İbrahim Yusifoğlunun
poetik dünyası və uğurları
İbrahim Yusifoğlu milli şeirimizin istedadlı və
daim axtarışlarda olan nümayəndələrindən
biridir. O,
şeiri vərdiş, yaxud mütaliədən çox
istedadla təbii ilhamın axarında yazan şairlərdəndir.
İstedad İbrahim Yusifoğluna həyatı və
insanları şairanə şəkildə, poetik görkəmdə
duymaqda və görməkdə bələdçilik edir.
İbrahim Yusifoğlunda zəhmət faktoru
istedad amili ilə vəhdətdədir. Uzaq dağ kəndində,
təmiz və səfalı, çiçəkli, bulaqlı təbiətin
qoynunda böyüyüb boya-başa çatan, bütün kənd
uşaqları kimi mənsub olduğu ailənin təsərrüfat
həyatında mükəmməl zəhmət dərsləri
keçmiş İbrahim Yusifoğlunun
yaradıcılığında istedad şeirin ruhu və
qanadı, zəhmət isə mahiyyəti və bəzəyidir.
Sözlərdən, fikirlərdən, orijinal bədii təsvir
və ifadə vasitələrindən şeirin "inşaat
materialları" kimi özünəməxsus şəkildə,
yaradıcılıqla faydalanmağı bacaran İbrahim
Yusifoğlu sanki ilhamlı şeirlərinin istedadlı və
zəhmətkeş bənnasıdır. Onun qələmindən
çıxmış ən yaxşı şeirlər
yaratdığı poeziya sarayının kərpicləri kimi
uzunömürlüdür. "Ruhuma bircə bu
yağış doğmadı" şeirində etiraf etdiyi
kimi:
Mənim
şeirlərim könül varımdı,
Onlarda həm sevinc, kədər varımdı.
Qəlblərə
ələnən yağışlarımdı,
Ruhuma bircə bu yağış doğmadı.
Müşahidələr göstərir ki, İbrahim
Yusifoğlu əksər məqamlarda yaşadığı
mühitin qayğılı və rəngli şeiriyyətini ədəbiyyata
gətirməyi bacarır. Şeirlərini diqqətlə
oxumaqla onun hansı ictimai-mənəvi və ya maarifçi
mühitdə nəfəs aldığını hiss etmək
olur. O, şeirlərində özünü əhatə
edən belə bir təbii və rəngarəng mühitin
dilində danışmağa səy göstərir. Və əksər məqamlarda bunu yüksək
peşəkarlıqla həyata keçirməyi bacarır.
Bundan başqa, İbrahim Yusifoğlunun şeirləri həm
də sanki onun təmsil olunduğu mühitin bənzərsiz təbiətinin
poetik coğrafiyasıdır. Şair çox vaxt uzun illər
yaşadığı coğrafiyanın bütün fəsillərini
ilhamla yazılmış şeirlərində və
poeziyanın müxtəlif çalarlarındakı
axtarışlarında ədəbiyyat faktına çevirməyə
nail olmuşdur. Qoynunda doğulduğu
dağlı-aranlı qədim Şərur Çuxurunun,
Saralı-Xançobanlı Arpaçayın təbii görkəmi,
həyat ritmi İbrahim Yusifoğlunun şeirlərində
özünün əsl poetik mənasını və bədii
obrazını tapa bilmişdir. Buna
baxmayaraq, İbrahim Yusifoğlunun palitrasında "baharın
tacı" sayılan bənövşənin və badam
ağacının rəng çalarları üstünlük
təşkil edir. Adama elə gəlir ki,
İbrahim Yusifoğlu Şərurun qonur, çılpaq
dağlarını və Arpaçay vadisini alaseyrək
çiçəkli badam ağacı sifətində
görür. İlham Yusifoğlunun təbiət
şeirləri sanki badam ağacında bənövşə
çiçəyidir. Həyatı barmaqları bənövşəyi
mürəkkəbli şagirdlərin və müəllimlərin
arasında keçən İbrahim Yusifoğlunun bir çox
misraları isə həm rəng çalarlarına, həm də
poetik mənasına görə bənövşə
çiçəyinə həsr edilmiş ən yaxşı
şeirlər olaraq fərqlənir, yadda qalır:
...Şərur
Çuxurunda baharın tacı,
Gül-çiçək könlümü məst eyləmişdi.
Gözlərim
önündə badam ağacı
Bənövşə çiçəyi çiçəkləmişdi.
...Bəlkə,
müəllim ömrü yaşadığından
Badam bənövşəyi al çiçəkləyib?!
Bəlkə,
şagirdlərin barmaqlarından
Şehli çiçəklərə mürəkkəb
dəyib?!
("Bənövşə
çiçəkli badam ağacı...")
Zəhməti və istedadı özündə birləşdirən
İbrahim Yusifoğlu ən yüksək insani keyfiyyətləri
ilə də seçilir. O, sadəcə yarım əsrə
yaxın müəllim işlədiyi üçün deyil, həm
də dərin mənəvi keyfiyyətə malik olmağı
şəxsiyyət üçün dəyər kimi qəbul
etdiyinə görə əsl müəllim ömrü
yaşayır. İbrahim Yusifoğlunun şeirlərində
əxlaqi-mənəvi dəyərlər ilhamla tərənnüm
olunur. Çox yaxşı xüsusiyyətdir
ki, bu qəbildən olan şeirlərində o, oxucusuna əxlaqi
dərs keçmir, əksinə, insanın pak mənəviyyatını,
yüksək mənəvi xüsusiyyətlərini obrazlı
şəkildə təqdim etməklə diqqəti həmin
keyfiyyətlərin aliliyinə yönəldir. Bu mənada İbrahim Yusifoğlu həyatda olduğu
kimi, şeirlərində də həyatı obrazlı şəkildə
qavrayan və ifadə edən müəllimdir. Onun maarifçi baxışları ilə
maarifçilik fəaliyyəti bir-birini tamamlayır. Buna görədir şairin müəllim ömrü
haqqında, müəllimlərə və məktəbə,
şagirdlərə həsr olunmuş şeirləri
yaxşı alınır. Oxucuları tərəfindən
həvəslə oxunan, qəlblərdə özünə
yer tapmış "Safdır, müqəddəsdir, müəllim
ömrü!" şeiri müəllimlər haqqında
mahnı kimi səslənir:
Ən
parlaq Ulduzdu, nur saçan Aydı,
Dalğalı dənizdi, ləpəli çaydı.
Ömrü-ömürlərə
paylanan paydı,
Safdır,
müqəddəsdir, müəllim ömrü!
Həlimlik
gözünün qarasındadı,
Əzizlik
qəlbinin parasındadı,
Hər an şagirdlərin arasındadı,
Kövrəlmiş
bir səsdi müəllim ömrü!
Şair,
eyni zamanda, Naxçıvan Muxtar Respublikasında yaşayan
qabaqcıl müəllimlər haqqında "Safdır,
müqəddəsdir müəllim ömrü" adlı
seriyasından yazıb çap etdirdiyi altı kitabda onlarca
qabaqcıl müəllimin iş təcrübəsindən və
həyat fəaliyyətindən, məktəblərdə
keçən ömür yollarından bəhs edən
oçerkləri (1999-2017) oxucularına təqdim etmişdir. İbrahim Yusifoğlu Azərbaycan
Respublikasının qabaqcıl təhsil işçisi kimi
respublika müəllimlərinin XII qurultayının (1998)
iştirakçısı olmuşdur.
İbrahim Yusifoğlu yeni dövr Azərbaycan
maarifçi şeirinin əsas yaradıcılarından biri
kimi böyük ədəbiyyata şərəflə xidmət
edir. Onun məktəb şeirləri və uşaq
poeziyası maarifçi şeirlərinin aparıcı
qanadını təşkil edir. İbrahim
Yusifoğlu müasir mərhələdə müəllim və
məktəb haqqında ən yaxşı şeirlərin
müəllifidir. O, uşaq ədəbiyyatı istiqamətindəki
fəaliyyətini ardıcıl olaraq uğurla davam etdirən,
bu istiqamətdə təsirli, yadda qalan şeirlər meydana
qoyan istedadlı şairdir. İbrahim
Yusifoğlunun demək olar ki, bütün kitablarında müəllimlər
və uşaqlar üçün nümunəvi şeirlər
vardır. Bununla belə, şair "Seçilmiş əsərləri"nin ayrıca bir cildini uşaq ədəbiyyatına
həsr etmişdir. İbrahim Yusifoğlu
müstəqillik dövrü uşaq ədəbiyyatında
uşaq ədəbiyyatı külliyyatı yaratmış
şairlərdəndir. Bundan başqa, o,
"Futbolçu, topçu, gopçu",
"Arpaçayın uşaqları", "Azərbaycan Vətənimdir",
"Vətən nəğməsi", "Göy yerə zəng
eyləyir" kitablarını balaca oxuculara hədiyyə
etmişdir. 2020-ci ildə "Payızda üşüyən
çiçək" adlı uşaq şeirləri
kitabı Tehranda, "Xudafərin" nəşrlər evində
fars əlifbası ilə çap
olunmuşdur. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin tərtib
etdiyi "Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı
antalogiyası"nda (2014), Azərbaycan Respublikası Təhsil
Nazirliyinin əmri ilə təsdiq edilmiş "Məktəbəqədər
müəssisələrdə tərbiyə və təlim
proqramı"na dair "Müntəxəbat" dərsliyində
İbrahim Yusifoğlunun silsilə şeirləri
verilmişdir.
Dövri
mətbuatda ən ardıcıl şəkildə çap
olunan İbrahim Yusifoğlu "Ulduz", "Vətən nəğməsi",
"Göyərçin", "Pioner", "Günəş",
"Uşaqlar və Günəş", "Herba və
flora", "İbtidai məktəb", "Azərbaycan
qadını", "Kənd həyatı" kimi jurnal və
toplularda, "Şərurun səsi", "Şərq
qapısı", "Azərbaycan müəllimi",
"Cik-cik", "Azərbaycan pioneri", "Savalan",
"Tumurcuq", "Təhsil problemləri", "Ədəbiyyat",
"Ədalət", "Kredo" və digər qəzetlərdə
uşaq şeirləri və publisistik yazılarını
müntəzəm olaraq oxuculara çatdırmaqda davam edir. Bu şeirlərdə, poemalarda və mənzum pyeslərdə
uşaqlar öz dünyalarına qovuşur, öz şirin və
şıltaq günlərini yaşayırlar.
"Qıymayın uşaqlara" şeirində müəllif
körpə fidanları öz şirin röyalarından
ayrı salanlara, qönçə ikən onları dünyaya
göz yumduranlara qarşı etiraz səsini ucaldır:
Ay,
Günəş istəyirlər,
Nur ələnsin cahana.
Şeh,
yağış diləyirlər,
Təbiət
gəlsin cana.
İstəyirlər
gül, çiçək
ətri
çöksün hər yana.
Paketləri,
topları
Tuşlamayın onlara.
Tanrıdan
gələn səsdi:
-
Qıymayın uşaqlara!
50 ildir ki, fəaliyyət göstərən "Şərur"
Ədəbi Birliyi - Naxçıvan Yazıçılar
Birliyinin Şərurdakı yaradıcılıq
bazasıdır. Bu ədəbi birlik Azərbaycan ədəbiyyatına
həm təcrübəli qələm sahibləri olan
yazıçılar və şairlər, həm də yeni
imzalar bəxş etməkdə davam edir. Azərbaycanın
ayrılmaz parçası, Naxçıvan diyarının bənzərsiz
bölgəsi olan qədim və həmişəcavan Şərurun
bədii obrazı, nağıllı-əfsanəli
Arpaçayın poetik səsi, elmi-publisist salnaməsi Şərur
Ədəbi Birliyində formalaşır. Bu
ədəbi birlik Dədə Qorqud yurdu Şərurun
sabahına gur işıq salır. Tanınmış
şair və publisist İbrahim Yusifoğlunun otuz ildən
çox bu ədəbi birlikdəki "Məliküş-Şüəralığı",
təşkilatçılıq fəaliyyəti ilə səmərəli
yaradıcılıq işi yeni-yeni nəsillərin qələmdən
ürəklə yapışmalarına dəstək
vermişdir.
Çoxcəhətli yaradıcılıq fəaliyyətinə
malik olan İbrahim Yusifoğlunun
yaradıcılığında poema janrında
yazılmış əsərlərin özünəməxsus
yeri vardır.
Janr baxımından onun poemaları liro-epik əsərlərdir.
Şairin poemalarında seçilmiş həyat
hadisələrinin təsviri ilə lirik düşüncələr
bir-birini tamamlayır.
Eyni zamanda, İbrahim Yusifoğlunun uşaqlar
üçün yazdığı mənzum pyeslərdə
ibrətamiz, tərbiyəvi xarakterə malik olan hadisələri,
uşaq dünyasının icəliklərini şairanə
şəkildə təqdim edir. İbrahim
Yusifoğlunun bir çox uşaq pyesləri Azərbaycan ədəbiyyatında
bu janrda yazılmış ən yaxşı əsərlər
sırasındadır. Onun ən yaxşı uşaq
pyesləri böyük səhnə üçün
faydalı ola bilən əsərlərdir.
İbrahim Yusifoğlunun hazırda 5 cildlik
seçilmiş əsərləri çapa hazırlanır. Artıq
oxucuların ixtiyarına verilmiş 4 cildindəki şeir
külliyyatı onun çoxillik bədii
yaradıcılığının böyük bir
dövrünün yekunudur. Oxuculara təqdim
olunmuş bu kitablardakı şeirlər, poemalar, mənzum
pyeslər istedadlı qələm sahibinin ədəbiyyata,
şeirə ürəkdən bağlı olduğunu,
özünü poeziyada tapdığını və bu yolda
şair kimi ədəbiyyatımızın inkşafına ləyaqətlə
xidmət göstərdiyini bütöv şəkildə əks
etdirir. Bu mənada hər yeni şeirlər
külliyyatı şairin həm də bundan sonrakı
yaradıcılıq fəaliyyətinin
başlanğıcıdır. Onun müstəqil Azərbaycanın
yeni gələn nəsillərinə demək
üçün sözü hələ çoxdur:
Qırx
ildir qələmlə külüng çalıram,
Hələ Fərhad arxı qazmamışam mən.
Göylərdən,
yerlərdən ilham alıram,
Hələ
öz şeirimi yazmamışam mən,
- deyən ömrünün və
yaradıcılığının ən yetkin çağını
yaşayan İbrahim Yusifoğluna bundan sonra da həyatında
və ədəbi yaradıcılığında uğurlar
arzulayıram.
İbrahim Yusifoğlu yeni dövrün ən
yaxşı maarifçi poeziyasını və uşaq
şeirini yaratmaqda davam edir.
İsa HƏBİBBƏYLİ
Ədəbiyyat qəzeti.- 2021.- 18 sentyabr.- S.10.