Çağdaş Moldova şeiri

Qeydlərini birbaşa tarix dərsliklərinə edirlər…

Nikolay Spetaru (1961) - yeni moldov-rumın ədəbiyyatının tanınmış nümayəndəsi, nasir, şair, tərcüməçi və publisistdir. "Tanrıların dönüşü", ("Hiperion", 1992), "Pyedestalların şöhrət tapdığı gecə" ("Junimea", 1998), "Rilkenin kədəri" ("Augusta", 2000) və başqa şeir kitablarının müəllifidir.

Son illər daha çox prozaik yaradıcılığa üstünlük verən Nikolay Spetaru, eyni zamanda Moldova və Rumıniyanın tanınmış uşaq müəlliflərindəndir. Əsərləri onlarca dilə, o cümlədən Azərbaycan dilinə çevrilib. O, Rumıniya və Moldova Yazıçılar ittifaqları Pen klublarının üzvüdür, Moldova Milli Kitab Salonunun (1993), Rumıniya Mədəniyyət Fondunun mükafatlarını alıb; Moldova Yazıçılar İttifaqının katibidir.

O, Kişinyov Beynəlxalq Kitab Yarmarkasının "Debüt" mükafatına (1993), Rumıniya və Moldova Yazıçılar ittifaqlarının, habelə Rumıniya Ədəbiyyat Fondunun mükafatlarına (1998) layiq görülüb.

Nikolay Spetaru, eyni zamanda Azərbaycan ədəbiyyatının rumındilli ədəbi mühitdə təbliği məsələləri ilə ardıcıl məşğul olur.

Tanınmış rumın şairəsi və ədəbiyyatşünası Mariya Pilkin onun haqqında belə deyir: "Ədəbiyyat üçün ilk tələb olunan şey istedaddır və Nikolay da çox istedadlı şair və nasirdir. Onun imzası ilə işıq üzü görən hər bir şeir və nəsr kitabı bir çox və təəssüf ki, artıq dünyasını dəyişmiş yazarların yazdığı saysız-sonsuz mətnlərdən fərqli olaraq rumın ədəbiyyatında olduqca dəyərli yerə sahibdir...".

Yuxulu

Günaha batmamış bir dünyada olduğunu gördün yuxuda,

hələ su basmamışdı dünyanı,

göy üzündə mələklər dolaşırdı,

ilk gündə olduğu kimi arzulayırdın

Rəbbin gözü qarşısında,

Süd yolu ilə şam edirdin,

sən canavarları quduzlaşdırmaq istəyirdin

onlar isə o saat ölürdülər,

hər ehtimala qarşı

İuda obrazını düzəltməyə çalışırdın

amma alətlər əlindən qopub düşürdü,

kimsə məlum on qadağanı, qaydanı

söyləmək istəsəydi

onun bu hərəkətini açıq-aşkar həyasızlıq sayardılar,

elə yeri gəlmişkən,

sənin bu ecazkar dəhşəti buraxıb

yuxudan oyanmaq arzunu da həmçinin.

Əsas məşq

Trolleybus haqqında şeirim

ilk dəfə trolleybusda gəzdik,

bəxtimiz gətirmədi,

əvvəl qaynar saatlara düşdük,

dayanacağa yaxınlaşan maşını

adamlar təşvişlə

və hücumla işğal etdilər -

adamlar və əşyalar,

sanki bu trolleybus

ömürlərinin son nəqliyyatı idi,

sanki məhşər günü

arxalarınca düşmüşdü

və bu adamlar da, əşyalar da

yer üzərindən son nişanələr idi,

xilas etmək,

başqa planetə daşımaq lazım gələcəkdi.

İnsan selinə qoşulan şeirim də, mən də

onların arasında idik.

Qapılar bağlandı

və maşın konserv görkəmi aldı.

Şeirim təşviş keçirirdi:

dünya və trolleybus haqqında bilikləri

reallığa uyğun deyildi.

Qoltuğunun altı tərləmişdi də -

mən bunu maşın kəskin dönüş edəndə hiss etdim,

qarşıdakı dik sinəli sarışının üzərinə yıxılmasın deyə,

yuxarı tutacaqdan yapışmaq üçün

əlini qaldıranda.

Yol sonsuzdu, sanki

bir az boşluq yaranan kimi

qərara aldıq ki, çıxaq.

Bir yığın deşilmiş biletin simmetrik

və eybəcər dəlmədeşik bürclərinin

təbəssümü arasından

güclə sivişib çıxdıq,

öz işıqlı, çox işıqlı keçmişimizi xatırladıq...

Bir az da qocalmaq

Şair Bakoviya bu gecənin,

məhşərdən sonrakı bu gecənin

hüznünü çətin başa düşərdi.

Sükut.

Şəhər yolayrıcında dayanıb.

Parkdakı heykəllər tamam əldən düşüblər.

Yaş və boş küçə daha dərinə işləyib

şəhərin bədənində, -

sanki köpəyin boyunundakı

qaba, emalsız dərindən hazırlanmış xaltadır.

Məzar daşlarının yanında

xəncərli-bıçaqlı quldurlar ağlaşırlar,

minilliyin kənarıyla səyahət edən biri kimi

səkilərlə tək-tənha gəzirəm,

soyuqdan gömgöy olmuşam,

yetim qalmış afişa salamlayır məni

düymələri atacaq bir azdan.

Dostlar,

bu kədərli gecədə

biz bir az da qocalmalıyıq,

təşəkkür edirəm.

Sən hələ çoxlu səngər qazmalısan...

Yəqin, çox şey dəyişib...

Öz-özünə danışıb inadkarlıqla

Birinci Dünya savaşı üçün

səngər qazmağa davam edirsən.

Dərin qazırsan, hədsiz dərin,

atların ayaq səslərinin sıza biləcəyi dərinlikdə,

əlindəki bellə bircan olanda

savaş da bitəcək, belə hesab edirsən

və sevgilin kürəyindəki pas ləkələrini yuya bilər artıq,

görünür ki, silahın izləridir.

Sən bir dəfə də olsun atəş açmadın, amma,

çünki savaş davam edir

və sən hələ çoxlu səngər qazmalısan...

Çəmənin yaşıl bayrağı altında

Atlar və atlılar qayıtmağa başladılar

yüzillik müharibədən

çəmənin yaşıl bayrağı altında.

Döyüş meydanında əsas şey

kəklikotulu çay üçün

qəndin miqdarını müəyyənləşdirməkdi -

bunu vacib görkəm alan kapitan deyir

və deyir ki,

savaşı ciddiyə alanlara

ölümlə müalicə kursu keçmək

tövsiyə edilir vaxtaşırı.

Atlar və atlılar qayıtmağa başladılar

ən uzun savaşdan sonra,

bu hadisəylə bağlı akreditə olunmuş

çoxlu jurnalist

(onlar savaşın yüz il uzanacağını söyləyir)

qeydlərini birbaşa

tarix dərsliklərinə edirlər.

Otuz gümüş sikkə

Olduqca xoşagəlməz səhnəyə şahidlik elədim:

çıxıb gedərkən ikinci minilliklə çox əzazilcəsinə davrandılar,

dünyanın ən alçaq fırıldaqçısı kimi

ciblərini axtardılar...

Diqqətli olun! - ağlını itirmiş kütlə bağırırdı,

- O özü ilə heç nə aparmamalıdır, yaxşı axtarın üst-başını,

əməllicə silkələyin! Hər şey bizimdir,

növbəti minilliyin sakinlərinin,

biz buna layiqik!

Bu nə alçaqlıqdır!

İkinci minilliyin ciblərini çəkib çıxardılar qəddarca,

hər şeyi aldılar əlindən:

sevgini/nifrəti/inqilabları (hər cürəsini)/

savaşları/epidemiyaları/ satqınlığı

və otuz gümüş sikkəni -

birinci minilliyin ən vacib mirasını da...

Nikolay Spetaru

Tərcümələr Səlim Babullaoğlunundur

Ədəbiyyat qəzeti.- 2021.- 16 yanvar.- S.15.