Fikrət Qoca üçün elegiya

Sevdiyi şairlər və inqilabçılar vardı. Viyon, Mayakovski, Kabral, Xose Risal, Qarsiya Lorka, Çe Gevara. Son dördü haqqında poema və şeirlər yazmışdı. Əski Sovet İttifaqının ən məşhur "qalın" ədəbi jurnallarında, qəzetlərində yüz minlərlə, bəlkə də milyonlarla nüsxə çap olunan bu əsərlər o dövrün, ötən əsrin o sirli və cazibəsi bu gün də əsla şübhə doğurmayan böyük yaradıcılıq enerjisi ilə dolu 60-cı illərində oxunmuş, sevilmiş, müəllifinə dünyanın altıda biri qədər deyil, bəlkə də elə özü qədər şöhrət gətirmişdi. Adı dövrün məşhur rus şairləri, Yevtuşenko, Rojdestvenski ilə bərabər çəkilən Fikrət Qoca "getməyin müşkül olduğu" dövrlərdə dünyanı xeyli gəzmişdi, bəlkə də taleyin ona verdiyi bu imkanla öz Qoca təxəllüsünü hələ gənc ikən təsdiq eləmişdi: çünki "təkcə çox oxuyan yox, həm də çox gəzən çox bilər" deyiblər.

O səfərlərinin biri Filippinəymiş. İnqilabçı, şair, tarixçi, ədib, həkim, on dil bilən poliqlot Xose Risal həbs olunub, edama məhkum edilibmiş. Qətlindən bir gün əvvəl vərəq və qələm istəyən şair ölkəsinin azadlığı barədə şeir yazıbmış. Fikrət Qoca həmin əsəri Azərbaycan dilinə çeviribmiş. Xose Risalın şərəfinə ucaldılmış abidənin postamentində onun şeirinin müxtəlif dillərə tərcümələrindən seçmələr, misralar var. Bir-iki misra da Azərbaycan dilində. Fikrət Qocanın azərbaycancasında.

Toğrul Nərimanbəyovun məşhur portreti ilə başlayır Fikrət müəllimlə tanışlığım. Dünyanı görmək, öyrənmək üçün elə dünyanın özü qədər geniş açılan gözlər həmişə məni düşündürüb. Məhz böyük rəssamın "nağıl" üslubuyla şair Fikrət Qoca yeniyetməlik illərimin nağıl qəhrəmanına çevrilmişdi.

O şəkillə atamın Fikrət Qoca ilə həm ötən əsrin 60-cı illərinin sonunda Bakıda, həm də 70-ci illərin ortalarında o vaxtkı Əli Bayramlıdakı görüşləri ilə bağlı danışdıqlarını çox tutuşdurmuşam. Sonradan anlayacaqdım ki, Fikrət Qoca çoxlu şairlərə, xüsusən özündən 10-15 il kiçik ədəbi nəslə olmazın təsir göstəribmiş, elə atamın yazdıqlarına da.

Musiqi yaddaşımızın ən bənzərsiz sözçüsüydü Fikrət Qoca. Sonradan anlayacaqdım bunu.

İndi isə bir hadisəni xatırlayıram. 2002-ci ilin sonları, Yazıçılar Birliyinə yolumun ildə-ayda bir dəfə düşdüyü vaxtlardı. "Doqquzuncu hissə" adlı narrativ, uzun bir şeir yazmışam. Birliyin jurnallarının birinə təqdim eləmişəm. Qısa və quru şəkildə "janrı naməlumdu, çap etməyəcəyik" deyiblər, möhkəm təəccüblənmişəm, pərt və acıqlıyam. Yaxşı yadımdadır, çardaqdan pilləkənləri düşə-düşə elə bil kimsə, bəlkə də atamın o keçmişdəki söhbətlərindəki səsi ilə dedi ki, gir Fikrət Qocanın otağına, Girdim. - Səliməm, - dedim. - Sizə mətn gətirmişəm, - dedim. Bilərəkdən şeir demədim. - Oxuyun və mənə deyin ki, bu nədi. Bir az acıqlı, amiranə danışdım, indi bunu təəssüflə xatırlayıram. Dünya görmüş Qoca əlimdəki vərəqləri aldı. Bir xeyli müddət başını qaldırmadan oxudu, durdu, oxudu, durdu və axırda da dedi ki, 20-25 gündən sonra gələrsən. Gərək sakit başla oxuyum. Elə də elədim. Bir ay sonra görüşəndə bir jurnal uzatdı mənə. Vəqərləyib gördüm ki, həmin uzun şeir "vəzndə ağır, çəkidə yüngül" bir "giriş yazı"sı ilə məni "janrı naməlumdu, çap etməyəcəyik" deyib geri göndərdikləri həmin jurnalda dərc olunub. Hərçənd ki, Fikrət müəllimə bu sözlərin kim tərəfindən, harda deyildiyini söyləməmişdim. Minnətdarlığımı sözlərimdən çox baxışlarım ifadə eləmişdi onda. Fikrət müəllim də bunu sezmişdi. Gözləri gülürdü. Əli ilə "get", - dedi. "Danışma", - dedi, sanki "eləcə yaz".

Hə, həyat qəribədi. Yadlar da məhz beləcə gəlib yaxın olurlar.

Ruhun şad olsun! Rahat uyu, Fikrət müəllim!

Səlim BABULLAOĞLU

Ədəbiyyat qəzeti.- 2021.- 8 may.- S.11.