Qərib dağların quzeyi

Romandan parça

...Nömrəni bir də yığdım. Uzun-uzadı siqnallar həmişəki kimi məni bezdirdi. Elə bil telefonun sahibi çoxdan o evdə yaşamırdı, yoxsa bu üç ayda bircə dəfə dəstəyi qaldıran olardı. Birdən ağlıma gəldi ki, bəlkə ölüb? Telefonun sahibini deyirəm... O qədər ehtimallar vardı ki? Evimizdə heç vaxt xatırlanmayan, varlığından bixəbər olduğumuz birinin hardansa qəfil yada düşməsi, bir növ zühur etməsi özü ehtimala söykənmirdimi? Elə əlində giriftar olduğum bu rəqəmlər... İlahi, axı mənim nəyimə gərəkdi hörümçək torunda vurnuxub başımı xarab etmək?! Hansısa rəqəmi tay-dəyişik yaza biləcəyinə əminliyim ola-ola bu işin sonuna çıxmaq marağı məni tutub buraxmırdı... Kod Bakının idi, yoxlamışdım, nömrə müəmmalıydı. Tilsim idi, tilsim! Bir ara düşündüm ki, Bakıyla onun nə əlaqəsi ola bilərdi? "Əmi" söhbəti çıxanda, daha doğrusu, kodu öyrənəndə barmağımı dişlədim. Bəlkə də Bakı onun ağrılı, sirli-sehrli, unutmaq istədiyi keçmişiydi. Axı nə vaxtsa Moskvadan uzaqlaşdığı yadıma gəlmirdi. Mən doğulandan əvvəlki həyatından heç nə bilmirdim. Danışmazdı. Xatirələri olmamış kimi... Elə bu narahatlığıma son qoymaq üçün heç vaxt məni özünə çəkməyən evdəki bütün ailə arxivini eşib-tökdüm, kitabların arasını axtardım, məktubları, köhnə-təzə fotoları ələk-fələk etdim. Tapdıqlarım, gördüklərim məni dəhşətə gətirmişdi. Nəyə görə? - Ona görə ki, bütün sənədlər yaş kağızımla, albomdakı şəkillər də mənim doğuluşumla başlayırdı. Elə bil ikimiz eyni vaxtda dünyaya gəlmişdik - anam və mən. Onun nə uşaqlığı, nə də gənclik illəri olmayıbmış. Bircə qırıq xatirə məni sakitləşdirə bilmədi, ipucu verəcək əski bir sənəd, cırılmış olsa da saralmış bir foto gözümə dəymədi. Sanki bilərəkdən, şüurlu surətdə illərdi ancaq ona gərəkli olanları ardıcıllıqla toplayıb saxlayıbmış. Niyəsini başa düşməsəm də, deməli, mənə qədərki həyatında nə olubsa, hafizəsində yaşatdıqlarından savayı hamısını qəddarcasına məhv edib?

O, bölüşməyi sevməzdi. Qonşularla "salam-sağol"dan özgə münasibəti olmazdı. "Köhnə dostum" dediyi Roza xaladan başqa, rəfiqəsinin olmadığını bilirdim. Onunla pıçıldaşar, dərdləşərdi, başqa heç kəslə.

"Bu əmi hardan çıxdı belə?". O qədər cavabsız suallar vardı ki, əlində aciz qalmışdım. Bəlkə özündən uydurub, xəstə arvad idi, özü də huşsuz, ağlına gələni danışırdı, demək olardı son günlər heç məni əməlli tanımırdı, yaxınına gedib qulaq verəndə hansısa heç vaxt eşitmədiyim, anlamadığım dildə durmadan pıçıldadığını eşidirdim. Elə bil divarlarla, tavanla danışır, içəri girdiyimi hiss etmirdi... Eh, bəzən də otağın boşluğunda cingildəyən bağırtıları qulaqlarıma dolub beynimi silkələyir, yaxınlaşanda, qaranlıqda cin görmüş kimi daha da şiddətlə çığırır, cınqırımı çıxarmamaq üçün divarın küncünə sıxılaraq ağzımı qapadıqca da nəfəsim kəsilir, boğulurdum. Nələr duyduğunu, nədən narahat olduğunu, nədən qorxduğunu anlamaq istəyirdim, bacarmırdım... Bilmirəm, əyləncə xatirinəmi, yoxsa elə-belə, rəqəmlərin yerini, əsasən də son rəqəmləri dəyişə-dəyişə, neçə dəfə yoxlamışdım, qəribəydi ki, onda da uzun-uzadı zəng gedirdi, lakin dəstəyi qaldıran olmurdu. Amma yox, yalançı olaram, bir dəfə telefonu açdılar, nazik qadın səsi əsnəyə-əsnəyə "alo"dan sonra anlamadığım dildə nəsə soruşdu, ehtiyatla, rus dilində salam verib kimin evi olduğunu soruşdum, şübhəylə xeyli susdu, "kto tibe nada?" deyib yenə əsnədi və çaşıb qaldım. Kimi soruşmalıydım ki? Nə mən axmaq soruşmuşdum, nə anam demişdi əmimin adını. Nazik səsli qadın elə təkrar edirdi: "Kto tibe nada?". Duruxub qalmışdım və nə cavab verəcəyimi bilmirdim. Ağlımdan keçdi ki, əgər təsadüfən bu əmimgilin evidirsə, məni yəqin, tanımamış olmazlar. "Ya, Ruslan" demişdim ki, kobud səsli kişi dəstəyi qadının əlindən qapdı. Bağıra-bağıra xırıltılı səslə soruşdu:

- Alo, şto tebe nada, hə? Tebe nespitsya, avara! Na çası smatri, bezdelnik...

Sonra nəsə dedi, anlamadım. Zənglərə o qədər aludə olmuşdum ki, gecə saat üçü keçdiyindən xəbərim olmamışdı. Üzr istəməyə də imkan vermədən dəstəyi asdı. Mənə elə gəldi ki, yuxusuna haram qatdığım əsəbi kişi dəstəyi yerinə qoymadı, hikkəylə aparatın üstünə çırpdı.

Əvvəllər əmim barədə söz açmazdı anam. Varlığından-yoxluğundan bixəbərmiş kimi. Birdən-birə hardan yadına salmış, ciddi-cəhdlə onunla görüşməyimi istəmişdi - başa düşə bilmirdim. İyirmi doqquz il heç bir əlaqəsi yox idisə, bəs telefon nömrəsini necə öyrənmişdi? Sanki mən bilirəmmiş kimi adını qeyd eləməyə də ehtiyac duymamışdı. Deyirəm də, tilsimdi! Birdən, getsəydim, nə olardı? Tanımadığım böyük şəhərdə tanımadığım, həyatımda görmədiyim adamı necə tapa bilərdim axı? Əlbəttə, telefonu açsaydı, başqa məsələ... Gör neçə il keçib, dünya dəyişib, deməli, telefon nömrələri də, kodlar da yenilənib. Belə çıxırdı ki, lap yaxınlarda özü anamla əlaqə qurub, yoxsa atamın varlığından xəbərim olmadığı halda arvad ölümqabağı qəfildən əmimi nədən yada salardı? Otuz yeddi ildə mənə elə gəlirdi ki, buna inanmasam da, anam məni müqəddəs Məryəm kimi atasız dünyaya gətiribmiş. Ömründə bir dəfə də atamın adını, ya da onun barədə hansısa xatirəni dilinə gətirmədiyindən başqa nə düşünə bilərdim ki?

Maraq bütün işlərimi bir kənara qoyub əmi axtarışına yönəltmişdi ağlımı. Naməlum əmi vasitəsilə atamı tapar, ya da onun barəsində bilmədiklərimi öyrənə bilərdim deyə, son günlər heç vaxt ağlımın ucundan keçməyən düşüncələrin caynağında çırpına-çırpına, demə, ömrü boyu məndən çox şeylər gizlədən anamı qınayırdım. Heç şübhəsiz, bilmədiklərim qədərincəydi. "Əmi" söhbəti çıxandan özümü də şiddətli surətdə lənətləyirdim. Heç kim göydən pambıq içində düşməyib. Uşaqlıq dostlarım Kirilin, Svetkanın, Rasimin, Gülyanın da atası vardı - bir yerdə yaşamasalar da... Axı necə ola bilirdi ki, ətrafımda bu qədər atalı-atasız uşaqlar varkən bir dəfə də "bəs mənim atam kimdi?" deyə anamdan sormamışam? Çox qəribəydi! Və ilk dəfə həmin gün, pasportumda yazılmış, ömrü boyu daşıdığım soyadım - Aliyeviçin kim olduğu barədə düşünməyə başladım. Bəlkə o da virtual bir varlıq olub? Əgər anam onu hansısa səbəbdən unutmaq, unutdurmaq istəmişdisə, quruca adını nədən yaşatsın ki?

İndi xırdalıqlara varıb anamın üstümdə yarpaq kimi əsməsinin, gözündən uzaq buraxmadığının, hələ ilk evliliyimdə, toydan qabaq daha müasir mənzil almaq imkanım olsa da, ayrı yaşamağımıza qətiyyətlə mane olmasının, elə bu səbəbdən Larisanın məndən ayrılmasına "bu, böyük faciə deyil" deməsiylə, gec də olsa, məni toxtatmasının əsl mahiyyətini anlamağa başladım. O qorxurmuş! Azad, sərbəst olmağımdan, illərdi nizamladığı, qoruduğu təsir dairəsindən çıxacağımdan, özümü, kim olduğumu axtaracağımdan qorxurmuş. Hələ özümü dərk edəndən bir sözümü iki etməzdi. Arzu və istəklərimi sözsüz və zamanında yerinə yetirdiyindən qayğısız yaşamışdım. Ona görə dünyada məni anamdan özgə sevə biləcək bir varlığın olacağına inanmamışam. Bəlkə elə ona görə də ata qayğısına, ata sevgisinə ehtiyac duymamışam. Anam var gücüylə o sevgini mənə yaxın buraxmamaq üçün çalışmayıbmı?

Əslinə qalsa, "onu ara, sənə deyəcəkləri var, məndən heç nə soruşma" deyib gözlərimdən öpən anamın son üç ayda əhvalının daha da pisləşməsini də qəfil ortaya çıxmış "əmi" məsələsində görürdüm. Əvvəllər də ağrıları şiddətli olurdu, qonşu tibb bacısı gəlib iynəsini vurur, ağrıları heç nə olmamış kimi ötüb keçirdi. Amma o gündən hər şey dəyişdi, daha bahalı iynələrin, dərmanların heç bir təsiri olmurdu, əksinə, halı daha da pisləşir, gah isti, gah da soyuq tərin içində çapalayırdı. Gecə səhərə kimi beş-altı kərə paltarını dəyişirdim. Yanından ayrılan kimi qışqırır, hay verəndə də kövrəlib uşaq kimi zarıyırdı. "Belə etmə, nolar, yalvarıram", deyib sakitləşdirirdim. Yuxusuzluğun yaratdığı gərginlik məni elə haldan salmışdı ki, məcbur olub baxıcı qadın tutdum, artıqlamasıyla pulunu verirdim ki, yanından ayrılmasın. Axşam düşən kimi qarabasmaları olur, sayaqlamalar, dəlisov bağırtılar bədənimə üşütmə salırdı. Son günlər (həkim demşdi ki, bir həftə ömrü qalır) divardakı xaça baxa-baxa hansı dildəsə danışdığını dəfələrlə müşahidə etmişdim, sanki ürəyindəkiləri Tarnıya boşaldırmış kimi.

Arvadın halı pisləşməmişdən öncə bizə kimin gəlib-getdiyni yadıma sala bilməzdim, çünki günün xeyli vaxtını işdə keçirirdim. Gələn, yəqin ki, gündüz gəlmişdi, deməli, evi tanıyan biriydi, ya da telefonla... Əlbəttə, telefonla! Bu heç ağlıma gəlməyib. Telefonun yaddaşına baxmaq lazımdı. Amma yox, yaxşısı qəbzləri araşdırmaqdı. Son bir neçə ayda gələn zənglərə baxsam, hər şey aydın olacaq.

Mobil telefonumu masaya qoyub telefon olan otağa keçdim. Heç nəyə əl vurmamışdım. Telefon aparatını anamın çarpayısının yanına necə qoymuşdum, eləcə də qalırdı. İki aydı o yoxdu, elə bil telefon da anamın yasını saxlayır. Susurdu telefon...

Dolabdan ötən altı ayın qəbzlərini götürdüm. Daxil olan zəngləri bir-bir yoxlamağa başladım. Son üç ayda zənglər seyrəkdi. Demək olar ki, gündə üç dəfə eyni nömrədən gələn daxili zəng... Rəfiqəsidi. Əvvəlki aylarda əllidən çox daxil olanlar arasında eyni gündə iki beynəlxalq zəng... Aha... Başqa-başqa şəhərlərdəndi. Mobil telefonumda beynəlxaq kodları axtarıram. Hə, biri Nyu-York, o biri... o biri də Sankt-Peterburqdan... Bakıdan zəng olmayıb. Biriylə düz iyirmi dəqiqə, o birisi... o birisi ilə iyirmi üç dəqiqə danışıblar. Tarixə baxıram, iyun ayının yeddisi. İyun ayı - anamın dəfnindən üç ay əvvəl. Düz gəlir... Halı o vaxtlar pisləşməyə başlamışdı. Maraqlıdı, kim olub görən?

Dəstəyi qaldırıb əvvəlcə Sankt-Peterburqdakı nömrəni yığdım...

***

- Dünyanın bu başında tapdın məni... Görəndə diksinmədim, yox, bilirdim axtarsan, tapacaqsan... İyimi tutub gəlmisən on milyonluq şəhərə. Bəlkə də öz iyini? Axı iyirmi ildi sənin qoxunu, sanki atılası mümkün olmayan yük kimi dalıma şələyib gəzdirirəm. İnanmırsan?.. Qaçdım, hamıdan, ən əzəl özümdən... Noolsun? Demə, lap insan ayağı dəyməyən adacıqlara, cəngəlliklərə sığınasan, özündən qaça bilmirsən... Susma, bir söz de... Bəlkə bir fincan qəhvə içək? Nyu-Yorkda da türk qəhvəsi olur. Sən türk qəhvəsindən ötrü sinov gedirsən axı? Nə deyirsən?

Eləcə gülümsəyirdi Müslüm. Sanki Nəzrini tapıb, gözlərinə baxa-baxa durmadan gülümsəyəcəyinə söz veribmiş. Başını razılıq əlaməti olaraq yellədi. "Pis olmaz" deyirmiş kimi.

- Onda, Times Meydanına gedək, ya da Bruklinə. Yaxındadı. Düzdü, Nyu-Yorkda "yaxındadı" anlayışı bir az gülməli çıxır. Yəni maşınla ən azı əlli dəqiqə vaxtımız gedəcək. Tələsib eləmirsən ki? - Özü öz verdiyi suala güldü. Daha doğrusu, dodağı yüngülcə qaçdı. - Dəliyəm valla, məxsusi mənimlə görüşməyə gəldiyini bilə-bilə gör nə soruşuram. Bağışla... Gur tıxaclarda bezəcəksənsə, yolun kənarında ucuz kafelərin birində də otura bilərik. Təəssüf ki, tıxac hər yerdə elə tıxacdı. Mən öyrəncəliyəm.

- Bakıda daha çoxdu, - nəhayət, dilləndi. Müslüm dinincə Nəzrinin eyni açıldı.

- Bakı cıqqılı şəhərdi. Buranın tıxacları kilometrlərnəndi, - eyib, "Honda"sını işə saldı. - Bircə günlüyə gəlmisən?

- Hə...

- Amerikaya? Bir günlüyə? Hımm...

- Geriyə biletim var.

Nəzrin döngəyə qədər tıxacın sıx olduğundan istifadə edib maşını yavaşıdı, dönüb Müslümü ilk dəfə görürmüş kimi süzdü, çiynini şıltaq uşaq kimi oynadıb gülümsədi.

- Heç dəyişməmisən. Həmişə qovhaqovda-qaçhaqaçdasan. Eh, mən dəli də xəyallar qururdum.

Düz bir saatdan sonra səliqəli restoranın işıqlı zalında bir küncə çəkilib ikinəfərlik masa arxasında qəhvə və alma piroqu sifariş etdilər.

- Demədin, doğrudan, mənə görə gəlmisən, yoxsa?..

- Səncə?

- Axı o söhbəti bağlamışdıq, elə deyil? - Nəzrin təəccüb və narahatlıqla soruşdu.

- Nəzrin...

- Eşidirəm, - deyib, köhnə zamanlardakı kimi incə əllərini Müslümün iri əllərinin üstünə qoydu. Müslüm bir anlığa karıxdı, özünü həmişə qorunmaq istədiyi, lakin ixtiyarsız qaça bilmədiyi tanış, bədxah nəzərlərin cəngində hiss etdi. Sanki bu yad, uzaq şəhərdə onları birgə görərlərmiş kimi ətrafa boylanıb əlini kənara çəkmək istədi, amma Nəzrinin gözlənilməz xoş təması onu fikrindən döndərdi.

- İki il, - Müslüm Nəzrinin barmaqlarını ovucuna aldı, - düz iki il səni axtardım. Elə qəfildən çıxıb getdin ki?! Heç kimə heç nə demədən. Elə bilirsən bütün erməni əsillilərin hamısı Bakıdan getdi? O qədər qalanı var ki?!. Amerikaya gedəcəyini hardan biləydim? Bakıda çox axtardım, ağlıma gələn bütün yerləri gəzdim, hamıdan soruşdum. Gördüm deyən tapılmadı. Sonra da... Yaxşı ki, gec də olsa Rəsulla rastlaşdım. İnişil. O dedi. Nömrəni vermək istəmirdi, əclaf, güclə aldım.

- Heyifsilənirdin yox olmağıma? - Soruşdu Nəzrin.

- Qaçmağına... Münasibətimizə aydınlıq gətirmədən qaçmağına acığım tutmuşdu. Bilirsən də, kinliyəm. Qəbahətim olmadan tərk edildiyimlə barışa bilmirdim.

- Evlənmədin? - Hansı cavabı alacağını düşünmədən ehtiyatla soruşdu.

- Mənim qırx yaşım oldu, Nəzrin.

- Bilirəm, - kövrək təbəssümlə bildirdi, - iki ay səkkiz gün qabaq... Mən də o vaxtkı sadəlövh qız deyiləm. Sualıma cavab vermədin.

Müslüm başını tərpədib "hə" dedi.

- İki qızım var. - Nəzrinin halının dəyişmədiyini görüb təəccüblə ona baxdı.

- Xoşbəxt olun... Sevindim. Elə baxma, həqiqi sevindim... Anan deyən qızla?

- Yox, Nəzrin, yox. O, bütün həyatımı zəhərlədi. Rənanın demə, sevdiyi varmış, xeyli gəziblərmiş, sonra da... o məsələ... Zibilini ört-basdır eləməkçün qancıq özünü mən axmağa sırıyırmış. Şəfəq olmasaydı, - xalaqızımı deyirəm, - o axı qadın məsləhətxanasında işləyirdi, Rənanı mənimlə görəndə anama xəbər çatdırıb ki, o, Müslümə tay qız deyil... Nə isə... Sən neynirsən, danış görüm, neynirsən?

- Turizm şirkətində çalışıram. İngiliscəm əladı. Təkəm. Hələlik. Yaxşı dolanıram. Heç nəyə ehtiyacım yoxdu... Sevgiyə də.

Bilərəkdən özünü sığortaladı. Əslində, Müslümün gəldiyini eşidəndə sadəlövhcəsinə ürəyindən keçmişdi ki, o, nağıllardakı kimi yeddi dağlar aşıb, dənizləri, okeanları keçib Amerikaya onunla sevişməyə gəlir. "Heç nəyə ehtiyacım yoxdu. Sevgiyə də". Bunu elə tonda dedi ki, uzun illərin ayrılığından sonra belə Nəzrinlə bir yatağı bölüşmək ağlının ucundan keçirməyən Müslüm bayaqdan qızın isitdiyi barmaqlarını ixtiyarsız ovucundan uzaqlaşdırdı. Qəhvə və piroq gətirən xidmətçi masaya yaxınlaşanda ikisi də pərtlikdən qızarmışdı.

- Ba-bağışla, sən Al-lah... Yaşlandıqca gijdiyirəm. Başa düşürsən dəə...

- Bilirəm. Üzmə özünü. Məni ki tanıyırsan? Rahat ol, qız. Səndən sevgi uman deyiləm. Olanlar oldu, keçdi... Mən ailəmə xəyanət etmərəm, Nəzrin. Bura gəlməyimdə məqsəd...

- Nədi bəs? - Nəzrin əsəblərini güclə cilovlayıb tələsik soruşdu.

- Ssss! Noldu sənə? Sakitləş. Qəhvəni iç, sakitləş...

Gəldiyi andan, heç zəng edəndə də tələsik gəlişinin əsl məqsədini açıqlamadığına, qızın gizlin, xoş xülyalar qurmasına imkan yaratdığına peşman oldusa da, Nəzrinin onu hələ də sevdiyini duyub sevindi, amma büruzə verməməyə çalışdı. Könlünü qırmamaq üçün əlini yenidən əlinə alıb gözlərinin içinə gülümsədi. Bir xeyli beləcə baxışdılar. Xəyalən, çoxdan sönmüş sevgi ocağını alovlandırmağa çalışan Nəzrinin yanaqları həyəcandan alışıb yandı. Barmaqlarının ucundakı döyüntüləri aydınca hiss etsə də, onun ürəyində hansı təlatümlərin baş verdiyindən Müslümün əsla xəbəri yox idi.

- Gəlməsinin gerçək səbəbi nə? - Titrək səslə soruşdu. Müslüm udqunub dilləndi:

- O söhbət hələ bağlanmayıb, Nəzrin. Unutmamısan? Bilirəm, anamdan, dayımdan, elə məndən də incimisən. Haqlısan. İndi dayım ölüm yatağındadı. Başa düşürsən də. O vaxt qardaşının ailəsinə sahib çıxmadığına elə peşmandı ki, özünü bağışlaya bilmir. İndi canını belə tapşıra bilmir kişi. Bütün günü Allaha yalvarır ki, verdiyi canı tez alsın. Amma gözləri də yoldan yığılmayır, elə Rafik, Rafik deyib ulayır. Hə, hə, düz eşitdin, Nəzrin, lap canavar kimi ulayır kişi. İraq-iraq, görsən havalanarsan, sir-sifətini də qıl basıb yalquzaq kimi... Xahiş edirəm, istəyirsən diz çöküb yalvarım, bizə kömək elə. De, qurban sənə, xalandan bir xəbər ver, bitsin bu söhbət. Bütün həqiqəti o bilirdi.

Nəzrin təəssüf hissilə Müslümə baxıb çiynini atdı.

- Kiçik dayın Rusiyadan qayıtmadı sonra? Gedib Şamaxıda həkimlərdən, onunla yatan xəstələrdən, nə bilim, arxivdən öyrənmək olardı axı.

- Gedibmiş, Nəzrin, gedibmiş. Tibbi kartoçkası, xəstəlik tarixçəsi it-bata düşüb deyiblər. Sanki belə bir xəstə olmayıbmış. Möcüzədi, hamilə qadın gəlir xəstəxanaya, neçə gün yatır, doğur, özü də, uşağı da ölür, amma xəstəxanada heç bir qeydiyyat yox! Bu necə olar ki?

- Xalamgil Şamaxıdan köçəndən heç bir əlaqəm olmayıb. Anam məlum məsələlərə görə atamdan ayrılıb Yerevana, qardaşıgilə yığışdı, mən də gördüyün kimi. Xalam, deyəsən, Rastovdadı. Bəlkə də Leninqradda.

- Sankt-Peterburqda, - deyə düzəliş etdi. - İndi belə adlanır.

- Olsun Peterburq, fərq etməz. Bunları telefonla da soruşa bilərdin, day bu boyda xərc-xəcalət...

Müslümün onun nə deyəcəyini eşitməyə hövsələsi çatmadı. Sözünü yarımçıq kəsdi:

- Üz-üzə, gözlərinin içinə baxıb soruşmaq istədim. Özün deyərdin ki, gözlər aldatmaz... Xərcdən narahat olma, ildə bir kərə dünya səyahətinə çıxası imkanım var. Sən mənə düzünü de. Dayımın gözləri yollardan yığılsın. Əziyyət çəkir kişi. Ölə bilmir.

- Xalam doğum şöbəsində smendə olanda dayının arvadı uşaq doğarkən tələf olub, deyəsən, uşaq da. Mənim bildiyim bu.

- Deyəsən? - Müslümün ümidlə gözləri parıldadı. Yeni nəsə öyrənəcəkmiş kimi Nəzrinə bir az da yaxınlaşdı.

- Məni divara qısnama, Müsi, vallah qulaq günahkarıyam, xalam anamla danışanda eşitmişdim. Onlar erməniycə gap edirdi, bilirsən də, atam zapret eləmişdi erməni dilini öyrənməyimi, tək-tük qandığlarım vardı. Bəlkə düz başa düşməmişəm. Yadımdadı, xalamın dediyindən, anana zəng vurub gəlinin vəziyyətinin pis olduğunu deyibmiş. Guya nə dayın, nə anan gəlib. O dəmdə məlum məsələlər başladı, qaça-qaç düşdü, Şamaxıdakı ermənilər çıxıb getdi, kimi Xankəndinə, kimi Yerevana, kimi də Rusyətə. Gəlinbacının, uşağının sonrakı aqibətindən xəbərim yoxdu.

- Xalan yalan deyib. Heç kim zəng-zad eləməyib. Anam and içir. İki aydan sonra xəbər tutublar ki... Bilsəydilər, doğuşdan qabaq Bakıya gətirərdilər. Dayımı da yandıran odu ki, qardaşı qürbətdə, rayonda qalan ailəsinə yiyə dura bilməyib.

- Təəssüf edirəm, Müsi. İnan, səninlə sevdamızın baş tutmamasında dayıngilin əngəl olmasına sonradan çox sevindim. Yaxşı ki, atamla anamın başına gələn bizdən sovuşdu. Gördün də nələr baş verdi. Dayın düz deyirdi, ailə qarışıq oldusa, tulla getsin. Qonşu kimi dolanmayan iki düşmən bir dam altında necə yaşaya bilərdi? O kişiyə ona görə böyük hörmətim var. Bir də, elə bilirdim o müşkül məsələ çoxdan aydınlaşıb. İndi məndən asılı nə varsa, edərəm. Sən arxayın qayıt Bakıya. Yerevana zəng edib anamdan bacısının ünvanını, telefonunu öyrənib sənə çatdıracam.

- Nə vaxt?

- Sabah... Bu gün işlərim çox olmasaydı, məşğul olardım. Darıxma, Sən Bakıya çatanacan...

Yaşar BÜNYAD

Ədəbiyyat qəzeti.- 2021.- 23 yanvar.- S.30-31.