Güzgü
Pritça
Uşaqlığımın elə
obrazları və detalları var ki, xəyalımdan heç
çıxmır, daim yaddaşıma zülm eyləyir,
müəyyən assosiativ mənalar yaradır. Onlardan qurtulmaq üçün əlifba
sırası ilə
(A-dan Z-ya) fraqmentlər yazmağa başladım. Nəticədə, 32 fraqment alındı.
Poetik ricətlər, filoloji ştrixlər və xatirə elementləri bu yazıların süjet məxrəcində birləşdi.
"Yurd yerinin
əlifbası" adlandırdığım
həmin silsilədən
bir fraqmenti təqdim edirəm.
Müəllifdən
Gəlinin gətirdiyi cehiz
üç dəst yorğan-döşək, üç
xalça, karton qutulara yığılmış
qab-qacaq və biz tərəflərdə "boy güzgüsü", "bədənnüma",
yaxud "termo güzgü" deyilən
güzgüdən ibarət
idi.
Güzgü kəndin kələ-kötür
yollarında silkələnməsin,
sınmasın deyə
yanını yorğan-döşəklə
bərkitdilər, iki cavan oğlan da "QAZ-53"ün kuzovuna
dırmaşıb həvəsi
bir tərəfindən
möhkəm yapışdı.
Güzgünü kürsülü evin eyvanına qoydular. Babamın mütəkkəli,
xalçalı taxtı
ilə qabaq-qənşər.
Üç gün sonra təzə gəlin odekalonlarını, çiyələk
ətirli sabununu və qırmızı darağını güzgünün
qabağına düzdü.
Birinci gündən
babamın gözü
güzgünü heç
tutmadı. Kişi qalxanda da, uzananda da güzgüdə
öz əksini görürdü. Və bundan
bərk narahat olurdu.
Babam hər dəfə özünü
güzgüdə görən
kimi, "lənət
şeytana!" - deyib
tez də üzünü çevirirdi.
Min bəhanə ilə başını qatırdı ki, güzgüyə tərəf
baxmasın, eyvanda güzgünün mövcudluğunu
unutsun.
Bir neçə
dəfə oğluna güzgünün ordan götürülməsini eşitdirmişdi.
Axırda
oğlu kişinin səbrsiz təhdidlərindən
bezib:
- Ay ata, güzgünün yeri elə buradır,
- dedi.
Bir də onu dedi
ki, güzgü qız-gəlin üçündü.
Babam güzgünün
adını çəkmirdi. "Güzgü"
sözünün yerinə,
"o" əvəzliyini işlədirdi: "onu gözümün qabağından
rədd eləyin, onun yerini dəyişin",
"o olan yerdə mən yatammıram..."
Sonuncu dəfə
güzgüyə 41-ci ildə,
rayon hərbi komissarlığının
yarıqaranlıq, rütubətli
dəhlizində baxmışdı. Enli kürəkli,
hündür boylu, sarıyanız Həmid idi. İndi isə bir ayağı yox - kənddə Topal Həmid, Çolaq Həmid ayamasını qazanmışdı.
Eyvanda bir güzgü də var idi, bu
balaca dəyirmi güzgüdə babam yalnız ülgücün
ağzına yığılmış
tük qarışıq
sabun köpüyünü
və gözlərini
görürdü. Babamın üzünü
ya atam, ya da əmim
təraş edirdi.
Əl güzgüsünü
qışda şüşəbəndə
söykəyib, yazda haçaqol tutun quru budağından, yayda isə çardağın orta dirəyinə vurulmuş paslı mismardan asıb təraş edirdilər.
Atam kişinin
üzünü sağdan
sola, əmim isə soldan sağa təraş edirdi.
Kişi dillənmədi və bu məsələyə bir daha qayıtmadı.
Kişi evdə olmayanda gəlin güzgünün
üstündən pərdəni
götürürdü, üzünə-gözünə
tumar verirdi.
Şənbə günü babam
mal bazarına gedirdi, idarənin, poçtun qabağına çıxırdı
- gəlin
onda daha ürəkli olurdu, güzgüdə özünü
xeyli seyr edə bilirdi.
Elə ki, qum-çınqıl tökülmüş
həyətdə çəliklərin
tappıltısını eşidirdi,
pərdəni çəkib,
otağının səssizliyində
qeyb olurdu.
Babam söyüşkən
olsa da, güzgünün yanında
kimisə danlayıb söyməzdi. Hikkəsini, hirsini boğurdu.
Arvad-uşağa narazılığını eşikdə bildirirdi.
***
Babam yataq xəstəsi idi...
Bütün günü güzgü ilə baş-başa qalmışdı.
Güzgü susurdu, babam susurdu.
Güzgü susanda adamları aldadır.
Gecələr təzə ay gecənin
kölgələrinə od vururdu. Lal bayquş ova çıxırdı.
Ayın gümüş işığında
çəlikləri güzgüdə
qoşalaşırdı.
Gündüz günəşin odu-alovu göyləri əridirdi. Tənha təkayaqlı
bir əsgər uzaq savaşlardan yorğun evə qayıdırdı.
Ölən günü əl güzgüsünü ağzıüstə
çevirdilər.
Qırxında gəlin boy güzgüsünün
üstündən pərdəni
götürdü, güzgünün
tozunu silməyə başladı.
- Ay Allah,
bu kişi
kimdir? - deyə
həyacanla qışqırdı
və ərini çağırdı.
- Əmim:
- Atamdır, başın batmasın, tanımadınmı?
- dedi.
Rüstəm
KAMAL
Ədəbiyyat qəzeti.- 2021.-
3 iyul.- S.12.