O zəfər
günləri Günəş də bizimləydi
Hekayə
Gözlərini hərbi hospitalın palatasında
açanda ayağının birini havaya sallanmış vəziyyətdə
gördü.
Diz tərəfdən amputasiya olunmuş sağ
ayağını yuxarıya qaldırıb millərlə pərçimləmişdilər.
Əvvəlcə dərk eləmədi bu nədir,
ayağı niyə yuxarıda nəyəsə
bağlanıb. Halsızlıqdan
gözünün qabağında qara-qura şeylər
fırlanırdı. Yavaş-yavaş özünə gəldi
və gördü ki, ayağının biri... Dişlərini
qıcayıb qışqırmaq istədisə,
özünü zorla saxladı. Dərmanların
təsirindən keyləşmiş ayağı
ağrısaydı bu qəfil görüntünün əzabını
çəkməzdi. Bəs bunlar kimdilər
yanında dolaşırlar. Elə bil birdən-birə
sevdiyi qızın - Dilarənin, neçə illərdi
dünyasını dəyişib onu tək qoyan Gülgəz
nənəsinin, dostu Nailin surətlərini gördü.
Nənəsi ilə Nailin yoxluğuna
alışmışdı. Bəs Dilarə? Göz qapaqlarını qaldırıb təzədən
millərə salınmış ayağına baxdı,
"Dilarəni də itirdim" deyib inildədi. Bir xeyli gözünü tavana dikib durdu. Bir
saatmı, iki saatmı çəkdi, hiss etmədi. Sonra yavaş-yavaş özünə gəldi.
Cəbhədə döyüşdüyü
anları yadına salıb kövrəldi. Gözləri yaşardı. Bu
göz yaşı ayaqdan şikəst qalmağının əzabına
görə deyildi, uğrunda vuruşduqları
torpağının, vətəninin azad olunmasının
sevinci idi. Necə ağlamaya bilərdi.
Yaralanmamışdan qabaq Füzuli şəhərini
düşməndən azad etmişdilər. İsmayılovun - komandirlərinin rəhbərliyi
altında hücuma keçdiyi anlar bir-bir gözünün
qabağına gəldi. Ağır
döyüşlər gedirdi. Ya
ölüm, ya qələbə. Geri
çəkildi yoxdu. Onsuz da biz zəfər
çalacağıq. Ya vətəni azad
etməliyik, ya da vətən yolunda şəhid
olacağıq. Həmin döyüşdən
əvvəl əsgərlərin əhval-ruhiyyələri əlaydı.
Şəhid versələr də əməliyyat
uğurla keçdi. Ermənilərdən
qırılanı qırıldı, qırılmayanlar da
silah-sursatlarını atıb qaçdılar.
Yaralandığı günü yadına saldı. Füzulidən
ermənilər çıxarılsa da, uzaqdan adda-budda silah səsləri
eşidilirdi. Əsgərlər artıq
şəhərə girmişdilər, qələbə
sevincini yaşaya-yaşaya, yorğunluqlarını hiss etmədən
səngərdə dincəlirdilər.
Səngəri külək tutmurdu. Komandirləri
İsmayılov açıqlıqda dayanıb bir evi də
salamat qalmayan, qapısız, pəncərəsiz, divarları
uçulmuş şəhərin daş yığnaqlarına
baxır, köksünü ötürürdü. Səid
ondan bir az aralıda daşın
üstündə oturub əlindəki silahını təmizləyirdi.
Birdən komandirinin durduğu yerdə gurultu
qopdu. Düşmənin uzaqdan
atdığı mərminin təsirindən torpaq havaya
qalxdı. Torpağın tozundan,
tüstüsündən göz-gözü
görmürdü. Səid çevrilib
İsmayılovun böyrü üstə yıxıldığını
gördü. Komandiri mərmi qəlpəsindən
yaralanmışdı. Yaxşı ki,
atılan mərmi düz istiqamətini götürməmişdi.
Yoxsa İsmayılovun cəsədi də ələ
keçməzdi. Səid
qaça-qaça özünü komandirinə
çatdırdı. İsmayılov gözlərini
açıb əl işarəsiylə ona get, dedi, get. Sonra
ağır-ağır nəfəs alıb
xırıltılı səslə: - Sənə əmr edirəm,
səngərə... səngərə! - Ağrıdan
üz-gözünü qırışdıran komandir: -
Əclaflar buranı təzədən... - deyib huşunu itirdi.
Səid komandirin əmrinə fikir verməyib əllərini
onun iki qoltuğunun arasına keçirib sürüyə-sürüyə
səngərə tərəf apardı. Elə
İsmayılovun yaralandığı yerdən təzəcə
uzaqlaşmışdı ki, mərmi həmin yerə bir də
atıldı. Səid sevinə-sevinə komandirinə
baxdı: - Yaxşı qurtardıq, - desə də birdən
ayağından küt ağrı ilə bərabər isti
mayenin də axdığını hiss elədi. Səidin ağrıdan elə bil ürəyi
dayandı və o üzüquylu komandirinin üstünə
yıxıldı. Bir an keçmədi
ki, əsgərlər səngərdən çıxıb
özlərini komandirlə Səidə
çatdırdılar. Yaxşı ki, təcili
maşın yaxınlıqdaydı. Döyüşə
könüllü gələn həkim briqadası hər
ikisini maşına qoyub hospitala çatdırdılar.
Döyüşçülərimiz hərəkətə
keçdi. Bir göz qırpımında şəhərdən
çıxa bilməyib mühasirədə qalan
terrorçuları zərərsizləşdirdilər.
***
Başını pəncərəyə sarı döndərdi. Hava sakit idi.
Sərin meh pəncərədən görünən
ağacların yarpaqlarını asta-asta tərpədirdi.
Günəş isti, qızılı telləriylə
pəncərədən ona sarı boylanırdı. "Kaş torpaqlarımız azad olana qədər
havalar belə günəşli, xoş keçəydi. Möcüzəyə bax, Günəş də
bizimlədi". Qarlı, şaxtalı
havada hücuma keçməyin öz çətinlikləri
vardı.
İkinəfərlik palatada hələ ki tək idi. O biri çarpayı boş
idi. Görünür, bu gün- sabah o
çarpayıda yaralı əsgərlərdən birini yerləşdirəcəkdilər.
"Kaş həmişə boş qalaydı".
Amputasiya olunmuş yarasının ağrıları
get-gedə artırdı. Yaxşı ki, tibb
bacısı saatına baxa-baxa özünü vaxtında
çatdırdı. Yarasının tənzifini
dəyişdi. Ağrıkəsən iynəsini
vurub, yuxu dərmanını içirtdi. Tibb
bacısı:
- Yat,
Şirinov. - dedi. - Nə qədər çox yatsan, bir o qədər
ağrılarını hiss etməzsən, - deyərək Səidə
ürək-dirək verib getdi. Dərmanlar öz
təsirini göstərirdi. Ağrıları
azalsa da yata bilmirdi. Qoy lap ağrı hiss etsin. Dözər. Axı onlar
böyük bir qələbənin bünövrəsini
qoydular. Zarafat deyildi, o boyda şəhəri
düşmən tapdağından qurtarmışdılar.
Görən, indi cəbhədə vəziyyət
necədi? Füzulini ki, aldıq, demək,
erməninin belini sındırmağa doğru gedirik. Dostu Nail yenə də yadına düşdü.
Gözləri doldu. Aprel
döyüşündə qəhrəmancasına vuruşub
şəhid olan Nailin ölümünə dözə
bilmirdi. Nailgil o vaxt bir neçə
yüksəkliyi, Lələtəpəni düşməndən
azad etdilər. Həm də Azərbaycan
ordusunun nəyə qadir olduğunu göstərdilər.
Üç-dörd günlük döyüşdə Nail,
Nailin tağım komandiri, əsgərlərin bir neçəsi
şəhid oldusa da, düşmən ordusunu əməlli-başlı
sarsıtdılar. Nailin arzuları çox idi.
Ürəyini həmişə Səidə
açardı. Ən böyük arzusu
doğulduğu torpaqda vuruşmaq, doğulduğu
torpağı görmək idi. "Nə
vaxt olsa gedib evimizi görəcəyəm Dədəm bilirsən,
həyətimizdə nə qədər ağac əkmişdi.
Tut ağacımızı, bütün
ağaclarımızı özüm sulayacağam", - deyərdi.
Naillə keçirtdiyi hər günləri, hər
saatları söhbətləri vətən idi, Qarabağ idi,
itirilmiş torpaqlar idi, bir də qətlə yetirilən, girov
götürülən doğmaları. Səid
öz-özünə pıçıldadı. "Eybi yox, qardaşım, indi sənin əvəzinə
də, öz əvəzimə də ermənilərin dərsini
verdik. Sən kaş sağ olaydın,
görəydin döyüşçülərimiz güllə
qabağına necə atılırdılar. Mənim vuruşduğum bölükdə hər
millətdən var idi. Ləzgi də
vardı, talış da, yəhudi də, rus da, lahıc,
malakan, udin, hamımız bir yumruq kimi birləşmişdik.
Nail, millətlərimiz ayrı olsa da, çoxusu
könüllü yazılmışdı hərbi xidmətə.
Biz Azərbaycanlıyıq, deyirdilər, biz bu
torpağın çörəyini yemişik, suyunu
içmişik. Biz bu torpaqda
böyümüşük. Bura bizim vətənimizdi",
- deyirdilər.
Nail
ölümündən sonra "Vətən uğrunda"
medalı ilə təltif olunanda bir yaxın dostu kimi onu da tədbirə
çağırmışdılar. O gün sevindiyindən Səid
özünə yer tapammırdı.
***
Səid müharibə başlanandan yuxusunu
qarışdırırdı. Səngərlərdə
əsgər yoldaşları ilə növbəylə bir-iki
saatlıq gözlərinin acısını aldıqları
vaxt yuxuda gah nənəsini, gah Dilarəni, gah da Naili
görürdü. Hərdən
uşaqlıq illərində yaşadıqları
Çadır şəhərçiyi də yuxusuna girərdi.
İndi də yuxu görürdü. Bu dəfə
Dilarə danışmırdı. Elə-beləcə
Səidə küskün-küskün baxıb, harasa qeyb
olurdu. Gülgəz nənəsi
başılovlu, ağlaya-ağlaya onu silkələyirdi.
Ay bala, baxım görüm sağsan. Ayağun,
başun yerindədi. Qadoyu alım sənün,
yox, şükür, sağ-salamatsan. Sonra
Naili görürdü. Dostu gülə-gülə
ona tərəf qaçırdı. Özünü Səidə
çatdırıb boynunu qucaqlayırdı: - Noldu, Səid, mənim
doğulduğum kəndi ala bildinizmi? - soruşurdu.
-
Aldıq, qardaşım, aldıq.
-
Aldınız? And iç.
Səid and içəndə Nail sevindiyindən
hönkür-hönkür ağlamağa başladı. - Afərin, qardaşım,
de görüm evimizi tapdınmı? Sənə
həmişə danışırdım axı, arxın
yanında, Əliş əminin dükanının arxa tərəfində
göy darvazalı evimizi. - Səid susurdu. Dostuna nə
desin. Necə desin axı şəhəri ermənilər viran
qoyublar. O cür şəhərdə daşı daş
üstə qoymayıblar. Məscidə kimi
söküb aparıblar. "Əliş əminin
dükanı yerində qalıb ki, sizin evinizin yerini
tapım".
- Niyə
dinmirsən? Tapa bilmədin? Hə?
Qabağında da iri tut ağacımız
vardı ey. Onu da görmədin?
- Yox,
Nail, tapa bilmədim. Qoy şəhərdə təmizlik
işləri qurtarsın. İkimiz bir yerdə
gedərik. Əclaflar hər tərəfi
minalayıblar.
Nail
incimiş kimi Səiddən aralanıb: - Eybi yox. Özüm gedərəm - deyərək dumanın
içiylə yox olur. Nailin gedişindən
sonra nənəsinin ağlar səsi, silah səsləri ilə
qarışıq əsgər yoldaşlarının
hay-küyləri eşidilirdi.
Qan-tər içində ayıldı. İndi də
ikinci növbənin tibb bacısı başının
üstünü kəsdirmişdi. Şprislərə dərman
keçirə-keçirə Səidə baxırdı: -
Qardaş, deyəsən, yuxu görürdün.
Səidin kürəyi arxası üstə uzanmaqdan keyləşmişdi. Dönmək
istədi. Tibb bacısı: - Olmaz, hələ ki belə
uzanmalısınız, - dedi.
-
Yaxşı. - Narahat-narahat qıza baxdı. - Cəbhədə
vəziyyət necədi?
Qız gülümsədi. - Bəs bilmirsiniz? Əla,
əladan da əla. Sənə şad xəbər
verəcəyəm. Zəngilanı da
aldıq.
Səid dikəldi. Sevincindən gözləri yaşardı.
- Belə
gözəl xəbərə görə çox sağ ol, bacım.
- Sən də
sağ ol.
-
Axşam Prezidentimiz dedi. Heç bilirsən
camaat necə sevinir. Hamı küçəyə
axışıblar. Toy-bayram edirlər.
Tibb bacısı Səidə dərmanlarını
içirtdi, iynəsini vurdu, ayağının
sarğısını dəyişib getdi. Bir az
keçmədi qapıda sanitar qadın göründü. Əl arabası ilə Səidin yeməyini,
çayını gətirmişdi.
Səidin iştahı olmasa da, sanitar qadının təkidi
ilə yeməkdən bir-iki qaşıq ağzına aldı.
Qadın:
- Ye, bala, ye. - dedi. - Yeməsən haldan düşərsən.
Səidin ayağına baxıb ah çəksə də ona
ürəl-dirək verdi. - Ananın
südü sənə halaldı, vallah, heç fikir-zad eləmə.
Sən vətən yolunda döyüşmüsən,
bala. Sən gözüyaşlı
analarımızın intiqamını o it südü əmənlərdən
aldın. Elə mənim
qardaşımın balasının da. - O da şəhid
olub. Anasının nə gecəsi var, nə
gündüzü. Ahı, naləsi göyləri
deşir. - Səidin Nailin anası Təranə
xala yadına düşdü. Təranə
xala da hər cümə axşamı oğlunun qəbrinin
üstünə gedirdi. Yorulana qədər
Naili oxşayıb ağlayardı. Səid
oxumağa gedəndə də onun xeyir-duasını doğma
anası kimi Təranə xala vermişdi.
***
Səidlə Nailin uşaqlığı Çadır
şəhərciyində keçmişdi. Onlardan
başqa, çadırda doğulan uşaqlar da
vaxtlarını köhnə, nimdaş paltarlarda, nazik, rezin
çəkmələrdə susuzluqdan cadar-cadar olmuş
torpaqların üstündə keçirərdilər. Uşaqların çoxuna, xüsusən bu
çadırın içində doğulan uşaqlara elə
gəlirdi ki, bütün evlərin hamısı onların
yaşadıqları çadıra oxşayır. Qapısız, pəncərəsiz, qışı
buz kimi soyuq, yayı tonqal kimi isti, bürkülü.
Ancaq ağılları kəsdikcə, gözlərində qəm-qüssə
yağan, gecə-gündüz ah-nalələri od
püskürən qadınların, üzləri tük
basmış naümid-naümid gözləri yol çəkən,
torpaqları, ev-eşikləri talan olunan kişilərin
danışıqlarına qulaq asdıqca niyə
çadırlarda yaşadıqları onlara aydın olurdu.
Sən demə, əsl evlər heç də
çadır şəhərciyindəki çadırdan deyil,
daşdan, kərpicdən tikilmiş, qapısı, pəncərəsi
olan, hasarlı, hasarsız, həyət-bacası
yaşıllığa bürünmüş evlər
imiş. Onların da qapılı, pəncərəli evləri
varmış. Sən demə,
uşaqların çoxu, Səid də onların içində
o daşdan tikilmiş pəncərəsi, qapısı olan o
evlərdə doğulubmışlar. Qan
içən ermənilər kəndə girəndə Səid
üç yaş yarımlığında imiş. Onun yaddaşına güclə həkk olunan o
qaranlıq meşədə Xocalı yerlə-yeksan edilən
vaxt ata-anasını qətlə yetiriblər, sonra Gülgəz
nənəsini, onun özünü, altı yaşlı,
qardaşını girov götürüblər. O
girovluqda nənəsinin gözünün qabağında əmisini
işgəncəylə öldürüblər, o girovluqda
qardaşı Fəridi də nənəsinin əlindən
alıb harasa aparıblar. İndiyə kimi
yeri-yurdu da bəlli deyil. Nənəsi
yanıqlı-yanıqlı danışardı ki,
uşağın yeri-yurdu bəlli olmadı. Çox müsibətlər gəldi
başımıza, bala. Qız-gəlinlərimizin
başına oyun açdılar. Əli
silahsız igid oğlanlarımız o qansızların
qabağını kəssələr də köməyimizə
gələn olmadı. Bir tərəfdən
də o kafirlər, Qorbaçovun
qırılmışları ermənilərə silah verirdi
ki, bizi qırsınlar. Xocalını,
başıbəlalı Xocalını yerlə-yeksan elədilər,
tanklarla, top-tüfənglə üstümüzə gəldilər.
Hamımız meşəyə qaçdıq
ki, canımızı qurtaraq. Bax, bala, onda
vəhşilər pusquda durub bizi gülləbarana tutdular.
Dədəni də, ananı da ordaca öldürdülər.
Sən ananın qucağında, anan bədbəxt
gördü ki, güllə sənə dəyəcək,
kürəyini güllənin qabağına verdi.
Güllə kürəyinin düz ortasına dəydi.
Elə ordaca canı çıxdı. Gördüm sən ölməmisən, tez bala səni
ananın qucağından çıxarıb bağrıma
basdım. Sonra o qansız ermənilərdən
biri üstümə şığıdı. Əlindəkiynən kürəyimə necə
vurdusa nəfəsim kəsildi. - Nənəsi
danışdıqca dodaqları əsərdi, üzü səyrilərdi.
Sonra lal-dinməz nəvəsinin üzünə
baxardı. Deyəsən, o
gördüyü dəhşətlərdən halı pisləşərdi.
Oğlanlarının, Fərid nəvəsinin
adını çəkə-çəkə huşunu itirərdi.
Görən, qardaşı sağdırmı? Ermənilər
onu hara apardılar? Öldürdülərmi,
yoxsa hardasa qul kimi işlədirlər. İndi
qardaşının neçə yaşı olar?
Məktəb yaşı çatan kimi Gülgəz nənə
onu qonşu qəsəbədə yerləşən məktəbə
yazdırdı. Oxuduğu məktəbdə sinifdən-sinfə
adladıqca ona çox şeylər agah olurdu. Onlara tarixdən dərs deyən Elşad müəllim
tarixi həqiqətləri açıb tökərdi. Sən demə, heç erməni dövləti
olmayıb. Ermənilərin ağız
dolusu paytaxt adlandırdıqları Yerevan şəhərinin
adı əvvəllər İrəvan olubmuş. Həmin şəhəri Azərbaycan
xanlıqları idarə edərmiş. Keçən
əsrin əvvəllərində Sovet hakimiyyəti qurulanda
başçımız Leninin qərarı ilə Ermənistan
dövləti yaradılır. İrəvanın
adı dəyişilib Yerevan qoyulur. Azərbaycanın
qədim torpağı Zəngəzur Ermənistana verilir ki, əraziləri
böyüsün. Bu mənfur qonşumuz da Sovet hakimiyyətinin
tərkibində on beş respublikadan biri
olur. Onlara da elə bu lazım imiş. Zəngəzur kimi səfalı yeri ələ
keçirəndən sonra çox keçmir ki, orda
yaşayan azərbaycanlıları öz doğma
yurdlarından Azərbaycanın isti, aran rayonlarına
sürgün edirlər. Necə ki, bir neçə il bundan qabaq Səidgili də öz isti
ocaqlarından, yurd-yuvalarından məhrum etmişdilər.
Doğulduğu kənd, evləri heç yadına gəlmirdi. Evlərini
unutsa da qaçaqaç düşəndə anasının
qucağında qaranlıqda qarlı, şaxtalı meşədə
bir dəstə adamla tövşüyə-tövşüyə
qaçdıqları gün bir yuxu kimi gözünün
qabağından çəkilmirdi. O gecə ata-anası,
qonşuları düşmən əlinə keçməsin
deyə ayaqyalın, başıaçıq ağaclara,
kol-koslara ilişə-ilişə özlərini ora-bura vurur,
meşədən çıxmağa yol axtarır, güllə
səsindən, adi bir xışıltıdan hürküb yerə
çökür, qarın üstündə
büzüşüb otururdular.
Nədənsə, Səidin bircə o gecə, o vahiməli
gecə yaddaşına həkk olunmuşdu. Anasının
isti qucağı yadındaydı. Atası
ondan üç yaş böyük olan qardaşının əlindən
tutmuşdu. O biri əlində silah vardı. Nə oldusa
anası qışqırdı, az qaldı
Səidi qucağından yerə salsın. Güllə səsləri,
yad dildə danışıqlar, bağırtılar... Səidin daha heç nə yadına
düşmürdü. İndi Səid nənəsiylə
köçkünlər üçün qurulan
çadırların birində qalırdı. Həyətdə bir yerdə oynadıqları
qonşu uşaqların ya anası sağ qalmışdı,
ya da atası. Nənəsi gecələr
bir-birinin ardınca oxşamalar deyib zülüm-zülüm
ağlayardı. Hamını dərd
üzürdü. Çadırların
içi qəm-qüssəylə doluydu. Qarabağdan
didərgin salınan bu insanları itkin düşənlərinin,
gözlərinin qabağındaca qətlə yetirilənlərin,
girov götürülən doğmalarının dərdi
üzürdü. Səidin bir əli nənəsinin
ətəyində, bir qulağı qonşu arvadların
söhbətlərində ona məlum olurdu ki, onun bilmədiyi
çox hadisələr olub. Bir tərəfdən
də Elşad müəllimin bir-birindən maraqlı dərsləri.
Ermənilər tək Qarabağla kifayətlənməyiblər.
Azərbaycanı köməksiz görüb
Qarabağın ətrafdakı rayonlarını da ələ
keçiriblər. O, rayonlardan biri də Füzuli olub. Hansı ki, dostu Nail o rayonda doğulmuşdu.
Nailgil Səidgilin qaldığı Çadırın lap
yaxınlığındakı çadırda olurdular. Nail Səiddən
bir neçə yaş böyük olsa da söhbətləri
tuturdu. Yaşa dolduqca onların bu
yaxınlığı dostluğa çevrildi. Hər ikisi bir-birini görməyəndə
darıxırdılar. Nailin atası Birinci
Qarabağ müharibəsində vuruşanda
yaralanmışdı. İkinci qrup əlil
idi. Hələ də bel
sümüyündə düşmən qəlpəsini gəzdirirdi.
Onların da itkiləri çox idi. Dayıları, əmisi uşaqları müharibədə
qətlə yetirilmişdi. Bibisini girov
götürmüşdülər. Nailin də
valideynlərinin üzü gülməzdi. Günlərini qəm-qüssə içərisində
keçirərdilər.
Çadır şəhərində yerləşənlərin
yanına gəlib-gedənlər çox olurdu. Xarici ölkələrdən,
Qırmızı Xaç Cəmiyyətindən, yerli
hökumət nümayəndələri. Onlarla
sorğu-sual aparanlara dərdlərini danışsalar da, itkin
düşən, girovluqda saxlanılan doğmalarını
soruşsalar da bir şey çıxmırdı. Yardım payı gətirənlər də undan,
şəkərdən, yağdan, çaydan paylayıb bir
göz qırpımında aradan çıxırdılar.
Gülgəz nənə Qırmızı Xaç Cəmiyyətindən
gələnlərin qabağına qaçıb az qalırdı onların ayaqlarına
düşsün. Mənim Fərid nəvəmi,
mənim şirin nəvəmi görməmisiniz. Uşağı əlimdən alıb qansızlar
apardılar, o vəhşilər apardılar. - Qırmızı Xaç Cəmiyyətinin
nümayəndələrindən biri başını
bulayırdı.
- Belə
bir adda uşaq bizim siyahıda yoxdu, - deyirdilər.
Gülgəz nənə onda halbahal olurdu. Durduğu yerdə
əsməcə tuturdu arvadı. Gülgəz
nənə yaşamırdı, onun ancaq kölgəsi
yaşayırdı. O cür müsibətlərin
şahidi oldu, doğmaları, gəlini gözünün
qabağındaca qətlə yetirilən, körpə nəvəsinin
öldüsündən-qaldısından xəbəri olmayan
Gülgəz nənə necə rahat nəfəs ala bilərdi?
Gülgəz nənəsi çadırın
içində, çölündə sürünə-sürünə
gəzirdi. Adama elə gəlirdi ki, onun
quruca nəfəsi gedib-gəlir. Onu bu
dünyada yaşadan bircə Səid idi. Onu
böyüdə bilsəydi, əməlli-başlı oxuda
bilsəydi, ağzını çörəyə
çatdıra bilsəydi, uşağın başını
salmağa bircə daxması olsaydı ölüb gedərdi.
Gülgəz nənə çəkdiyi dərdlərin
ağırlığına tap gətirə bilmirdi. Səid uşaq ağılı ilə nənəsinin
necə əzab çəkdiyini görürdü. Səidin
uşaqlığı uşaq olmadı ki... Səid
iyirmi yaşının fikirlərini, hissini,
ağrılarını içinə çəkirdi.
***
Günlər sürətlə bir-birini əvəz
edirdi. Səidə də, elə dostu Nailə də bu
lazım idi. Düşməndən intiqam
almaq, vətəninin, valideynlərinin, doğmalarının
qanını yerdə qoymamaq. Hər iki dost ancaq intiqam
hissilə yaşayırdı. Nail də dostu kimi mən də
hərbçi olacağam. Bibimin, əmilərimin
intiqamını alacağam, - deyirdi. Bəlkə də, Nailin girovluqda qalan Səma bibisi sağdı. Kəndin ən gözəl-göyçək
xoşbəxt gəlini idi. Müəllimə
idi. Məktəbdə biologiyadan dərs
deyirdi. Əri Rüstəmlə öz zəhmətləri
bahasına ev-eşik qurmuşdular. Ermənilər
kəndə basqın edəndə Rüstəm əsgərlərlə
birgə postaydı. Könüllü
döyüşçülərə qoşulub kəndi
qoruyurdu. Həmin o ağrılı gün
düşmən kəndə girdi. Ermənilər evlərə
od vurdular. Səma qucağında körpə
balası evdən qaçanda bir neçə saqqallı kişi qadının başının
üstünü kəsdirdi. Səmanı
uşaq qarışıq sürüyə-sürüyə gətirib
maşının arxasına atdılar. Nailin
bibisi yadındaydı. Bir ala gözləri
və bir də uzun qara saçlarını tez-tez
xatırlayardı. Çadırda yerləşdikləri
vaxt atası yollar axtarırdı ki, bacısını
girovluqdan qurtarsın. Pul gücünə
olsa da qohum-qonşu yığışıb pul da yığa
bilərdilər. Nailin yaxşı
yadındaydı. Qızıl Xaç Cəmiyyətinin
növbəti gəlişlərinin birində məlum oldu ki,
Səma erməni işgəncəsinə,
zorlandığına dözməyərək özünə
qəsd edib. Uşaq isə sağdı.
Bir neçə aydan sonra dörd yaşlı Vəfanı
gətirdilər. Uşağı
dayısına verəndə bütün qonum-qonşu
ağlaşırdı. Qızcığazsa
gözlərini bir nöqtəyə zilləyib durmuşdu.
Uşağı xəstəxanaya yerləşdirdilər.
Məlum oldu ki, uşağın gözləri
görmür. Vəhşi ermənilər
Vəfanın göz hüceyrələrini zədələyibmişlər.
O günü Nail özünə yer tapa bilmirdi. Bibisinin
özünə qəsd etməsinə, körpənin gözlərinin
görməməsinə yanıb-tökülürdü:
"Baxarsınız, mən bu zülmlərin nə vaxtsa
intiqamını alacağam".
Səid
altıncı sinifdə oxuyanda Çadır şəhərciyində
məskunlaşanlara Prezidentin göstərişi ilə ev verdilər. Köçkünlər
işıqlı, təzə binaya
köçürüldü. Köçən gün
Gülgəz nənə əllərini göyə qaldırıb:
- Şükür sənə - dedi. - Nəvəmin qalmağa
yeri, yuvası oldu. Təzə binaya köçdükləri an Gülgəz nənə yatdığı
yerdə heç kəsə heç nə demədən
dünyasını dəyişdi.
Qonşular yığışıb Gülgəz nənəni
dəfn etdilər. Balalarının dərdi, vətən dərdi
evindən-eşiyindən didərgin salınan Gülgəz nənənin
içini yeyib qurtarmışdı. Səid
qonşular görməsin deyə, eyvana çıxıb
için-için ağladı. Həyatda
sığındığı doğması bircə nənəsi
idi. Onu da itirdi.
Dövlətin ona verilən təqaüdlə dolansa da
qonşular da uşağa əl tuturdular. Səid orta məktəbi
yaxşı qiymətlərlə oxudu. Nailin atası
Qeybulla kişi Səidi yanına salıb
şəhərə gətirdi. Sənədlərini
C.Naxçıvanski adına Hərbi Məktəbə
verdi. Səid sevinirdi. Yavaş-yavaş
arzusuna çatırdı. Onun arzusu hərbçi
olmaq deyildimi. Gecə-gündüz oxuyur,
peşəkar müəllimləri sayəsində hərbin
texnikalarını, sirlərini öyrənirdi. Az qalıb. Vətən
uğrunda vuruşmağın, düşməndən intiqam
almağın vaxtı çatırdı. Qoy Ali Baş Komandanın əmri verilsin, hərbçi
olmasaydı da müharibəyə könüllü
yazılacaqdı. Səid hərbi məktəbi
qurtarıb hərbi xidmətə yollandı. Onun təyinatını arxa cəbhəyə vermək
istəsələr də razı olmadı, etirazını
bildirdi. Mən elə doğma torpaqlarımızın
yaxınlığında, sərhəddə xidmət edəcəyəm,
- dedi. Hərdənbir evinə baş çəkirdi.
***
Günlər beləcə ötüb-keçirdi. Səid hərbi
hissədə artıq zabit rütbəsini də
almışdı. Bir dəfə isə
yazın ilk günündə evinə gələndə eyvana
çıxdı və onun eyvanı ilə bitişik eyvanda
Dilarəni gördü. Onunla qızgilin
eyvanını nazik arakəsmə ayırırdı. Qız əlində ovuşdurduğu çörəyi
eyvanın döşəməsinə səpələyirdi.
Göyərçinlər dəstəylə
uçub gəlir, qorxu-hürkü bilməyərək
qızın ayaqlarına dolaşa-dolaşa çörək
qırıntılarını dənləyirdilər. Qız Səidin eyvanda dayanıb ona, quşlara
baxdığını sezmədən təzədən
içəri keçdi. İndi də əlində
bir ovuc buğda dənəsiylə qayıtdı.
Səid istər-istəməz gülümsündü. - Qəribədir, quşlar
heç sizdən çəkinmir - dedi.
Qız diksindi. Çevrilib hərbi paltarda dayanan
adamı gördü. Üzü
allandı. Sonra asta səslə, utana-utana: - Göyərçinlər
mənə öyrəşiblər - dedi.
- Hiss
olunur. Sizi heç görməmişəm.
Siz bu evdə çoxdan
yaşayırsınız?
- Yox. Bir neçə ay olar. Bu evin
sakinlərini başqa yerə köçürtdülər.
Buranı isə bizə verdilər. Biz də köçkünük. Qubadlıdanıq. Səidin
üzünə qüssə qondu.
- Bu
binanın bütün sakinlərini köçkündürlər.
Adınızı soruşmaq olar?
- Dilarədir.
- Mənimki
də Səid.
-
Eşitmişəm. Siz nənənizlə bu evə
köçmüsünüz. Sonra dedilər
ki, nənəniz dünyasını dəyişib. Allah rəhmət eləsin.
Səid:
- Çox sağ olun. Hardan
bildiniz?
-
Qonşular danışıb. - Səid fikirli-fikirli
köksünü ötürdü. - Nənəmdən
başqa kimim var idi ki, onu da itirdim. Qohum-əqrəbam,
valideynlərim doxsan ikinci ildə qətlə yetirildilər.
O vaxt vəhşilər, erməni separatçıları daha
nə əməllərdən çıxmadılar. - Səid
valideynlərindən danışdıqca Dilarənin gözləri
dolurdu. Səidə də məlum oldu ki, Dilarənin
atası Birinci Qarabağ müharibəsinin veteranıdır.
Həmin döyüşdə iki dəfə
yaralanıb. İki qardaşı var. Biri
onuncu sinifdə oxuyur, o biri cəbhəyə gedib. Anası tikiş sexində işləyir. Ata nənəsi onlarla bir yerdə yaşayır.
Dilarənin arzusu həkim olmaq imiş. Ancaq imkanları olmayıb ki, Bakıya gedib oxusun.
Rayondaca pedaqoji texnikumda oxuyub. İbtidai sinif müəlliməsidir.
Səidlə
Dilarə belə tanış oldular. Sonra Səid hər dəfə evinə baş
çəkəndə paltarını dəyişməmiş
özünü eyvana salırdı. Bu
alagöz, qarasaç qız üçün
darıxırdı. Səid bilmədi Dilarəni
nə vaxt sevdi, qız onun qəlbinə nə vaxt yol
tapdı. Bircə onu bilirdi ki, Dilarə üçün
darıxır. Qızın səsini
eşitməyin, eyvanda quşları səsləyib onları
yedizdirməyinin, ona Qarabağla bağlı suallar verərkən
gözlərini qıyıb cavab gözləməyinin həsrətini
çəkir. Hərdəm Dilarənin nənəsi
də ayaqlarını sürüyə-sürüyə eyvana
çıxardı. Səidi görüb xoş
qılıqla danışdırar, onun yeməyi, içməyi
ilə maraqlanardı. Nənə içəri
keçən kimi Dilarə eyvanda görünərdi. Səid Dilarəni danışdırmaq
üçün ya quşlardan söz salar, ya oxumaq
üçün kitab istəyərdi. - Sizdə
maraqlı kitab olmaz? Və yaxud göyərçinlərin
görünmür? - soruşardı.
- Dilarə xanım, bəlkə küsüblər səndən.
- Nə
danışırsınız? - Dilarə incimiş kimi dillənərdi.
- Küsmək nədi. Onlar məni görməyəndə
darıxırlar. Hətta sizin
üçün də darıxırlar. Siz
olmayanda pəncərənizə qonub dimdikləriylə
taqqıldadırlar.
- Doğrudan?
Mənim üçün təkcə göyərçinlərmi
darıxır? Bəs sən? - Səid
özü də bilmədi "bəs sən?"
sözü necə dilinə gəldi. Uşaq
kimi qızardı.
- Mən?
- Dilarə bu sualdan tutulsa da özünü ələ
aldı. Söhbəti dəyişməyə
çalışdı.
- Onlar
çox vəfalı heyvanlardı. İstəyirsən
çağırım gəlsinlər. - Dilarə evə
keçib bir ovuc buğda dənəsiylə gəldi, göyərçinləri
səslədi. Quşlar bir göz
qırpımında eyvana doluşdular.
-
Gördünüz.
Quşlar Dilarəyə o qədər öyrəşmişdilər
ki, ondan qorxmur, hətta qızın incə, zərif əllərini
dimdikləyirdilər. Quşların civildəşmələrinə,
Dilarənin ana nəvazişi kimi onlara qulluq etməyinə Səid
heyranlıqla tamaşa edirdi.
***
Bir gün müharibə başlanmamışdan əvvəl
- Səid Dilarəyə ürəyini açdı. Dilarə onsuz
da hər şeyi bilirdi. Səidin gözləri,
baxışları onu sevdiyini çoxdan hiss etdirmişdi.
Səid
Dilarəyə ürəyini açandan sonra: - Hərbçi
ilə ailə qurmaq çox çətindi? dedi.
- Onların daimi evləri olmur. Bu gün burdadırlar, sabah başqa yerdə. Bilmirəm,
sizi mən xoşbəxt edə biləcəyəmmi? - Mən
sizdən indi cavab almaq istəmirəm. Fikirləşməyə
vaxtınız olacaq. Əgər mənə
qarşı... Əgər məni... - Səidin
səsi titrədi. Səid Dilarədən
cavab gözləmədən içəri keçdi.
Həmin gündən daha Səid eyvanda görünmədi. Dilarə gecə-gündüz
eyvanda bitib qalmışdı. Səidin
evindən nə hənirtisi gəlirdi, nə də
işığı yanırdı. Dilarənin
xəbəri yox idi ki, Səid hissəyə qayıdan kimi hərbi
təlim keçmək üçün bir neçə hərbiçiylə
Türkiyəyə yola salınıb. Səid
Türkiyədən qayıtdığı gün ermənilər
atəşkəsi pozdu. Cəbrayıl,
Füzuli istiqamətində döyüşlər başladı.
Ordumuz ön cəbhədə bir yumruq kimi birləşmişdi.
Geriyə yollarını özləri
qapamışdılar. Ancaq irəli. Zəfər qazanmaq, ermənilərdən intiqam
almaq.
Əsgərlərimizin doğmalarına hər telefon zəngləri,
hər sözləri, hər kəlmələri bu sözlərlə
qurtarırdı.
"Ana, mən şəhid olsam mənim
üçün ağlamayın.
Ermənilərdən intiqamımızı
alırıq.
Onlar qabağımızda duruş gətirə
bilmirlər.
Ana, sən məndən ötrü qürur duyacaqsan.
Qardaş, iki balamı sənə əmanət qoyuram. Onlara, mən
qayıtmasam, ata əvəzi ol. Axıra qədər
gedəcəyik.
Bu yaxınlarda qələbə xəbərini eşidəcəksiniz".
Dilarənin isə gözü yollara dikilib
qalmışdı. Səiddən heç bir xəbər-ətər
yox idi.
***
Günorta üstü Səidin qaldığı palataya
bir yaralı gətirdilər. Cavan, sütül
oğlan idi. Qolundan yaralanmışdı.
Yarası xeyli dərindəydi. Qan dayanmırdı. Əsgərə
qan vuruldu. Yarasını yuyub
sarıdılar. Sonra ağrı kəsən
dərman verib yatızdırdılar. Əsgər
ağrıdan gecə sayıqlayırdı. Səhərə yaxın ayıldı. Səid çarpayının səsindən
başını dikəldib bu cavan, bığ yeri təzə-təzə
tərləyən oğlana baxdı. Əsgər
qolunun qanının dayandığını və tənziflə
sarındığını görüb ayağa qalxdı.
Səidin amputasiya olunmuş ayağını
görəndə duruxdu. Sonra yavaşca: - Harda
yaralanmısan? - soruşdu.
-
Füzulidə. Bəs sən?
- Mən
də Zəngilan istiqamətində. Yatağın yüngül
olsun, qardaşım, - deyib otağa göz gəzdirdi. - Bilmirsən,
paltarları hara qoyurlar? - Palataya girən tibb
bacılarından biri əsgəri yerinə uzatmaq istədi.
-
Paltarı neynirsən, Kərimli?
Adam paltarı neynəyər. Geyinib gedər.
- Hara?
-
Vuruşmağa. Mənim yaram elə ciddi yara
deyil ki, burda yatıb iylənəm.
Palata həkimini çağırdılar. O isə qəti
etirazını bildirdi. - Yox, yox. Azı bir həftə
burda qalıb müalicə olunmalısınız. Yaranız sağalana qədər.
Siz nə danışırsınız. Mən getməliyəm
ey, mənim döyüş yoldaşlarım məni gözləyir.
Hücuma keçmişik ey. Mən də burda boş-boşuna uzanmalıyam.
Hə?
Səid əsgərə həsədlə baxıb
köksünü ötürdü. "Kaş o da
yüngül yaralanaydı".
- Olmaz. Mən icazə vermirəm. - Həkim gedəndən
sonra əsgər dilxor-dilxor yerində oturdu.
Səid üzünü əsgərə sarı döndərib
adını soruşdu. - Tural Kərimli. Gizir. Bəs siz?
Səid Şirinov. Zabit. Siz tərəfdə
vəziyyət necədi?
-
Çox şad oldum. Bizim bölükdə
işlərimiz əla gedir. Mənim
tağım komandirim canlara dəyən oğlandı. Onun elə bir əməliyyatı olmurdu ki, uğurla
keçməsin. Nə qədər erməniləri
qırdıq ey. Axırıncı dəfə
hücuma keçəndə içəriyə doğru xeyli
irəliləmişdik. Yaralandım. Dostlarımdan ikisi şəhid oldu. Könüllü yazılmışdıq cəbhəyə,
Turalın gözləri yaşardı.
- Əclaflar top-tüfəngləri çox olsa da, dərin
səngərlər qazsalar da, qabağımızdan
qaçırdılar. - Gizirin indi gözləri parıldadı. - Ancaq
analarını ağlar qoyduq. Mənim yaram ciddi
döyül ki. Bilmirəm məni niyə
buraxmırlar.
Xörəkpaylayan sanitar qapıda göründü. Səhər
naharını iştahsız yedilər. Gizir
Kərimli axşama qədər yerində vurnuxa-vurnuxa
qaldı.
Gecənin yarısı Səid su içmək
üçün ayılanda Turalın yatdığı
çarpayını boş gördü. Tural yerində
yox idi. Növbətçi həkimin, tibb
bacılarının gözündən yayınıb
hospitaldan qaçmışdı. Səhər
yuxudan ayılanda dəhlizdəki səs-küydən başa
düşdü ki, gizirin qaçmasından xəbər
tutublar. Günortaya yaxın Turalın
döyüşdüyü bölüyün komandirindən məlumat
gəldi. - Gizir Tural Kərimli
yanımızdadır. Narahat olmayın.
Buradakı həkimlər yarasına nəzarət
edəcəklər.
Xəstəxanalarda Tural kimi döyüşçülər
çox idi. Əsgərlər yaraları sağalmamış təzədən
cəbhəyə, döyüşməyə
qaçırdılar.
***
Səidin yaraları get-gedə sağalırdı. Bir gün həkimi
xoş əhval-ruhiyyə ilə palataya gəldi. - Şirinov, sabahdan evə buraxılırsan. Bu gün sənə qoltuq ağacı da gətirəcəklər.
Siz tamam sağalmısınız. - Həkim
yaxınlaşıb Səidi qucaqladı. Həkimə
təşəkkür edib gülümsəsə də,
gözlərindəki qüssəni gizlədə bilmədi.
Səid hospitaldan evə buraxılanda palatada
bükülüb dolaba qoyulmuş hərbi paltarını istədi. Baş tibb
bacısını çağırdılar. Baş tibb
bacısı: - Neynirsən, Şirinov, köhnə tozlu
paltarı. Biz sənə təzəsini
ayırmışıq, qardaş. Onu geyinərsən.
Zarafat döyül Prezidentimiz səni medalla təltif
eləyib. Döyüşdə
böyük şücaət göstəribsən. -
Palata həkimi, tibb bacıları da Səidi təbrik etdilər.
Bilirdi təltif olunmasını. Hamıya təşəkkür
etdi. - Yaxşı, - dedi. - Verin təzəsini geyinim. Ancaq köhnə paltarımı da büküb mənə
verin, lazımımdı.
- Nə
deyim, Şirinov, bu saat verərik.
Dünən ona dəyməyə gələn
döyüşçü yoldaşları bu şad xəbəri
Səidə çatdırmış, təbrik də eləmişdilər. Təltifə sevinib komandirləri
İsmayılovun vəziyyətini soruşanda: -
İsmayılov Bakıda müalicə olunur - dedilər. -
Yaxşıdır, sağalır. Ancaq sənin əlindən
yaman yanıqlıdır.
- Niyə?
- Səid tutuldu.
- Deyirdi
burdan çıxan kimi Şirinova töhmət verəcəyəm.
Əmrimi yerinə yetirmədi.
Gülüşdülər.
Nizam-intizamı sevən, əsgərlərinə sərt
qayda-qanunları əməl etdirən, eyni zamanda onları ata
məhəbbəti kimi sevən İsmayılovu bütün
bölüyün döyüşçüləri sevirdi.
Döyüşçü
dostlarından biri Səidin sağ ayağına baxıb
köksünü ötürdü.
-
Komandirimiz çox əzab çəkir. Uşaq
mənə görə ayağının birini itirdi, onun
üzünə necə baxacağam - dedir.
Səid:
- Komandirimizə deyin, üzülməsin. Əgər
bu hadisə yenidən baş versəydi, mən yenə onun
köməyinə çatardım. Bizim
bir vətənimiz var. Hamımız vətən yolunda
vuruşuruq. Hamımız bir nəfər
kimi bir-birimizi qorumalıyıq.
***
Həkimiylə,
tibb bacıları ilə görüşüb xudahafizləşəndə
həkim: - Sizə maşın ayırmışıq evə
aparmağa. - Etiraz etdi. - Məni gəlib aparacaqlar. - dedi. Qoltuq ağaclarına söykənib pilləkənləri
aşağı düşdü. Əvvəlcədən
sifariş etdiyi taksi qapının ağzında
dayanmışdı. Taksi sürücüsü ahıl
yaşında, üzünü tük basmış bir kişi idi. Onun köməyilə
taksiyə oturdu. Kişinin gözləri
dolmuşdu. - Başına dönüm, ay oğul, - dedi.
Üzümüzü ağ eləyirsiniz. Mənim də ortancıl oğlum cəbhədədir.
Üç uşağı var.
Könüllü yazılıb cəbhəyə.
İndi Şuşaya doğru irəliləyirlər...
- Bilirəm,
Şuşanın alınması bizim böyük qələbəmiz
olar. Oğlunuz da qələbə xəbəriylə
qayıdar. İnşaallah.
- Allah
ağzından eşitsin. İndi de görüm
qəbiristanlığın hansı tərəfinə
sürüm.
- Sən
sür, yaxınlaşanda deyərəm.
- Baş
üstə.
- Kişi
maşınını işə saldı. Yol
gedə-gedə söhbətlərini davam etdirməyə
başladılar.
- Harda
yaralanmısan, oğul?
-
Füzulidə. Səid kişinin onun
ayağına görə sarsıldığını
görüb. - "Eh, dayı, otuz ilə
yaxındı torpaqlarımız düşmən
tapdağı altındadır. Bir
ayağımı vətən yolunda vermək də mənim
üçün azdır. Vətən bizi
bağışlasaydı - dedi.
- Elə
demə, oğul. Sən ki, vətənə
öz borcunu ödəmisən.
- Nə
deyim. Ölməz şairimiz demişkən: Vətən bizə
oğul desə nə dərdimiz.
- Az
qalıb, oğul. İnşaallah, qələbə
xəbərini eşidərik. Onda vətənin
əsl qəhrəman oğulları siz olacaqsınız.
Səid köksünü ötürdü. - Mənim valideynlərim
yoxdu. Vətənim elə mənim həm
anamdı, həm də atam. Onu da itirsəm,
gərək, bu dünyada yaşamayam.
- İtirmərik, bala, itirmərik.
Maşın köçkünlərçün tikilən
binanın yaxınlığından keçəndə ürəyi
döyündü. Axı Dilarə ordaydı, o binada
yaşayırdı. Üzünü kişiyə tutub: -
Dayı, - dedi, - Sizdən bir şey soruşum.
-
Soruş, oğul, soruş
- Buralarda
kirayə ev vermirlər?
- Ay
oğul, məgər evin yoxdu?
- Var. Burda deyil. - Səid istər-istəməz yalan danışmalı
oldu. Ancaq hələlik bu şəhərdə
qalmaq istəyirəm.
Kişi tərəddüd
etmədən ürəkdən: - Kirayə evi neynirsən? Ev lazımdı, mənim evim. Özüm
həyət evində yaşayıram. Oğlanlarım
bina evində olurlar.
-
Neçəyə verərsiniz?
Kişi pərt, incimiş kimi dilləndi. - Ay oğul, evim də sənə
qurban, canım da. Neçəyə nədi.
Gəl mənimlə qal. Bir
özüməm, bir də arvad. Uşaq da
cəbhədədir. Elə bilərəm
üç oğlum yox, dörd oğlum var. Sən müharibəyə
canını qoymağa getmisən. Mən
də sənə bir qotur evi qıymayacağam? Ayıb şeydi ki.
-
Çox sağ ol, dayı. "Kaş
sənin kimilər çox olaydı".
Qəbiristanlığa çatdılar. Səid əlinin
işarəsiylə nənəsinin dəfn olunduğu yerə
gəldilər. Maşından
düşüb qəbirə yaxınlaşdı. Fatihəsini
verib nənəsinin başdaşının yanında dayanıb
pıçıldadı:
- Rahat
yat, nənə, düşməndən intiqamımızı
alırıq. Atamın da, anamın da, o körpə
qardaşımın da, bütün şəhidlərimizin
intiqamını. Az qalıb, lap az
qalıb. Düşmənin başını əzirik.
- O, gözlərini qəbir daşından çəkmədən
Gülgəz nənəni, onun dərd içində qovrulan
simasını yadına sala-sala kövrəlirdi. Sonra
özünü ələ alaraq qəbirdən aralanıb
şəhidlərin uyuduğu xiyabana adladı, Nailin
qəbrinə yaxınlaşdı. Əlindəki
hərbi paltarını dostunun qəbrinin üstünə
qoydu. Hərbi paltarının üst cibində
dostuna çatacaq məktub da yazmışdı. Bir xeyli dayanıb Nailin şəklinə baxdı.
Sonra qoltuq ağacının köməyilə
çevrilib Nailin qəbrindən aralanmaq istədi. Bu vaxt Dilarənin arxasında
dayandığını gördü. Bir
andaca duruxdu. Qızın gözü nəmliydi.
Yaxınlaşıb Səidin qoluna girdi. - Şükür, sağ salamatsan. Neçə vaxt idi səni axtarırdım. Qardaşımla. Niyə xəbər
eləmirdin? Hə?
Səid tutulub qalmışdı. İstər-istəməz
gözləri şikəst ayağına sataşdı.
Dilarə göz yaşını saxlaya bilməyib
ağlaya-ağlaya: - Sən mənim elə beləcə də
qəbulumsan, Səid, ömrümün axırına kimi sənin
yanında olacağam. Ömrümün
axırına kimi. Səidə elə gəldi
ki, bu an, bu dəqiqə ömrünün ən xoşbəxt
gününü yaşayır.
***
Təranə xala cümə axşamlarının birində
böyük oğlu Samirlə Nailin qəbrinin ziyarətinə
gələndə qəbrin üstünə
bükülmüş hərbi paltarı gördü. "Görən,
bu nə paltardı". Özü ürək
eləmədi paltarı əlinə alsın. Samirə işarə elədi ki, paltarı
açıb baxsın. Oğlu hərbi
paltarı o üz, bu üzünə çevirdi, əlini
cibinə salanda Səidin Nailə yazmış olduğu məktubu
çıxartdı. Səid yazırdı: "Nail,
qardaşım, gözün aydın. Torpaqlarımızı
düşməndən təmizləyirik. Az
qalıb qələbəmizə. Füzulini də,
sənin doğulduğun torpağı azad elədik. Bu hərbi paltarımla Füzulidə sürünə-sürünə
yırtıcı, vəhşi erməniləri məhv elədik.
Bu paltara o doğma torpağın ətriylə
bərabər tozu da qonub. Ona görə də
paltarımı qəbrinin üstünə qoyub gedirəm.
Bu paltarda vətənin ətrini,
torpağını qoxla və bundan sonra rahat yat, əziz
qardaşım.
Sənin sadiq dostun Səid".
Mənzər
NİYARLI
Ədəbiyyat qəzeti.-
2021.- 5 iyun. S. 18-20.