Kişi və qadın - Hekayə-kollaj

Telefonda mənimlə bir ali məktəbdə işləməyən xanım dekanın "alo" ilə başlayan hüznlü səsini eşidən kimi başa düşdüm ki, heç nəyə nail olmayıb. Söhbəti uzatmamaq üçün təskinverici əda ilə danışdım. Üzrxahlıqla dedi: - Mən onları başa sala bilmədim ki, ölü dilləri öyrənmək vacibdir. İndi heç olmazsa bir kurs, daha sonralar fənn şəklində öyrətmək olar. Dedilər ki, nazirlikdən gələn siyahıda nə əsas, nə də köməkçi fənlər blokunda ölü dillər kursu yoxdur. Dedim ki, nazirliyə yazaq, istəyək... - Hmmm, il-ildən saatların azaldıldığını bilmirsən? Əlavə fənn? Beşillik təsdiq olunmuş yükü tədris eləməliyik... - dedilər.

- Canları sağ olsun. Deməli, məmurlar gələcək elmimizin yönünü alimlərdən daha yaxşı təyin edə bilir. Olsun! Biz illər boyu yığdığımız elmimizi özümüzlə aparıb gedərik.

Xanım dekan qəhərdən boğula-boğula dedi: - Onlar məndən zordur, istədiklərini də eləyirlər. Axı mənim əlimdən nə gəlir ki?

Bir-iki gülməli cümlə ilə onun ürəyini ələ aldım, gülümsədi. Telefon danışığımız bitəndən sonra iyirmi illik zəhmətimə əməllicə heyifim gəldi. O vaxtlar, öz hesabıma, heç kəsə demədən Moskvada, Leninqradda, Xarkovda ötən əsrdən qalma elmi jurnallarda gilyazılar çap olunan ədəbiyyatın fotosurətlərini çıxarıb gətirtmişdim. İngilis, fransız, alman, hətta latınca yazılmış məqalələrdəki şəkərbura naxışlarına bənzər gilyazılarının surətlərini zövqlə kağıza köçürürdüm. Plastilindən lövhə düzəltmişdim. Qamış və qarğı qələmləri dörd ölçüdə yonub lövhədə təsviri salmağın üsullarını arayıb tapdım. Hər dəfə nəyisə tapanda aldığım həzzin ölçüsü ölçüsüzdü. Müstəqil şəkildə üç ölü dili yazısı və qrammatikasıyla birgə öyrəndim. İndi, belə çıxır ki, bu biliklər heç kəsə lazım deyilmiş...

Əl telefonuma zəng gəldi. Tanış nömrə deyildi. Titrək səsli bir xanım idi. Dəfələrlə üzrxahlıq edəndən sonra dedi ki, mümkünsə görüşək, mənə çatacaq surəti çıxarılan yazıları təqdim etsin. Elə o dəqiqə razılıq verdim. Görüşdük. Tumar şəklində bürülmüş, rezin dairə ilə hüdudlanmış qalın ağ kağızları mənə uzatdı. Babam bağda ağac əkəndə yerdən çıxıb. Yarıbişmiş gil lövhələrin üstündəki yazılardı, mən köçürmüşəm.

Marağımı boğa bilməyib, rezini çıxarıb tumarı açdım. Sevincimdən ürəyim az qala dayanacaqdı. Gilyazılardı.

- Bəs lövhələrin özü hanı?

- Babamgildə, rayonda qaldı.

- Yazıların özünü görmək istərdim...

- Əlaqə saxlayaram onlarla...

Tumarı səliqə ilə bükməkdə xanım mənə kömək elədi.

- Yaxşı, oxuyan kimi zəng edib xəbər verərəm.

Evə gələn kimi tumarı açıb yazıları çıxardım. Səliqə ilə köçürülmüşdü. Bir iki söz, bir neçə hərf tanınmaz şəklə düşmüşdüsə də, yeni mətnlə rastlaşmaq sevincimdən oynamaq istəyirdim. Vərəqləri sıraya düzüb mətni çək-çevir etdim.

Oxudum:

"Kişi Günəş, Qadın Aydır. Günəş bir üzdə, bir sifətdədir".

"Ay bir ay ərzində 28 görünüşə düşür".

"Qadınlar çox məsələlərdə kişilərdən fərqlidir".

"Onlar yanlarında həmişə güzgü gəzdirir".

"Tez-tez dəyişdikləri üçün özlərinin yadından çıxmaqdan qorxurlar".

Düşündüm: "Köhnə kişilər bizdən çox fərqlənməyiblər".

Oxudum:

"Cənnətdən qovulan Adəm və Həvva uzun müddət ağlayıb sızladı".

"Günahları eyni deyildi, ona görə də layiqli cəza aldılar".

"İqlimi Cənnətə bənzədiyi üçün mələklər Adəmi Seylon adasına gətirdi".

"İqlimi Cəhənnəmə oxşadığı üçün mələklər Həvvanı Ərəbistana gətirdi".

Düşündüm: "Hicazda Ciddə deyilən şəhər var, ərəbcə tərcümədə "nənə" deməkdir. Həccə, Ümrəyə gedənlər bu şəhərdəki hava limanından da istifadə edirlər. Görünür, Həvva nənənin şərəfinə elə adlanıb".

Oxudum:

"Onlar bir-birinin ətrinə uyğun istiqamətdə hərəkət edərək uzun yollar keçdi".

"Tibetdə tapışdılar".

Düşündüm: "İnsan burnu bu qədər uzaq məsafədən ətri, qoxunu necə hiss edə bilər? Bioloq dostumdan soruşanda dedi ki, təbiətdə bunun cavabı var. Hamı əlində kəpənək tutub, bilir ki, onların ətri yoxdur. Ancaq erkək və dişi kəpənəklər bir-birini üç kilometrdən duyurlar. Görünür, ilkin insanlarda lamisə həssaslığı möhkəm imiş".

Oxudum:

"Yerə çoxlu qar yağmışdı".

"Adəm Həvvadan ötrü çox darıxmışdı".

"Cənnətdən qovulduqlarının səbəbkarı kimi ona möhkəm cəza vermək fikrindəydi".

"Ona görə də yıxıb qarın üzərində onun üstünə çökdü...".

"Cəza Həvvaya xoş gəldi... elə Adəmə də xoş gəldi... ".

Düşündüm: "Bəlkə də buna görə bütün dünyada şüuraltı olaraq çarpayılarda yorğan-döşəyi, balışları ağ örtüklü edirlər".

Oxudum:

"...yay-qış qadınların tamamilə arxa tərəfi soyuq olur".

"...yay-qış kişilərin dizləri və qolları soyuq olur".

Düşündüm: "Nə maraqlıdır... Kaş bütün mətn əlimdə olaydı".

Böyük bir marağın ümidilə titrək səsli xanıma zəng vurdum.

- Mətni oxudum. Qalan lövhələr haradadır?

- Mətndə nədən danışılır?

- Adəm-Həvva vaxtından başlayan kişi-qadın münasibətlərinin araşdırılmasından... heyif ki, yarımçıqdır.

- Sizcə, bu mövzu haçansa öz bütöv həllini tapa biləcək?

- Hm. Babanızgildən o yazılı lövhələri nə vaxt gətirdə bilərik?

- Yəqin ki, daha heç vaxt. Əmidostum o lövhələri iki ay qabaq lazımsız daş-kəsək kimi atıb kələ-kötür yola. Keçən həftə o yolu hamarlayıb asfalt döşəyiblər. Yazıların üzü məndə keçən ildən qalandı...

- Bəs mənim telefon nömrəmi haradan bilirsiniz?

- Nömrənizi dünən əmim qızından aldım. Siz onu tanıyırsınız.

Titrək səsli xanım xanım dekanın adını çəkdi. Xanımların ünvanına bir-iki abzas şirin söz dedim. Əlimdən daha nə gəlirdi ki?..

Hacı Firudin QURBANSOY

Ədəbiyyat qəzeti.- 2022.- 5 fevral. S. 19.