Keçmişə gələcək naminə

2014-2022-ci illərdə tərcümə işinin vəziyyəti:

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin nəşrləri əsasında

Əvvəli ötən saylarımızda

Gerçəkləşdirilən layihələr çərçivəsində (Rusiya Yazıçılar Birliyi ilə imzalanan "Əməkdaşlıq Memorandumu" və Monteneqro yazıçıları ilə razılaşma əsasında) Mərkəz "Ədəbiyyat qəzeti" və "Ulduz" jurnalında "Rusiya" "Moldoca" və "Monteneqro" xüsusi buraxılışlarını hazırlayıb. Azərbaycan - Monteneqro Mədəni və İqtisadi Mərkəzinin iştirakı, tövsiyyələri ilə hazırlanan "Monteneqro" buraxılışında ("Ulduz" jurnalı) "poeziya" bölməsində Slobodan Vukanoviç, Miraş Martinoviç, Boris Yovanoviç, Bojidar Proroçiç, Lena Rut Stefanoviç və Tanya Bakiçin şeirləri, "nəsr bölməsində" isə Borislav Çimeşa, Faiz Softiç, Boqiç Rakoviç, Nataşa Rakoçeviç Juriç və Blaqoye Vuyusiçin hekayələri (tərcüməçilər Səlim Babullaoğlu, Elxan Zal, Fərid Hüseyn, Qismət Rüstəmov, Məqsəd Nur, Alpay Azər, Dürdanə İbrahimova və Nəcibə Bağırzadədir) yer alıb.

"Ədəbiyyat qəzeti"ndə yer alan "Çağdaş rus ədəbiyyatı" xüsusi buraxılışında isə on rus müəllifinin - N.İvanov, S.Qlovyuk, S.Makarova, V.Kiryuşin, Y.Kozlov, İ.Kovalyova, V.Latınin, A. Vitakov, A.Yexalov və A.Trapeznikovun şeir və hekayələri dərc edilib.

Bu yerdə "Ədəbiyyat qəzet"i və "Ulduz" jurnalına Mərkəzlə mütəmadi əməkdaşlığına görə təşəkkür etmək istərdim.

Öz növbəsində "Dni literaturı" qəzeti "Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı" xüsusi buraxılışı nəşr edib və Rusiya Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin sədri Nikolay İvanovun "ön sözü" ilə açılan nəşrdə, "esse" bölümündə Anar və Azər Turanın məqalələri, "nəsr" bölümündə Kamal Abdulla, Çingiz Abdullayev, Əjdər Ol, Məqsəd Nur, Novruz Nəcəfoğlu və Ülviyyə Tahirin hekayələri, "poeziya" bölümündə Firuzə Məmmədli, Leyla Əliyeva, Qismət, Fərid Hüseyn, Alik Əlioğlu, Səxavət Sahilin şeirləri, "ədəbiyyatşünaslıq" bölümündə isə akademik İsa Həbibbəyli və filologiya elmləri doktoru Elnarə Akimovanın tənqidi məqalələri yer alıb.

İkinci istiqamət üzrə də AYB Bədii Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzi məruzə dövründə bəzi işləri görməyə çalışıb, coxsaylı təşəbbüslər edib, bir çox layihələri həyata keçirib ki, elə indicə haqqında danışdığım "Dni literaturı" qəzetinin "Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı" xüsusi buraxılışı məhz bu yöndəki işlərə aiddi. Amma daha başqa layihələr barədə danışmaq istərdik.

Əvvəla, mərkəz Ukrayna ("Vsesvit" jurnalı), Rusiya (Yazıçılar İttifaqı), Serbiya (Yazıçılar Birliyi), Moldova (Yazıçılar Birliyi), Oman ( Mədəniyyət Klubu) və İranın (Mədəniyyət Mərkəzi), habelə müxtəlif ədəbiyyat qurumları - yazıçılar təşkilatları, mədəniyyət-sənət assosiasiyaları, jurnallarla "əməkdaşlıq sənədi" imzalayıb. Ölkəmizin Rusiya, Ukrayna, Moldova və Serbiyadakı səfirlikləri, adıçəkilən ölkələrin ölkəmizdəki səfirlikləri və mədəniyyət müəssisələri, Azərbaycan-Monteneqro İqtisadi və Mədəni Mərkəzi, Moldova Azərbaycanlıları Konqresi, Azərbaycan-Rusiya Mədəniyyət və Həmrəylik Mərkəzi, Bakı Yunus Əmrə İnstitutu, Ukrayna Azərbaycanlıları Birləşmiş Diasporu ilə əməkdaşlıq edib. Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi, Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsi, Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu, AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu, Diasporaya Dəstək Fondu ilə fəaliyyətini əlaqələndirib. Milli ədəbiyyatın təbliği istiqamətində bu qurumlarda əksər hallarda tövsiyyə səciyyəli, bəzən isə təşkilati dəstək alıb.

Bu səbəbdəndir ki, məruzə dövründə Ukraynanın məşhur "Vsesvit" tərcümə jurnalı özünün bir sayını (özü də özünün yubiley sayını) bütünlüklə Azərbaycan ədəbiyyatına həsr edib, həmin sayda 62 azərbaycanlı yazıçı və şairin əsərinə yer verib və bu xüsusi sayı 2015-ci ildə Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyində azərbaycanlı ədiblərin iştirakı ilə təqdimatını gerçəkləşdirib.

Yaxud, Moldovada 30-dan artıq nasiri əhatə edən "Azərbaycan nəsri antologiyası" çap olunub, 2018-ci ildə "Moldovada Azərbaycan Ədəbiyyatı Günləri" çərçivəsində digər nəşrlərlə yanaşı həmin kitabın təqdimatı gerçəkləşdirilib.

Bədii Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzinin iştirakı və adı yuxarıda keçən strukturların dəstəyi ilə Bakıda Ukrayna, Moldova, İran ədəbiyyatı günləri təşkil edilib, 8 ölkədən 12 ədəbiyyatçının iştirakı ilə "I Bakı Beynəlxalq Poeziya Festivalı" keçirilib.

Onlarla ədibimizin kitabları və əsərləri Polşa, Ukrayna, Rusiya, Türkiyə, Moldova, Gürcüstanda nəşr edilib, onların sırasından bir çoxunun müxtəlif formatlı beynəlxalq ədəbiyyat tədbirlərində iştirakı təmin edilib.

"Nəsimi ili" çərçivəsində dahi şairimizin qəzəl və rübailəri ilk dəfə olaraq rumın dilinə tərcümə edilərək Moldovada nəşr edilib və nəşrin təqdimatı Kişineuda gerçəkləşib.

"Azərbaycan qadın şeiri antologiyası" ingilis və italyan dillərində nəşr edilib ki, mərkəz bu nəşrin hazırlanmasında iştirak edib.

Yaxud 2020-ci ildə, pandemiyanın tüğyan etdiyi bir vaxtda "Evdə qal" kampaniyası çərçivısində 20 ölkədən 24 şairin iştırakı ilə onlayn poeziya festivalı gerçəkləşdirib və tanımış şairlər videoformatda öz şeirlərini oxuyublar ; layihə Azərbaycan Dövlət Televiziyası və Real TV ilə birgə gerçəkləşidirilib.

Azərbaycan ədəbiyyatının və ədiblərinin xaricdə tanıdılması, təbliği işləri çərçivəsində Mərkəzin gerçəkləşdirdiyi xüsusi bir layihənin üzərində dayanmaq istərdik. Bu da qardaş Tükiyə ədəbi mühitinin özünəməxsus dəsti-xətti ilə seçilən tanınmış "Təmrin" dərgisi ilə Mərkəzin ortaq nəşrləridir. Belə ki, "Təmrin" dərgisi son 2 ildə görkəmli Azərbaycan ədibləri və maarifçilərinə həsr edilmiş xüsusi buraxılışlarını hazırlayıb. Bu sırada Mirzə Fətəli Axundov, Mirzə Ələkbər Sabir, Mikayıl Müşfiq, Rəsul Rza, Bəxtiyar Vahabzadə, Anar, Şirməmməd Hüseynov, Nurəngiz Gün və Çingiz Abdullayev və başqa həm klassik, həm də çağdaş ədib və aydınlarımızın adı var. Hər bir sayı müəlliflərimizi Türkiyə ədəbi mühitində tanıtmaq üçün xüsusi əhəmiyyətə malik ciddi mənbə olan bu buraxılışlar millət vəkili Cavanşir Feyziyevin dəstəyi, tərcüməçilər Ömər Küçükməhmədoğlu və Abdulqədir Özqanın zəhməti, naşir və ədəbiyyatımızın dostu Şərəf Yılmazın sayəsində, Bəxtiyar Səlimovun iştirakı ilə hazırlanıb.

Məruzə dövrü Azərbaycan tarixinin şanlı səhifəsi olan 44 günlük Zəfər savaşına təsadüf elədi və biz az əvvəl "Dünya ədəbiyyatı" dərgisinin nəşriyyat planlarından bəhs edərkən biz bu barədə danışdıq. Amma Zəfər tariximizlə bağlı Mərkəzin bilavasitə iştırakı ilə hazırlanan və xaricdə nəşr edilən daha iki nəşr barədə də danışmaq istərdik. İlk nəşr Ukrayanada, Dmitro Buraqo Nəşriyyat Evində gerçəkləşdi. Ukraynadakı səfirliyimiz, səfir və Xalq yazıçısı Elmira Axundovanın təşəbbüsü, eləcə də Azərbaycan Respublikasının Xarkovdakı fəxri konsulu Əfqan Salmanovun dəstəyi ilə yazıçılarımızın Qarabağ mövzusuna həsr edilmiş roman, povest və hekayələrin toplandığı "Bayraqdar" antologiyası işıq üzü gördü.

Antologiyada Xalq yazıçısı Elçinin, Məmməd Orucun, Azər Abdullanın, Elçin Hüseynbəylinin, Günel Anarqızının, Vaqif Sultanlının, Kamran Nəzirlinin, Samirə Əşrəfin və Mirmehdi Ağaoğlunun əsərləri yer alıb. Elmira Axundovanın geniş və məzmunlu "ön söz"ü ilə açılan antologiya Bədii Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzində tərtib edilib. 2020-ci ilin son günlərində işıq üzü görən kitabın bir neçə ay sonra Kiyevdə təqdimat mərasimi də baş tutub.

Daha bir kitab isə lap bu günlərdə işıq üzü görüb və cari ilin may ayının 28-də Monteneqroda, Podqoritsa şəhərində təqdim edilib. Mərkəzin iştirakı və tövsiyyələri ilə tərtib edilən "Qarabağ: Tale hekayələri" adı ilə Monteneqro dilində nəşr olunan topluya Xalq yazıçısı Elçin, Azər Abdulla, Vaqif Sultanlı, Elçin Hüseynbəyli, Kamran Nəzirli, Günel Anarqızı, Şərif Ağayar, Ataqam, Mirmehdi Ağaoğlu və Xəyyam Rəfilinin hekayələri daxil edilib. Kitab Podqoritsa şəhərində fəaliyyət göstərən Azərbaycan - Monteneqro Mədəni və İqtisadi Mərkəzinin iştirakı və Azərbaycan Diasporuna Dəstək Fondunun köməyi ilə ərsəyə gəlib. Dragana Pantoviçin tərcümə etdiyi toplunun tərtibçisi və "ön söz"ün müəllifi Səlim Babullaoğlu, məsləhətçiləri Azərbaycan - Monteneqro Mədəni və İqtisadi Mərkəzinin direktoru Seyran Mirzəzadə, tərcüməçi və şair Bojidar Proroçiçdi.

Yeri gəlmişkən, son olaraq Mərkəzin bir neçə işini də qeyd etmək lazımdır. Onlardan biri yenə də Azərbaycan - Monteneqro Mədəni və İqtisadi Mərkəzinin iştirakı və dəstəyi ilə hazırlanan "Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı" antologiyasıdır ki, "nəsr" bölümünə Anar, Çingiz Abdullayev, Əyyub Qiyas, Məqsəd Nur, İlqar Fəhmi və Müşfiq Xanın hekayələri, "poeziya" bölümünə isə Nurəngiz Gün, Vaqif Səmədoğlu, Elxan Zal Qaraxanlı, Rəşad Məcid, Qulu Ağsəs, Nigar Həsənzadə, Leyla Əliyeva, Qismət Rüstəmov, Fərid Hüseyn və Şəhriyar Del Geraninin şeirləri daxil edilib.

Mərkəzin rusiyalı və ukraynalı tərəfdaşları ilə lap bu günlərdə gerçəkləşdirdiyi son iki layihə barədə də danışaq. Birinci, Moskvada nəşr olunan "Müstəqillik illəri Azərbaycan nəsri" antologiyasıdır. Akademik İsa Həbibbəylinin "giriş sözü" ilə açılan antologiyaya Anar, Elçin, Kamal Abdulla, Çingiz Abdullayev, Afaq Məsud, Seyran Səxavət, Əjdər Ol, Elçin Hüseynbəyli, Rəşad Məcid, Meyxoş Abdulla, Məqsəd Nur, İlqar Fəhmi, Varis, Alpay Azər, Şərif Ağayar və Mirmehdi Ağaoğlunun hekayələri daxil edilib.

İkincisi isə Ukraynanın daha öncə adını xatırlatdığım "Vsesvit" tərcümə jurnalının bir neçə gün əvvəl işıq üzü görmüş (müharibə səbəbindən jurnal nəşr olunmurdu) sayında Rəsul Rza, Vaqif Səmədoğlu, Nurəngiz Gün və Qulu Ağsəsin şeirlərinin dərc olunmasıdır ki, bu işdə də ədəbiyyatımızın dostu, daimi tərəfdaşımız, tanınmış ukraynalı ədəbiyyatşünas və tərcüməçi Dmitro Drozdovskinin əməyi var.

Əziz dostlar, dəyərli həmkarlar!

Məruzə sona yaxınlaşır və bir vaxtlar yazaçı, jurnalist Sərdar Aminlə söhbətimizin bir fraqmentini xatırlayıram. Ünvalanan suallardan biri belə idi : "Ədəbiyyat mübadiləsi, ədəbi əlaqələr zamanı yəqin ki, bəzi reallıqlar sizə aydın olur. Hansı ölkədə Azərbaycan ədəbiyyatına marağın, gözləntinin daha artıq olduğunu müşahidə etmisiniz?" Cavabı azacıq redaktə ilə yenidən sizin üçün səsləndiririk: "Dünyada "İngilis ədəbiyyatı" adlı bir kateqoriya mövcuddur. Məsələn, Rusiyada onminlərlə oxucu bu ədəbiyyatın çağdaş bədii nümunələrinin rus dilinə tərcüməsini gözləyir...Amma Azərbaycan ədəbiyyatını gözləyən hansısa ölkə oxucusu, toplumun olduğunu güman etmirəm. Yox, bu qətiyyən o demək deyil ki, bizdə yazılan bədii mətnlərin səviyyəsi aşağıdır. Məşhur bir düstur var: "Sənətin, sənətkarın taleyini çox vaxt dilin taleyi həll edir". Təbii ki, yaranan mətnlərin də. Deyirlər Tolstoyu rus imperiyası həm də süngülərinin ucunda aparıb dünyaya. Və eyni zamanda biz özündən müştəbehliyi, ölkəmizin, dilimizin mövqeyindən, taleyindən hər hansı şikayəti də istisna eləmək istərdik. Amma bilməliyik ki, böyük dövlətlər həm iqtisadiyyatlarını, həm də sənətlərini bir kateqoriya halına gətirməyi bacarıblar. Böyük dövlətlər bu sahədə çox irəlidədir. Biz hələ ki, bunu bacarmamışıq. Bəli, biz həm də Azərbaycan avtomobilini də yarada bilməmişik ki, hansısa ölkədə bizim avtomobilmizi gözləyən insanlar olsun. Bununla yanaşı, biz Ukraynada və digər MDB ölkələrində zövqünə inandığımız insanlar tərəfindən Azərbaycan ədəbiyyatının, şeirinin, kinosunun təqdirlə qarşılandığını görmüşük. Hətta bəzilərinin "bizdə bu cür filmlər çəkilmir", "bizdə təəssüf ki, belə şeirlər yazılmır", - dediklərini də şəxsən mən eşitmişəm. Hətta mən fərdi və kollektiv fəaliyyətimiz çərçivəsində dəfələrlə həm klassik, həm də çağdaş yazıçılarımızın, şairlərimizin mətnlərini yolladığım xarici ünvanlardan müsbət rəylər almışam. Amma ölkə ədəbiyyatının dünyaya çıxması çox ağır mexanizmdir və ağır məsələdir. Bu, bir az da siyasi məsələdir..."

Bu fikirlərə hər hansı xüsusi əlavə etmədən bir şeyi bildirmək istəyirik ki, AYB Bədii Tərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzi milli ədəbiyyatımızı təbliğ işində dünya ədəbiyyatları tarixində sınanmış daha bir üsuldan da istifadə edib bu dövrdə. Belə ki, mövcud praktikalarda çağdaş milli ədəbiyyatların istedadlı və görkəmli nümayandələrinin adına beynəlxalq ədəbiyyat mükafatları və müsabiqələri təsis etmək, dünya yazarlarını bu prosesə cəlb etmək, sonradan isə həmin ədiblər vasitəsilə ən azı həmin ədibin yaradıcılığını tərcümə və təbliğ edə bilməkdir.Təbii ki, söhbət ünvanların və adına mükafat təsis edilən milli ədiblərin ciddiliyi halında mümkündür. Elə bu məqsədlə biz Həsən bəy Zərdabi İrs Mərkəzi ilə bərabər "Nurəngiz Gün Beynəlxalq Şeir Ödülü" təsis etdik və mükafatı 2020-ci ildə, sentyabırn 21-ində, XX əsrin II yarısı Azərbaycan şeirinin ən güclü poetik səslərindən olan unudulmaz Nurəngiz Günün doğum günündə "Poetik uğurlarına və ədəbi prosesə töhfələrinə görə" formulu ilə İtaliyadan Laura Qaravaglia, Türkiyədən Gülsüm Cengiz, Özbəkistandan Xasiyyət Rüstəmova, Moldovadan Nikolae Spetaru, Monteneqrodan Bojidar Proroçiç kimi tanınmış, ciddi ədəbiyyatçılara təqdim elədik. Həmin ədiblər də öz növbəsində həm Nurəngiz Günün yaradıcılığına, həm də bütövlükdə çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatına diqqət ayırdılar, şairənin mətnlərini və haqqında yazılanları beş dilə - türk, italyan, monteneqro, rumın və özbək dillərinə çevirərək Türkiyədə "İnsancıl" dərgisində, İtaliyada Komo Beynəlxalq Poeziya Evinin saytında, Kişineuda "Revista Literaru" qəzetində, Monteneqronun www.montenegrino.net, www.skalaradio.net və başqa məşhur saytlarda, Özbəkistanda nəşr olunan "Kitab dünyası" qəzetində çap etdirdilər. Eyni zamanda biz adıçəkilən şairlərin poetik mətnlərini şairənin öz şeirləri açılan "Nurəgiz Gün Beynəlxalq Poeziya Ödülü"nün ilk antologiyasına daxil etdik.

Mükafatlardan söz düşmüşkən, 2019-cu ildə Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə görkəmli ictimai xadim, siyasətçi, jurnalist, pedaqoq, yazıçı, türkoloq Əhməd bəy Ağaoğlunun 150 illik yubileyi qeyd olundu. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin rəhbərliyi Bədii Tərcümə Mərkəzinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan ədəbiyyatının xaricdə təbliği ilə məşğul olan, eləcə də dünya ədəbi nümunələrini dilimizə çevirmiş, həmçinin ədəbi əlaqələr sahəsində mühüm işlər görmüş bir qrup tərcüməçi, naşir və ədibə XX əsr Azərbaycan siyasi fikrində dərin iz qoymuş mütəfəkkir Əhməd bəy Ağaoğlunun adını daşıyan diplom və pul mükafatı təqdim elədi. Mükafatçılar sırasında filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Məsiağa Məhəmmədi, prof. Cavanşir Yusifli, ədəbiyyatşünas, tərcüməçi Seyfəddin Hüseynli, Azərbaycan ədəbiyyatı nümunələrinin polyak dilinə tərcüməsinə görə tərcüməçi İlahə Kərimova və Azərbaycan ədəbiyyatı nümunələrinin İranda təbliği və nəşri işinə görə naşir Səid Muğanlı da vardı.

"Son söz yerinə"

Bəzən haqlı-haqsız, yerli-yersiz "tərcümə ədəbiyyatı"nın vacibliyi dartışılır, xeyli, yalnışlığı səbəbiylə cavabı olmayan "bu lazımdırmı?", "nəyə lazımdır?" kimi suallar verilir. İndi əlbəttə bu sualların cavab axtarışına çıxmaq vaxtı deyil. Amma bir informasiyanı diqqətinizə çatdırmaq istəyirik. Rusiyanın İndividuum nəşriyyatı ingilis iqtisadçısı Deniel Sasskindin süni intellekt dövründə əməyin avtomatlaşdırılması ilə bağlı 350 səhifəlik əsərini insan iştirakı olmadan, Yandex/Perevodchik alqoritminin köməyi ilə 40 saniyəyə çevirib. Kitabın adı belədir "İşsiz gələcək" ("Buduhee bez rabotı"). Düzdür, sonradan kitab üzərində redaktor da çalışıb. Biz "süni intellekt"in insanı sürətlə sıxışdırdığı bir dövrə qədəm qoymuşuq. Hərçənd düşünürük ki, bu süni intellekt bədii mətnlərə də baş vuracaqsa, fikrimizcə ən uğurlu bədii tərcümələr və yazılar "orta səviyyəli bədii stilizasiyadan", təqliddən o yana keçməyəcək. Doğrudur, deyə bilərsiz ki, təqlid və stilizasiya onsuz da var, qaçılmazdır və biz də razıyıq, həm də bu məsələyə "cərəyan və "izm"lərin səthi anlaşılması və milli ədəbi mühitə idxalı"ndan danışarkən ötəri də olsa toxunduq.

Amma bədii ədəbiyyat, bütün formal tərəfləri öz yerində, ilk növbədə əllə toxunulması mümkün olmayan insan ruhunun və ağlının inikasıdır. Məhz bu ruh və ağıl həm yazmağa, həm yazılanları çevirməklə anlamağa, daha başlıcası yazılanların arasından doğrunu və lazım olanı seçməyə bizə imkan verən yeganə vasitədir. Mətn həmişə keçmişdədir, gözəl keçmişdə və tərcümə işi bizə o gözəl keçmişə gələcək naminə düzgün baxmağa imkan verən işdir. Əks təqdirdə nə yazmağın, nə də tərcümə işinin bir mənası olardı. Adi arifmetik hesablamaya görə ən uzunömrlü insan belə, həyatı boyu 45 mindən artıq kitab oxuya bilməz, dünyada isə - google-un hesablamalarına görə - hər il 130 milyon adda kitab nəşr edirlir; düşünürük ki, bu rəqəm ən azı 5 dəfə çoxdur, çünki mövcud hesablamalar İSBN-i olan və beynəlxalq şəbəkələrdə qeydiyyata düşən kitablar əsasında aparılıb.

Qarşıda duran mühüm vəzifələrdən birincisi də "düzgün kitabları" müəyyənləşdirməkdir.

Biz bu məruzəni hazırlayarkən bir qrup tanınmış ədib və tərcüməçilərimizə hansı müəlliflərin əsərlərini əsaslı tərcümə etməli olduğumuzla bağlı sorğu göndərdik. Sağ olsunlar, Əsəd Cahangir, Seyfəddin Hüseynli, Qismət, Nadir Qocabəyli, Rasim Qaraca, Etimad Başkecid, Əyyub Qiyas və Aqşin Yenisey sorğumuzu cavablandırdılar və sorğumuza cavabları əsasında belə bir siyahı tərtib elədik: " Rene Genon, Yulius Evola, Daniil Andreyev, Frityof Şuon, Delez Qvattari, Zizek Slavoj, Marsel Prust (çevrilməmiş əsərləri) , Edvard Taylor, Andre Jid, Tomas Bernhard, Otto Veyninger, Mişel Fuko, Rolan Bart, Jak Derrida (çevrilməmiş əsərləri), İtalo Kalvino və Milan Kunderanın (çevrilməmiş əksər romanları, esseləri), Cozef Konrad, Henri Ceyms, Robert Müzil, Ford Medoks Ford, Jorj Perek, Cefri Yevgenides, Conatan Safran Foyer, Mark Danielevski, Ezra Paund, Derek Uolkott, Ted Hyuz, Oktavio Pas, Filip Larkin, İosif Brodski, Çeslav Miloş, Rene Jirar, Harold Blum, Teodor Adorno, Ziqmunt Bauman, Susan Sontaq, Terri Eaqlton, Henri Miller, Ulyam Preskot, Osvald Şpenqler, Con Milton..."

Biz siyahını tam şəkildə vermirik. Hələ 2004-cü ildə tərcümə ilə bağlı ilk dəfə məruzə edəndə bu yuxarıda sadalanan müəlliflərin bir çoxunun adını eyni siyahıda çəkmiş və belə bir fikir səsləndirmişdik: "...Amma "Uliss" (Ceyms Coys) dilimizə hələ də çevrilməyib. Bir az keçsə biz romanın romanın dilimizə tərcümə olunmamasının 100 illiyini də qeyd edə bilərik...". Həmin o "bir az", 18 il keçib artıq və biz 101 illiyi böyük təntənə ilə qeyd etməyə hazırlaşmalıyıq.

22 iyun, 2022-ci il

Səlim BABULLAOĞLU

Ədəbiyyat qəzeti.- 2022.- 23 iyul.- S.16-17.