin fonunda verirdi. Odur ki, keçən axşam hər şeyi unudub sevimli yazıçımın təsvirlərinə dalanda xəfifcə ağrımağa başlayan boynumu görməzdən gəlməyə çalışırdım. Düz iyirmi səhifəni avtoyoldakı tıxacı, içində qəhrəmanı olan taksini, taksinin radiosundakı musiqini, qonşu maşınların zahiri görünüşünü təsvir edən yazıçı istədiyinə nail olmuşdu və mən də özümü o uzaq ölkənin hansısa avtoyolundakı dəhşətli bir tıxacda taksidə hiss edirdim. İyirminci səhifədə Murakami insafa gəlib qəhrəmanını taksidən düşürdü və gənc qız uzun tıxac zolağında dayanıb bekarçılıqdan əsnəyən sürücülərin gözü qarşısında tuflilərini və gödəkçəsini çıxarıb, mini yubkasını çırmalayıb, təhlükəsizlik pilləkəniylə aşağı düşməyə hazırlaşanda mənim boynumun ağrıları dözülməz halda şiddətləndi. Kitabı üzü üstə çevirib sağ tərəfimdəki dolabın üstünə qoydum və sol tərəfimdəki telefonda medutasiya məqsədilə yağış səsi açdım. Bir-iki dəqiqə sonra sol tərəfdən gələn yağış səsiylə xumarlanıb yuxuya gedəndə sağ tərəfdə hələ də Murakaminin hansısa tanımadığım tərəvəzlə adaş olan Bezelye adlı qəhrəmanı kapron corablarla külək əsəndə silkələnən dik pilləkənlərin başında dayanıb mənim qayıtmağımı gözləyirdi.

"Kəklik, kəpənək, gəlin gedək..."

Səsləri maksimum aydın deməyə cəhd edərək on səkkizinci dəfə sağ çiynimə baxırdım ki, böyük qızım içəri girdi. O, gödəkçəsini geymiş, qulaqcığını boynuna atmışdı və deməli, evdən çıxmağa hazırlaşırdı.

- Ana, sən nə işlərlə məşğulsan?

Mən böyüklərin qəfil qınağına məruz qalan, amma günahının nə olduğunu bilməyən uşaq kimi həyəcanlansam da, özümü təmkinli apardım, hərəkətlərimə ara vermədən:

- Gördüyün kimi, idman etməyə və diksiya dərslərimi təkrarlamağa çalışıram, - dedim yanıltmacıma davam edərək, - Kəklik, kəpənək...

- Onu demirəm...

Əslində, onu demədiyini bilirdim. Karantin sərtləşəndən bəri evimizin işə gedib-gələn yeganə üzvü böyük qızım idi. O, bunu özünün şansızlığı hesab etsə də, biz onu hamımızdan xoşbəxt hesab edirdik. Qızım hər səhər yuxudan durmaq üçün elə də səbəbi olmayan ev əhlini oyatmamaq üçün barmaqlarının ucunda dolaşar, işə getməyindən heç kəsin xəbəri olmazdı. İndi gödəkçəsini geyinib, qulaqcığını boynundan asdığı halda mənim otağıma girməsi idmanımla maraqlanmaq səbəbindən ola bilməzdi. "Bəs nə?" deyə düşünürdüm ki, qızım özünəməxsus alçaq səs tonuyla dedi:

- Gecə sənin kompüterin lazım oldu.

- Aha...

- Aliheimeri araşdırmısan...

- Bu şoğərib sözün necə oxunduğunu bilmirdim, "alzaymr" imiş demək, - bunu təkcə söhbətdən qaçmaq üçün demirdim, həm də sözün düzgün oxunuşunu öyrənməyimə sevinirdim.

Qızım mənə sarı bir-iki addım da atıb başımın üstünü kəsdirdi:

- Ana, mən işə gecikirəm və sualıma cavab almalıyam.

- Burda nə var ki? Unutqanlıq sindromunu araşdırmışam, bu, aliheimer xəstəliyinin də sindromu olduğundan onunla bağlı məlumatlar da gəlib. Bir də ki, xanım qız, tez başlamısan, mən hələ qırx doqquz yaşındayam və özümüidarəni itirməmişəm. Qardaşının iyirmi yaşı olana qədər alzaymrdı nədi, o zəhrimara tutulmaq fikrim də yoxdu.

Qızım mövqeyindən geri çəkilmədi:

- Amma mütləq nə vaxtsa tutulmaq kimi bir fikrin var, eləmi?

- Niyə də yox, yetmiş beş yaşlı bütün yaddaşını itirmiş bir anaya sahib olmaq əyləncəli olmazmı?

İncə yumor hissinə malik olmasına baxmayaraq, qızım mənim bu bədii-yumoristik cümləmə gülümsəmədi belə, əksinə, üz-gözünü ironik şəkildə büzüşdürüb çarpayımın baş ucundakı min iki yüz əlli səhifəlik kitabı götürdü və çəkisini öyrənmək istəyirmiş kimi endirib-qaldırdı. Yenə sürətlə uşaqlığıma keçid elədim. Yadıma on üç yaşındaykən Hüqonun "Səfillər"ini oxumağa başlayanda atamın kitabı əlimdən alması düşdü. Onun da üzündə eyni narahatlıq ifadəsi vardı. O vaxt atama demədiyim sözü indi qızıma ünvanladım:

- Yaşım düşmürmü bunu oxumağa?

- Niyə ki... Gizli dəftərdən sonra yaxşı seçimdi.

Qızım mənim təzəlikcə bitirdiyim Geri Smalın "Psixoloqun gizli dəftəri" əsərinə eyham vururdu və bu narahatlığını da ifadə edəndən sonra bir az sakitləşdi. Mən də sakitləşdim, özüm də elə bu yaşlarda valideynlərim üçün eyni cür narahat olmağa başlamışdım. Sonra valideynlərim yavaş-yavaş buna alışdılar və hətta bizim onlarla uşaq kimi davranmağımız xoşlarına gəlməyə başladı. "Qocalırammı?" fikrinin başımdan keçməsiylə qızımın əyilib üzümdən öpməsi bir oldu:

- Qaçdım, mom.

Mən dərhal ana moduna geri döndüm.

- Şərf bağla.

O, qapıdan çıxaçıxda əlini içəri - mənə tərəf uzadıb anlaşılmaz bir jest elədi. Bu, təxminən "yenə başlama", "şərf vaxtı deyil", "üşümürəm" və sair anlamına gəlirdi. Zəmanə uşaqları lakonizmin lap ağını çıxarıblar, - deyə düşündüm. Yazışmalardakı smaylikləri şifahi nitqdə də jest və mimikalara yükləməyə çalışırlar.

"Deyingən ana, qızdan əl çək!". Kimsə cingiltili səslə düz qulağımın dibində dilləndi. Yenə o idi, beynimin tən ortasında yaşayan, hərdən hakim, hərdən müfəttiş, hərdən senzor, hərdən sözdən söz çıxaran deyingən qarı olan o əcaib məxluq. Bu daima irişən əcaib məxluq növbəylə yuxarıda sadaladığım vəzifələri icra edirdi, gah eynəyinin üstündən tərs-tərs baxıb qorxu saçan senzor, gah günahkarlıq hissi aşılayan qoltuğu papkalı müfəttiş, gah adama cəza kəsən əli çəkicli hakim. Bu gün o, küpəgirən qarı cildindəydi. Diafram nəfəsinə davam etməklə onu susdura bilərdim, bu nəfəs məşqini təkcə diksiya müəllimim yox, psixoloqlar da məsləhət görürdü, amma artıq davam etməyə həvəsim qalmamışdı. Qalxıb otağımdan çıxdım.

Qızım işə getməmişdən qabaq məni səhər gəzintisinə həvəsləndirmək məqsədilə sevdiyim qırmızı idman ayaqqabılarımı çıxarıb qapının ağzına qoymuşdu.

Ayaqqabılara baxıb onun qarasınca deyindim:

"Mesaj alınmışdır, anacan".

Özünü hərəkətlərlə ifadə etmək qızımın köhnə xasiyyəti idi, uşaqkən mən onun əhvalını pianoda ifa etdiyi mahnılardan anlayardım. Bugünkü hərəkəti də narahatlıq ifadə edirdi. Əslində, mən "psixoloqun gizli dəftəri"ni bircə günə, özü də otağımdan çıxmadan bitirmişdim və bunu onun gördüyünü sanmırdım. Demək ki, gizlicə əşyalarımı qarışdırmışdı. "Gecə sənin kompüterin lazım oldu" cümləsi də bəhanə idi. Ola bilsin ki,müxtəlif əcnəbi dillərdə filmə baxmağı xoşlayan qızım alihiemirin dəhşətləri haqda filmə baxmış və dalınca da bu xəstəliyi araşdırmışdı. Son vaxtlar əşyaları itirməyim onu əməlli-başlı düşündürürdü, deməli. Məni bu şübhələrdə suçlamaqla özünün ağlına gələn eyni düşüncələrdən qaçmaq istəyirdi. Ona görə "bütün yaddaşını itirmiş ana" ifadəsi ona komik gəlmədi.

Mən bu fikrə gəlib çatana qədər küpəgirən beynimin tən ortasında məmnun halda bardaş qurub, tumanının ətəklərini ayağının altına yığmaqla məşğuldu.

- Arzuna çatdınmı? - Mən ona qanlı-qanlı baxdım.

Qarı əllərini balağından çəkdi:

- Yenə neynədim mən yazıq?

- İndi də qızımın narahat olmasından narahat oldum, gördüyün kimi.

Qarı irişdi:

- Gedişat əladı, yaxşı yetişmisən, maşallah. Mən heç kimə balıq tutub vermirəm, balıq tutmağın yollarını öyrədirəm.

- Bütün öyrətdiklərini unudacam, görərsən.

- Ha, ha, o yalançı psixoloqların sözüyləmi, onlar adamları aldadır. Ay nə bilim, narahatlığa görə narahat olmaq, qorxudan qorxmaq, əsəbləşdiyin üçün əsəbləşmək lazım deyil, düşüncələrinizdən qaçmayın, zad. Görəsən, özləri bunu bacarırmı? Xəstəliyin simptomlarını bilmək ondan sağalmaq üçün səbəb deyil. Onda gərək həkimlər ölməsin. Heç bilirsən, dəli olan nə qədər psixoloq var? Elə o gün bitirdiyin kitabda hamıya kömək edən o vasvası, qoca vardı e? Nəydi axı o səfehin adı? Ağıl hocası..

- Larry Klein. Səfeh də özünsən!

- Hə, o - hamıya ağıl verən o psixoterapevt, - qarı məni qıcıq edən tərzdə irişdi, - gördün də axırda başına nə gəldi.

Çox kədərləndiyim o epizodu yadıma salmaqla onun məni ruhdan salmağa çalışdığını anlayıb qəzəbləndim:

- Sənin üzündən. Laryın da beyninə girmişdin.

- Razıyam. Amma özü mənimlə baş edə bilməyən başqalarına necə kömək edəcək? Mənimlə dava etmək olmaz. Mən nə qədər sədaqətli dostamsa, o qədər də təhlükəli düşmənəm, - qarı sümükləri çıxmış sinəsini qabağa verib öyündü, - seçim sizin...

"Görünüş sizi aldatmasın, gerçək hər zaman təkdir". Bu mesajı axşam o boyda təsvirin içində Murakami vaxt tapıb ötürə bilmişdi. Əgər həqiqət hər zaman təkdirsə, ya beynimin içindəki durmadan məni tənqid edən bu məxluq, ya da bizi yerli-yersiz günahkarlıq hissindən xilas etməklə məşğul olan psixologiya elmi yalan deyir.

- Əlbəttə, psixologiya elmi, - deyə qarı yenə fikirlərimə burnunu soxdu.

- Niyə düşünürsən ki, psixologiya manipulyasiya edir?

- Bir az məntiqli ol də. Bax, quzum, psixoloqun predmeti sağlam adam deyil, xətrinə dəyməsin, lətifəsi səndən uzaq, başdan bir az o söz adamlardı. Bu tip adamlara əsl həqiqəti demək olmaz. Psixoloq onu tovlamaqla məşğuldu, özgüvən yaratmaq, səhvini unutdurmaqla. Sən uşaqlarla davrandığın kimi, terapevt ağrıkəsici yazdığı kimi, - qarı sağ əlinin şəhadət barmağını gicgahına dirəyib fırlatdı, - amma bu, xətrinə dəyməsin.

-Xətrimə dəyib-eləmir, kompleks yaratmağa çalışma, sənin keçən əsrdən qalmış Fatmanisə kimi düşünməyin də təbiidi.

- Həqiqətin şablonu da gözəldir, əzizim... Bax, indi psixoloquna zəng et, boynunun ağrısını soruş, psixosamatikadı, Səhər xanım, deməsə, mən heç nə bilmirəm. - Qarı gözəl və şıltaq qadın ədasıyla əzilib- büzülərək psixoloqumu yamsıladı. - Məni yandıran odu ki, sən də bu cəfəngiyata inanacaqsan. Adam da heç düşüncədən ağrıyarmı? Mən dəqiq bilirəm ki, boynun onun sənə verdiyi "sıra dışı vakalar", "gizli dəftər" kitabını bir günə bitirəndən sonra oldu. Dalınca da çamadan boyda kitaba başlamısan. Qızın narahat olmaqda haqsızdımı? Hələ sənə o qədər yanıltmac əzbərlətdirən müəllimə bax, iddia edir ki, qarnını şar kimi şişirdib nəfəs almaqla səsin daha yatımlı olacaq.

- Niyə bütün bəşəriyyətə qarşı ön yarğılısan?

- Bəs sən niyə bu qədər sadəlöhvsən? Mənim vəzifəm səni qorumaqdır. Azmı təhlükələrdən xilas etmişəm səni? Az şeymi qazanmısan sayəmdə?

- Bəs sənin qorxundan nələrdən vaz keçmişəm? Sonra da illərlə əzab çəkmişəm. Onu niyə demirsən?

- İnsanları hisslərinin dalınca getməyə qoymaq olmaz, olmaz.

- Hardandı bu əminlik, bəlkə, əksinədi, hansı yaxşıdı, bir anlıq, bir günlük, uzağı bir illik xəyalqırıqlığı, yoxsa bir ömürlük peşmanlıq? Məni öldürməyən məni gücləndirir düsturundan xəbərin yoxmu? Ya uduzmaq üçün də oynamaq lazımdı teoremindən və ya qorxaq gündə yüz dəfə ölər aksiomundan? Bəs təhlükə qorxusu təhlükənin özündən qorxuludu fikrindən? Daha hansı isbatı istəyirsən?

- Sən naşükürsən, sadəcə, - qarı qəfildən qonşu qadının cildinə girdi.

- Mən yorğunam, sadəcə, çox yorursan məni.

- O gündə iki dəfə dinlədiyin türkiyəli psixoloqdu sənə bu dilləri öyrədən, bu yerdə qarı eynən İbrahim Bilgənin səsiylə danışmağa başladı, - "O vır-vır konuşub sizi daim eleştiren səsi ciddiyə almayın". Sən də inanırsan, halbuki mən olmasam, kim bilir, başına nələr gələr.

- Nə gələcək? Sən instiktlə hərəkət edirsən, amma artıq qəbul et ki, mən ibtidai insan deyiləm, mağaramın ağzını da vəhşi heyvan kəsdirməyib.

- Kəsdirib, qadası, kəsdirib, yüz ölçüb-bir biçməyin heç bir ziyanı yoxdu.

- Hə də, hamı yalan danışır, Gülşən xanım da, İbrahim Bilgen də, Geri Smoll da, Freyd də, bircə sən haqlısan.

- Kefli İskəndərin atası Hacı Həsən kimi danışma.

- Onu niyə xatırlatdın indi? Niyə hər şeyi yığıb saxlayan xəsis arvadlar kimi beynimdə tam bir səliqəsizlik yaratmısan? Niyə mən poemalardakı bütün lirik ricətləri, komediyalardakı replikaları, tragediyalardakı monoloqları, dramlardakı dialoqları, filmlərdəki sitatları əzbər bilməliyəm? Niyə ata-anamın uşaqlıq xatirələrini, birinci sinifdə oxuduğum otağın qoxusunu, ilk sevgilimin mimikalarını, kiçik qardaşımın dil açanda dediyi birinci sözü, yazıçıların həyat və yaradıcılıqlarını detallarına qədər yadımda saxlamalı, amma eynəyimi, telefonumu, açarlarımı gündə yüz dəfə itirməliyəm?

- İndi də nankorluq edirsən, sən mübarizə aparmağı, həqiqət axtarmağın yollarını, necə yaşamaq lazım olduğunu o ədəbi qəhrəmanlardan öyrənmisən.

- Hansı həqiqətdən danışırsan? O ancaq sözdə mövcud olan anlayışı deyirsən? Və hansı mübarizə? Mənasız və nəticəsiz olanımı? Niyə mənə onları ideal seçdin ki? Gözü çıxarılmış Xeyiri, içkiyə qurşanmış Kefli İskəndəri, dəli olub çöllərə düşmüş Məcnunu, ömrü puç olmuş Leylini, Səfillər padşahı Oqtay Eloğlunu, övladlarını öldürən Medeyanı, ruhunu iblisə satan Arifi, ifritəyə çevrilən Marqaritanı, canım sənə desin, özünü qatarın altına atan Annanı...

- Deyəsən, sən də axı ruhunu şeytana satmağa hazırlaşırsan, əsrimizin xilaskarları da psixoloqlardı.

- İroniyanı özünə saxla, psixoloqlar ədəbiyyat kimi səhralara salmır adamı, sonsuz bir mübarizəyə sürükləmir, ömrünü pisliklərlə dalaşmağa sərf et,- demir, əksinə, özünü sev deyir və beləcə, yaxşıları qorumağa, onları xilas etməyə çalışır, ən azından...

- Kimdən?

- Səndən, məsələn...

- Niyə, məsələn?

- Ona görə ki, sən hər zaman, bütün vəziyyətlərdə rəqib tərəfə keçib mənimlə vuruşdun!

- Ha, ha, vallah, sən deyəsən, həqiqətən, o söz...

Mən bu tərs və cığal qarıyla ağız-ağıza verməkdən bezib mətbəxə keçdim və hələ də isti olan çaydandan özümə çay süzdüm.

Mətbəx şkafına bir vərəq yapışdırılmış və ikinci qızımın zərif xətti ilə bu sözlər yazılmışdı:

"Annecik, odamdayım, sınavım var. Kahvaltı yaptım".

Sonra, nədənsə, öz türkcəmizdə əlavə edilmişdi:

"Paltarları sərəcəm". Və gülüş işarəsi qoyulmuşdu.

Qarının qorxusundan "Ah, bu zəmanə uşaqları, kağızda yazılmış məktubda da smaylikdən istifadə edirlər" - düşüncəsini elə beşikdəcə boğub, adətim üzrə çayımı içə-içə mətbəxdə var-gəl etməyə başladım. Qızımın məktubunu düşünürdüm. Dunay uşaqlıqdan hər yerə yazılı kağızlar yapışdırmağı sevirdi. Bu il Türkiyədə universitetə qəbul olsa da, pandemiyadan dolayı dərslər onlayn keçirilirdi. Otağından çıxmadan təhsil aldığı ali məktəbin artıq birinci semestr imtahanları başlamışdı. Uşaqlıqdan arzuladığı "sinema" bölümündə uzaqdan təhsil almaq könlüncə olmasa da, lazım olduğundan bir az da artıq məsuliyyətli olan Dunay imtahanlara cani-dildən hazırlaşmışdı. Bu üzdən onu səhər yeməyinə çağırmayım, zəng etməyim, mesaj yazmayım, evdə səs salmayım deyə, bu məktubu yazmağından təbii heç nə yox idi. Amma gəldiyim bu nəticə məni qane etmirdi və məktubda nəsə başqa incə mətləblər axtarırdım. Lap dərindən düşünəndə bu məktub təkcə "məni narahat etmə" anlamına gəlmirdi, həm də "narahat olma" mesajı verirdi və sanki vasvası, əsəbi bir anaya ünvanlanmışdı. Gəldiyim qənaətdən beynimdəki qarının qırışığı açıldı və baş barmağını yuxarı qaldırıb fəaliyyətimi beş ballıq sistemlə əla qiymətləndirdi.

Əlimdə fincan gedib qızdırıcının yanında, pəncərənin önündə dayandım. Bütün gecəni yağış yağmış, təzəcə kəsmiş kimiydi. Pəncərənin önündəki qızılgül kollarının yarpaqlarında yağış damlaları göllənmişdi, yerə düşməyə xəfif bir mehə, yüngül bir toxunuşa bənd idi. Bəlkə də, gecə mən telefonda yağış səsini dinləyib yuxuya gedəndə bayırda həqiqətən yağış yağırmış. "Görünüş sizi aldatmasın, gerçək hər zaman təkdir". Murakami bu fikri kitabın başlanğıcında ortaya atmışdı və çox güman ki, ideya buydu. Amma niyə bu ideyanı açmaq üçün yazıçıya min iki yüz əlli səhifəlik roman yazmaq lazım olmuşdu?! Oxucunu, yəni məni qarşıda hansı məcaralar gözləyirdi, ləzzətli yeməklər xəyal edən ac adam kimi udqundum. Bu an otağıma gedib kitabı əlimə götürməkdən özümü güclə saxlayırdım. Olmazdı.

Beş-altı gün əvvəl karantin yenidən sərtləşmişdi, evdən icazə mesajıyla və yalnız üç saatlığına çıxmaq mümkün idi. Amma mən bu müddətdə hələ evdən bayıra addım atmamışdım. Üstəlik, sosial şəbəkələrdən imtina etmiş, "youTube"da paylaşımı dayandırmışdım və saatlarla telefonu söndürürdüm. İlk olaraq, müharibə başlayandan bir az sonra "feysbuk"dan çıxmışdım, müharibə qələbə ilə nəticələnməsinə baxmayaraq, hələ də ora qayıtmaq fikrim yox idi. Mənim həssaslaşmış əsəblərim kədərli həyat hekayələrinə dözə bilmirdi.

- Qaç, qaç həqiqətdən, - deyə qarı yenə müdaxilə edib başını yellədi.

- Sənsən səbəbkar! Özümü suçlu hiss edirəm. Az qala, məni şəhid olmamaqda, əsir düşməməkdə, girov götürülməməkdə suçlayırsan, xəbərin varmı?

- İnsanlıq halı, nə var ki burda?

- Belə çıxır ki, mən hər an nəfəs aldığıma görə əzab çəkməli, sağ qaldığıma görə utanmalıyam?

Qarı özünü eşitməzliyə vurdu, həmişə haqsız çıxanda etdiyi kimi...

Ən son instaqramı tərk etmişdim, iki gün əvvəl məşhur bir ifaçı "Ay qız" adlı şeirimi səsləndirmişdi, şeir hazırki ruh halından qaçış axtaran insanların əlinə korun əlinə kökə düşən kimi düşmüşdü. Yaxşı xatırladım, sabah ruh halı verilişində psixoloqum Gülşən xanımla "karantin depressiyası" adlı mövzunu müzakirə edəcəkdik. Özümə əl gəzdirməliydim. Gözəllik salonları işləmirdi deyə, saç ustama zəng edib onu evə gəlməyə razı salmalıydım. Ondan əvvəl günorta yeməyi hazırlamalıydım, ondan daha əvvəlsə oğlumun da oxuduğu beşinci sinfinə onlayn ədəbiyyat dərsim vardı. Onları çox sevirdim, qarşılarına boyun ağrısından, havasızlıqdan, fasiləsiz mütailədən eybəcərləşmiş yorğun sifətlə çıxmaq olmazdı. Odur ki, qarşıdakı iki saatı parka gedib gəzintiyə sərf etmək şərt idi.

Amma daha öncə bir az əvvəl düşündüyüm məsələni axtarmalıydım. Nə deyirdim mən?

- İnstaqramı niyə tərk etdiyindən danışırdın, - qarı əlindəki balaca qayçı ilə dırnaqlarını kəsə-kəsə məni ələ salırmış kimi hırıldadı, - hə, sən canın, niyə çıxdın ordan?

- Dedim axı, şeir həddən artıq çox yayılmağa başladı, çoxlu bildirişlər, mesajlar gəlirdi, yorulurdum.

- İnsafən, sən təkəbbürlü deyilsən, dahilik xəstəliyinə tutulduğunu da sanmıram, - onun ironiya etdiyi, yoxsa mənə yaltaqlanmağı bilinmirdi.

- Əlbəttə, deyiləm, bunu boynuma qoya bilməzsən!

- Yaxşı, yaxşı, inkara keçmə, inkar əslində dandığın şeyin varlığını sübut edir, siz yazarları tanıyıram, hamınızın şöhrətpərəstlik qanı qaynayır arada. Amma səndə bu deyildi. Bildiriş səsləri narahat edir, yalanını isə yediyimi sanma. Yaxşı, bəs əsl səbəb nə idi? Niyə bu şeirin belə geniş yayılması səni sevindirmədi? - Küpəgirən şagirdi düşünməyə vadar edən müəllimsayağı ciddiləşdi, -cavabı bilirsən, amma etiraf etmək istəmirsən. Əslində, sən o qədər əziyyət çəkdiyin yazılar qaldığı halda, it ilində yazdığın "özün donundan gözəl, donun özündən, ay qız" misraları ilə başlayan bəsit bir şeirinlə gündəmə gəlmək istəmirsən!

- Bəsitliklə sadəlik ayrı-ayrı şeylərdi.

- Bu nə dondu geymisən? - Bəsit deyil?

- Birincisi, deyil, ikincisi də, əgər belədirsə də, bu mənim yox, onu trendə çevirən adamların problemidi.

- Bayaq necə deyirdin, indiki durumda korun əlinə kökə düşən kimi. Siz insanlar hamınız beləsiz, qaçıb gizlənməyə yer axtarırsız, sən, məsələn, Murakaminin min iki yüz əlli səhifəlik kitabında gizlənməyə çalışırsan, on səkkiz-on doqquz yaşlarında qızlar da sənin "bəs niyə kədər yağır, qara gözündən ay qız?" misralarında. Qarı çox təntənəli şəkildə və etiraf edim ki, həm də çox alçaldıcı bir qəhqəhə çəkdi.

- Yaxşı, məsləhətin nədi, başqalarının adından danışa bilmərəm, şəxsən mən neyləsəm, razı qalarsan, xarakirimi edim, bəşəriyyətimi xilas edim, Nobelmi alım?

- Yoxsa, zalım atan var, yoxsa, sevib atan var, ha, ha,ha... Nobel al, məncə... - Qarının üzündə keçmiş redaktorumun çopur siması yaranıb sonra qeyb oldu.

- Özün də bilirsən ki, yaradıcılıqla bağlı heç nə vecimə deyil. Mən daha şeir yazdığına görə utanıb, yazdıqlarını gizlədən kompleksli qızcığaz deyiləm.

- Bilirəm, gileylisən, alın yazından, ay qız... Amma öz aramızdı, - qarı indi də gənc şairlərdən birinin cildinə girdi, son iki misra qəşəngdi: Qorxma, bir az böyüksən, mənim qızımdan, ay qız. Çifayda, çoxu bunu tərs anlayıb. Bəziləri müəllifi qızı yaşında birini sevən evli kişi hesab edir, hətta əsəbləşmə, bir söz deyim, biri yazmışdı ki, bu şeir pedofilliyi təbliğ edir. Elə-belə adam da deyildi, ölkənin yep-yekə qadın jurnalistlərindən biriydi. Bu, belə yazan başqalarından nə gözləyəsən, "Tik-tok"a girib ordakı bir eşalon şərhi oxumamaqda haqlısan, əsəblərin dözməz, məndən demək, heyif ki, o təbrizli qızın paylaşımındakı fars əlifbasıyla olan şərhləri anlamıram, - qarı üfürüb təmizlədiyi qayçını cibinə qoydu, - amma yəqin, o taydakılar da eyni şeyi yazır, elə bil bu şeir mənə yazılıb, - deyə qarı alçaldıcı qəhqəhədən birini də çəkdi.

- Oxucunun şeirdə özünü görməsindən təbii heç nə yoxdu, sən söz tapmırsan danışmağa.

Qarını qovurmuş kimi başımı silkələyib özümə ikinci dəfə çay süzməyə getdim. Kəklik, kəpənək, gəlin gedək, kol dibinə... Yenə gözüm qızımın "Annecik, odamdayım"la başlayan məktubuna sataşdı. Həmin vaxt qarı əlindəki ip yumağıyla oynayırdı, birdən yumaq əlindən düşüb mənim gözlərimin qarşısına diyirləndi və bir anda açılıb plakata çevrildi, orada neçə gün əvvəl rastıma çıxan bir məlumat yazılmışdı: "Freydin altı oğlu pəltək olub, illər sonra Freyd sübut edib ki, pəltəkliyə səbəb despot atadır". Dəhşətdir - deyə bu məlumatla ilk tanış olanda olduğu kimi yenə həyəcanlandım. Əlbəttə, dəhşətdir, mənim məyusluğuma sevinən küpəgirən təsdiqlədi. Birdən onun nəyə çalışdığını anlayıb diksindim, sağ əlimdə yuxarı qaldırdığım çaydan, sol əlimdə fincan olduğu halda kadrı dondurdum və o ifritəyə çımxırdım:

- Nə demək istəyirsən, birincisi, bu məlumatın dəqiqliyindən şübhəliyəm, ikincisi, mən Freyd deyiləm, üçüncüsü də, övladlarımın heç biri pəltək deyil.

- Əlbəttə, Freyd deyilsən, - qarı birinci bəndi görmədən gəldi, vicdanla desək, övladların da pəltək deyil, amma...

- Amma nə? Amma yenə də despot ana sayılıram, eləmi? Bunumu demək istəyirsən?

- Qışqırma, qarşında kar-zad yoxdu.

Mən, gerçəkdən, düşüncəmdə qışqırırdım, ya da qışqıra-qışqıra düşünürdüm, bilmirəm, hər nəysə, inanmaya bilərsiz, əslində, özüm də bilmirəm, bu necə baş verir.

Qarı özümdən çıxmağımdan məmnun halda gülümsünüb gözdən itdi. Həmişə mən qəzəblənməyə başlayanda belə edir. Qorxub-eləmir, yox, gizlənir ki, öz-özümlə dalaşırmış kimi görünüm. Amma mən artıq onu tanıyıram, nəyi niyə etdiyini gözəl bilirəm, məqsədinə çata bilməyəcək.

Evdən çıxmaq üçün icazə mesajı yazıb xaki rəngli gündəlik gödəkçəmi və qırmızı krossovkalarımı geyinib həyətə düşdüm. Yağışdan sonrakı dekabr günəşi utancaq adamın gülüşünə bənzəyirdi.

Cavab mesajı gələnə qədər həyətdə gəzişmək istəyirdim. Amma bu, nəzərdə tutduğum kimi, futbolçuların oyundan əvvəlki isinmə hərəkətlərinə bənzəməkdən çox, dustaqların həbsxana həyətindəki gəzişməsini xatırladırdı. Divar boyu sırayla göyərmiş nərgizlər dekabra meydan oxuyurdu. Qəribədi, kollar xeyli böyümüşdü, demək, neçə gündür, həyətə belə çıxmamışdım.

Bu toxumları iki-üç ay öncə səpmiş, hər gün sulamış, gözümü ensiz torpaq zolağına zilləyib günlərlə yaşıl cücərti yolu gözləmişdim. Sonra toxumların cücərəcəyindən əlimi üzüb onları unutmuşdum. Budur, qışın ilk günləri gül kolları nizamlı qoşun kimi sıraya düzülmüşdü. Hər şey belədi, onu gözləməyəndə gəlir.

Kəklik, kəpənək... Yanımda hənirti hiss etdim. Çika idi, o, əvvəlcə yəqin ki, yalnız heyvanlara məxsus bir cəldliklə bir neçə dəfə məni iylədi, sonra ayaqlarımı yalamağa başladı. Çika gəzməyə çıxacağımı anlamışdı, onu da özümlə aparmağım üçün qılığıma girməyə çalışırdı. Mən "Çikita, ağıllı qız, olmaz" - deyib onu əzizləyir və beləcə, qarşılıqlı şəkildə bir-birimizə yaltaqlanırdıq. İtimizin adını ispan dili tərcüməçisi olan böyük qızım qoymuşdu. Çika ispan dilində qız, Çikita isə qızcığaz deməkmiş.

Kənddə böyüsəm də, heyvanların xəstəlik daşıyıcısı olduğunu iddia edən bir ata tərəfindən tərbiyə almışdım və çox güman ki, elə o səbəbdən qəribə bir heyvan fobiyam vardı. İndi övladlarım narahat olmasın deyə, onları yamsılayıb it-pişiyi əzizləsəm də, səmimi olmadığımı təkcə uşaqlarım deyil, heyvanlar da hiss edirdi. Ona görə həyətə çıxan kimi Çika üstümə qaçıb min bir oyun çıxarır, dal ayaqları üstə qalxıb qabaq pəncələri ilə məni vururdu. "Səncə, niyə?". Diksindim və beynimin düz ortasında peyda olmuş qarını yenidən gördüm. O, sakitcə ətəyinə tökmüş tumu çırtlamaqla məşğuldu.

- Nədi, indi də itə görə özümü günahkar saymalıyam?

- Nə olsun, o da canlıdı da.

- Əlbəttə, gül dərib incitdiyim budaq da canlıdı, bircə mən cansızam.

- Nədən narazısan, diqqət əskikliyinmi var? - qarı tum qabıqlarını mənə sarı tüpürdü.

- Bircə ondan razıyam ki, özümdən narazıyam - deməyəcəm, əksinə, özümdən narazı olmağımdan narazıyam. Bunu da edən sənsən. Neyləsəm, bəyənmirsən. Həyatımdan hamı razıdı, özümdən başqa. Elə bil, kor bir rəssam gözəl bir şəkil çəkib.

- Çox təvazökarsınız.

- Heç kimlə təvazökar olmaq haqda müqavilə bağlamamışam, araya söz qatma, cavab ver, uşaqlıqdan niyə beynimi doldururdun ki, əgər mənim bir konfetim və bir dostum varsa, bu konfeti mütləq ona verməliyəm?

- Paylaşmaq gözəldir, - reklam çarxlarında deyildiyi kimi.

- Bu, paylaşmaq deyil ki, bu özünün olanı özgəsinə bağışlamaqdı, öz həyatında özünə yer saxlamamaqdı, elə bil, evini qonaqla doldurmusan, özün oturmağa stulun qalmayıb. Və bütün günü onların qulluğunda durmalısan. Özünə vaxt ayırmadan.

Qarı ikrahla üz-gözünü turşutdu:

- Bunu sənmi deyirsən, eləmi, saatlarla otağından çıxmayıb, başını kitablardan qaldırmayan adam?

- Onda da qulağımın dibində bayırda çoxlu işlərimin tökülüb qalması haqda üyüdüb-tökürsən, artıq öz dünyası olan uşaqlarımı diqqətsiz qoymağım mövzusunda mühazirə oxuyursan.

- Mən sadəcə, uşaqların bir az da məmnun olsun istəyirəm.

- Bir dəfə də məmnun olmasınlar, olmazmı? Bir dəfə də mən məmnun olum. Niyə daim başqalarını düşünməliyəm? Məni kim düşünəcək? Niyə mən həm ən ağıllı övlad, həm də ən anlayışlı ana olmalıyam? Niyə sən məcbur edirdin ki, bütün müəllimlərin ən sevimli tələbəsi olum, indi də bütün şagirdlərin ən sevimli müəllimi olmalıyam? Niyə qonaq çağırıldığım verilişdə ən gözəl cavabı, aparıcısı olduğum verilişdə ən maraqlı sualı verməliyəm? Niyə yaxşı oxucu olduğumu boynuma qoyub indi də yaxşı yazar olmağımı istəyirsən? Niyə sükan arxasında da, piyada da olanda mən yol verməliyəm? Niyə özümdən balaca bacımla da, özümdən böyük qardaşımla da ən anlayışlı mən davranmalıyam? Niyə sevgidə sədaqətli, dostluqda fədakar, düşmənlikdə bağışlayan və rəhm edən tərəf olmalıyam? Niyə ən ləziz yeməklər bişirməli, şəkillərdə ən yaxşı mən düşməli, ən maraqlı statusları mən yazmalıyam? Nədi bu mükəmməllik eşqi?

- Sakit ol, mən, sadəcə, sənin qüsursuz olmanı istəyirəm.

- Özün də bilirsən ki, qüsursuz insan mövcud olmayan insandı. Bu, sadəcə, mümkün deyil. Mən insanam, mələk ola bilmərəm.

- Ola bilərdin, amma qanadlarını öz əlinlə qırmasaydın.

- Yenə başladın, eləmi? Bəli, mən qanadlarımdan özüm imtina etmişəm, mənə mane olan epoletlər kimi çiynimdən qoparıb atmışam. Nə deyirsən de, bir şeytanın məni mələk olmamaqda qınağına görə dərd çəkməyəcəm!

- Çox sağ ol, şeytanmı olduq indi də? Mən sənin vicdanının səsiyəm, sadəcə, hərdən ədalət məhkəməsi qururam.

- Sən vicdanın səsi-zad deyilsən, sən bədbəxtliyə məhkum bir cəmiyyətin mənim beynimdəki casususan, qurduğun da ədalət yox, əsarət məhkəməsidi. Bilirsənmi, bunu nə zaman anladım?

- Nə zaman? Qarının səsi elə bil quyudan gəldi.

- Yadındadı, bir dəfə sən hansısa mənasız bir səbəblə, öz axmaq suçlamalarınla məni depressiyaya salmışdın, başımda oturub-durmadan əzablarımı artırırdın? O gün yazar dostlardan biri "feysbuk"da belə bir status paylaşmışdı: "Günah elə bir süfrədir ki, əvvəl-axır hamı ora əlini uzadır", yadındamı, mən sənin diktənlə o statusa şərh yazdım? "Əvvəl-axır, necə də kədərlidi...". Yadındadımı, həmin yazar mənim şərhimə dərhal cavab yazdı ki, kədərli niyə, kədərli insanın günahı tanımadan dünyadan köçməsi olardı. Bax onda mən sənin illərdi mənə yalan danışdığını anladım. Mən onda o cümlədən yapışıb depressiyadan çıxdım. Anladım ki, sənin çiyinlərimə qoyduğun yük çox ağırdı, yorulub yolda qalmayım deyə, onu yerə qoymalıyam. Sən mənə ağ köynəklə bataqlıqlarla əhatə olunmuş bir yerdə üstümü təmiz saxlamağı tapşırırsan, bataqlıq ətrafında üstünü çirkləndirmədən yaşamağa çalışmaq cəhənnəm əzabıdı, bunu bilirsənmi? Yanımdan çirkabı gözə almayan rahat adamlar keçir, çamuru üstümə çıldırlatırlar, sonra da özü çirkab içində olanlar üstümdəki nöqtəyə baxıb gülürlər və sən buna görə mənə əzab verirsən, özü də illərlə...

- Daha ehtiyatlı olmaq olardı.

- Bəlkə də, amma bu, yaşamaq yox, nəsə başqa bir şey olardı.

- Sənə belə məntiqli düşünüb, düzgün nəticə çıxarmağı da mən öyrətmişəm.

- Öyrətməz olsaydın. Mən həyatı çətin bir tapmaca kimi çözməkdən yorulmuşam. Sonra da onu bədii cümlələrlə ifadə etməkdən. Ətrafımdakı bütün hadisələri, bütün insanları, kimin hansı sözü niyə deməsini, kimin niyyətinin nə olmasını, kimin əslində nə demək istədiyini düşünməkdən. Adamların danışdıqları azmış kimi, sən mənə onların üz ifadələrindən fikirlərini oxumağı da öyrətdin. İndi mən onları dinləyərkən düşüncələrini də alt yazı kimi oxuyuram. Danışdıqları yalanlara onların əvəzinə utanır, sonra alicənab moduna girib onları bağışlayır, sonra empati qururam. Hamıya, hər kəsə. Bütün nasistlərə, passiv aqressivlərə, sosyapatlara, nadanlara, çətin tərbiyə olunan şagirdlərə, onların artıq tərbiyəsi mümkün olmayan analarına...

- Qanan qanmaza borcludu, - qarı cavanlıqda işlədiyim məktəbin qadın direktoruna çevrilmişdi.

- Təkcə qanmazlara yox ki. Hamıya borcluyam mən. Evim olduğuna görə bomja, işim olduğuna görə işsizə, övladım olduğuna görə sonsuza borclu hiss edirəm özümü. Mağazadan bir zavod çörəyi, bir bitki yağı alan kişidən ondan daha çox bazarlıq etdiyimə görə utanan duruma gətirmisən məni. Dilənçiyə verəcək pulum yoxdusa, yanından keçməyim deyə, yolumu dəyişəcək vəziyyətə salmısan. Baxmayaraq ki, ən azından, həmin an o, məndən daha varlıdı.

- Məsələ pulsuzluqda deyil ki, dilənçilikdədi.

- Tamam. Ona acımaq insanlıq vəzifəmdi, tutaq ki. Yolumu niyə dəyişməliyəm?

- Onun dayandığı yerdə bir çala da olsa, yenə də ordan getmə, təhlükəlidi, - deyərdim. Sənə görə edirəm, acımayasan, ürəyin ağrımasın deyə. Psixoloqunun dediyidi də, müdafiə mexanizmi...

- Rahat burax məni, daim qorxuda saxlamaqdansa, həyatıma qarışma, qoy istədiyim qədər acıyım, vicdan əzabı çəkim, səhv edim, hərdən şöhrətpərəstlik damarım tutsun, hərdən qeyri-təvazökarlığım, hərdən eqom, hərdən kimisə anlamaqda çətinlik çəkim, hansısa məsələdə aldanım, haçansa mən də haqsız olum. Amma yox, mənə olmaz. Mən ancaq formada olmalıyam, daim bəşəri mövzularda düşünməli, payız gələndə öz melanxolik ruh havamı ritmə salmalı, metroda gördüyüm kədərli bir qız uşağına şeir yazmalıyam. Sinif otağında mübtədanın ifadə vasitələrini izah edərkən paralel olaraq hansısa yazımın sonluğu haqda düşünməliyəm, "feysbuk"da maarifləndirmə işi aparmalıyam. Don Kixot kimi yel dəyirmanlarıyla vuruşmalıyam. Əvəzində əşyalarıma ögey davranıb nəyi hara qoyduğumu unutmalıyam.

- Hər kəsin bir missiyası var həyatda, - qarı indi də atamın illərdi eşitmədiyim mehriban səsiylə danışmağa başladı, - sən bacararsan, sən güclüsən.

- Güclü-zad deyiləm mən. Niyə bütün rinqlərdə mütləq qalib olmalıyam, uduzmaq bir yana, heç-heçədən belə söhbət gedə bilməz. Və bütün bunları ətrafımda heç kim hiss etməməlidir. Və mən həm də işə gecikməməli, həm də həyatdan geri qalmamalıyam və həm də qızım narahat olmamalıdı.

- Sənin övladlarına sənətin maraqlı deyil, sən birinci növbədə anasan.

Diksindim, qarı bu dəfə ən qorxduğum sonuncu əclaflığına, ən dəhşətli fəndə əl atmışdı, yanılmamışdım, anamın səsiydi.

Başımı qaldırıb bu qoca ifritənin ilan gözlərinə bənzəyən iti baxışlı gözlərinə dimdik baxdım. Qarı çaşdı, o, nə vaxt anamı yadıma salsa, mən yaramın qanamasından qorxub söhbətdən qaçar, mövzunu dəyişərdim. Və zəif yerimi bilən küpəgirən hər dəfə daha çox yaramı qanadar, məni həkimlərin anamın diaqnozunu gec qoymasından tutmuş, altmış üç yaşında dünyadan köçməsinə qədər hər şeydə günahlandırardı. Və o vaxtdan bu məxluqun yanında özümü günahkar hiss edərdim. Ona görə indi təmkinlə ona baxdığımı görən qarını qəzəbqarışıq çaşqınlıq bürüdü.

- Sənə anamı xatırlatmağı, onun haqqında nəsə müzakirə eləməyi qadağan edirəm.

Qarı əvvəlcə üz-gözünü bürüşdürdü, sonra bütün bədəni büzüşməyə başladı və üstünə duz tökülən ilbiz kimi tədricən əriyib yox oldu.

Bir də ayıldım ki, cani-dildən Çikanın başını sığallayıram. Hibrid pitbul cinsindən olan yaraşıqlı heyvan önümdə sakitcə şöngüyüb iri gözlərini üzümə dikmişdi. "Çika, ağıllı qız, icazə ver, gedim".

Çika yenə şitəndi, önümə düşüb qapıya doğru getməyə, quyruğunu "yox" mənasında sağa-sola yelləməyə başladı. Elə bu zaman yanımızdan lap alçaqdan bir sərçə uçdu. Cika məni unudub sərçənin dalınca cumdu. Mən ağzıyla quş tutmaq istəyən itimizə gülə-gülə özümü tələsik küçəyə atdım. Bu, cəsarətini toplayıb dənizə tullanmaq kimiydi. Beynim ləpəsiz və təlatümsüz dəniz kimi sakit idi. Qarı görünmürdü, yəqin ki, məni həmişəlik özümlə tək buraxıb getmişdi. Belə lazımdı, "Gerçək hər zaman təkdir".

Bir azdan magistral yolun aşağısındakı park zolağına çatacaq, Bakının şimal girəcəyinə doğru şütüyən maşınlarla paralel yeriyəcəkdim. Nə vaxtdı mənə heç bir addım atmadığım üçün mesajlar göndərən telefonum ləzzətlə addımlarımı sayanda mən gözəl bir görüntü çəkib işdə olan qızıma göndərəcəkdim. Bir saat sonra dincəlmiş halda geri dönüb şagirdlərimə - oğluma və sinif yoldaşlarına qoşulub həvəslə hansısa ibrətamiz hekayənin ideyasını müəyyənləşdirəcəkdik. Yəqin ki, Murakaminin qadın qəhrəmanı təhlükəsizlik pilləkəninin başında yalın ayaqla dayanıb məni hələ xeyli gözləməli olacaqdı.

Səhər ƏHMƏD

Ədəbiyyat qəzeti.- 2021.- 7 avqust.- S.6-8