Aydının şeirlərinə

"son söz"lərdən biri

"İnostrannaya literatura" jurnalının müxtəlif saylarında oxuduğu, xoşladığı əsərləri toplayıb bir "dəftər" düzəltmişdi. Öz jurnalını: üz qabığına Mariya Tüdorun, arxasına Edqar Deqanın portretini, arxa üz qabığına sulu boya ilə çəkilmiş natürmort, ondan əvvəl isə bir yapon miniatürü yapışdırmışdı. Səhifə sayından, sıralamadan, vərəqlərin sarılıq dərəcəsindən bilirsən ki, müxtəlif illərin nəşrləridir. Bəlkə, elə jurnalın həmin o xoşladığı əsərləri dərc olunan saylarından cırıb qoparmışdı. Yalnız bir yerdə - Tonino Querranın şeirləri olan "şmustitul"dakı qara flamasterlə edilən qeyddən anlaşılır ki, həmin hissə jurnalın 1979-cu ildəki VII sayına aiddir. Bir də mənim qeydim var girişdə: "08.01.2002".

XX əsr Azərbaycan poeziyasının bir çoxlarının bilmədiyi böyük isimlərindən, şairlərindən olan Aydın Əfəndinin dediyim "dəftər"ini mənə Həmid Herisçi bağışlayıb. Niyəsini özü bilir yəqin... O "dəftər"in arasında bir vərəq kağız da vardı: Aydının öz əlyazısı ilə bir şeiri. 18 il keçib həmin vaxtdan.

Bir ara çox vərəqləmişdim. Oxumuşdum. Aydının kimləri və niyə oxuduğunu, oxuduqlarının ona insan kimi, şair kimi necə təsir etdiyini çox çəkçevir eləmişdim. Bu, müəllimlərinin, öyrəndiklərinin, yəqin ki, hamısı deyil: Tonino Querra (şeirlər), Jan Pol Sartr ("Divar"), Takayuki Kiyöoka, Kotaro Takamura (şeirlər), Ceyms Coys ("Rəssamın gənclikdəki portreti"), Tomas Vulf ("Məğrur bacım ölüm")...

Bəzi cümlələrin altı xətlənib, məsələn: "Cəhənnəmin ən son, ən dəhşətli əzabı onun əbədi olmasıdır".

1959-cu ilin 26 noyabrında anadan olmuşdu Aydın Əfəndi (Aydın Niyazi oğlu Əfəndiyev). Deyirlər, gözəl riyaziyyatçıymış, elmi adın məsələyə elə bir dəxli yoxdur, hərçənd müdafiə də eləyibmiş. Bir müddət xaricdə, gərək ki, Finlandiya universitetlərinin birində mühazirə də oxuyubmuş.

Rusca yazırdı. Rusca rus şairlərindən daha yaxşı yazırdı. Bunu da eşitmişəm ki, Yusif Səmədoğlunun təqdimatıyla "Literaturnaya qazeta"da haqqında yazı və şeirləri dərc olunub bir vaxtlar. 1996-cı ildə dünyasını dəyişib. 37 yaşında. Şeirlərindən anlaşılır ki, həssaslığı üzündən "dərisi soyulubmuş", ya da başqalarına soyuq olduğundan bilərəkdən "itiribmiş" onu üst paltarı kimi. Və bu cür adamlar haqqında danışanda "öldü" sözündən sonra vergül qoyub, "çünki yaşaya bilmədi" yazmalısan. Yeri gəlmişkən, 18 ildi saxladığım "dəftər"də altı xətlənmiş cümlələrdən də biri budur: "Onun həyatı mənimkindən qiymətli deyildi". Heç vaxt görüşməmişik. Görüşmədiyimizə təəssüfləndiyim şairlərdən biridir. Bəzən stixiyasına görə Bodleri xatırladır Aydın. Amma təkcə stixiyasına görə yox və doğrusu, bir az da buna təəssüflənirəm. Aydın "mən"i olan poeziya(sı)nın və elə yaşantılarının da sərhədinə gəlib çatmışdı, dalana dirənmişdi - keçə bilsəydi, başqa ruhi müstəviyə qədəm qoyacaqdı. Yəni və yəqin, başqa cür də yazacaqdı. Olmadı.

Onun öz əlyazısı ilə təqdim etdiyimiz 1989-cu ilə aid "Həyat" şeirinin arxasında diyircəkli göy qələmlə və Aydının Eliotu anlayacaq qədər yaxşı bildiyi ingilis dilində "This bridge is the finest in London" və "He is my oldest friend" ("Bu, Londonun ən yaxşı körpüsüdür"; "O mənim ən qədim dostumdur") cümlələri yazılıb; sonra da rus dilində rənglərin adı: qara, qırmızı, ağ, boz, sarı, göy... Mənə, nədənsə, elə gəlir ki, bu, Aydının şeirlərinin və ovqatının spektrinin rəngləridir...Vərəqin lap aşağısında isə eyni xətlə, amma mürəkkəbdən bəlli olur ki, başqa diyircəkli göy qələmlə və hamısı da böyük hərflərlə bu sözlər yazılıb (latın qrafikası ilə): "Bismillahir-Rəhmanir-Rəhim". Yəni "(bu dünyada hamıya) Mərhəmətli və (o dünyada yalnız möminləri) Bağışlayan Allahın adı ilə".

Səlim Babullaoğlu

Ədəbiyyat qəzeti.- 2021.- 13 mart.- S.6.