Atalar üçdən deyib

Şair Sabir Sarvanın əziz xatirəsinə

Fələyi karıxmış, "yığvalı dönmüş",

Dünyadan arınıb sözünə sinmiş, -

Bilsəniz, bugünkü qonağım kimmiş, -

Sabir Sarvan

"Atalar üçdən deyib..." misalı var. Amandı, Allah, atalar üçdən deyibsə, demək, hər üç görüşün öz kəraməti var. Sabir Sarvanla bu dünyadakı üç görüşümüzü deyirəm. Hardasa, üç də güc-tamam olurdu, birinci görüş ikinci görüşə vəsiləydi, üçüncüsü birincidən-ikincidən doğulmaydı, amma eləcə də o qədər doğmaydı. Birinci səfər "Azərbaycan" jurnalının ətirli səhifələri bizi qonaqlamışdı, qonşulamışdı. İkimizi o birilərdən ayırıb səhifələmişdi. Mən onu oxuyanda o da məni oxumuşdu. Çünki vərəqin o üzündə o vardısa, bu üzündə mən varıydım. Mütləqdir ki, oxumalıydıq bir-birimizi. (Burda azacıq gülümsəmək keçir ürəyimdən. Azacıq təbəssüm, bəlkə də... O da adamın dodaqlarında donub qalır... Qabarıq çıxmasın deyə, bir az fərqli rəng qatıram, olduğu kimi yada salıram o günü. Sabir Sarvan jurnala baxıb, yəqin, mənim kimi mistik bir hisslər keçirib ki, necə olur, hələ üzünü görmədiyi bir şairlə belə qonşulaşdı, doğmalaşdı.)

İkinci görüş kitabımın təqdimatındaydı. Sumqayıtdaydıq elə, S.Vurğun adına Mərkəzi Kitabxanada. Dedilər, söz verilir AYB Sumqayıt Bölməsinin sədri, şair Sabir Sarvana. Öz evinin içindəymiş kimi ağır-ağır gəldi. İlk dəfə canlı-canlı orda gördüm. Amma jurnal üzərindən "qonşuluğumuz", səhifədən "yoldaşlığımız" varıydı axı, diqqət kəsildim. Onda başa düşdüm ki, mistik hisslərimin ötürücülüyü bu dəfə öz işinin öhdəsindən layiqincə gələ bilib. Səmimi insan, ürəyi geniş söz adamı, bir də öz "qonşuluq" haqq-hesabımız...

Üçüncü görüş də elə bu sayaq. Xaçmazdan üzü Sumqayıta yolçuluq Şabrandan keçir. Elə təzəcə yekunlaşan M.Ə.Sabir günlərindən dönürük. Mən də varam maşının içində, özü də Sabir Sarvanla yan-yana. Səliqə ilə geyinib, səliqə ilə danışır, sözləri ipə düzür elə bil, bilmirəm, ya da mənə elə gəlir. Sakitdir, hər şey ürəyincədir sanki. Başqa planetdə kimiyik. O danışır, azacıq mənim onu diqqətlə dinlədiyimə nəzər yetirib gülümsünür. Yenə də "Azərbaycan" jurnalındakı "qonşuluğumuzu" eyhamla vurğulayır, gülürük. Yolçuluq o qədər tez başa çatır ki, yolun belini belə "qırırıq", mənim dayanacağım Şabrandı, maşından düşüb "Yer kürəsinə qayıdıram".

Son kitabı var indi Poeziya Evində. AYB Sumqayıt Bölməsinin sədri Gülnarə xanım hədiyyə edib. "Yarandım, yaşadım..." - kitab belə adlandırılıb... Vərəqləyirəm, "qonşuluq" söhbətinin təsadüf olmadığını görürəm. Şairin "Biz qonşuyuq" şeiri buna əsl dəlil-sübutdur. "Başına gələn başmaqçı olar", deyərlər. Demə, belə müqəddəs qonşuluqlar əvvəllər də başına gəlib şairin:

Biz qonşuyuq, yaşayıram yaxında,

Qəlbi cavan bir qocayam baxanda.

Utanıram sən qarşıma çıxanda

Üzümdəki qırışların yerinə.

Bir şeiri də var Sabirin... "Oturub gözlə ki, sevgi gələcək", təxminən belə başlayır. Şeiri oxuyursan, sənə elə gəlir ki, bir sevgi nağılını, bir sevgi hekayəsini, adam ərinməyib, elə öz sözü ilə desək, səbrini basıb, oturub nəzmə çəkib. Belə bitir həmin şeir. Ümid üst qatda yuvalanıb.

Oturub gözlə ki, tale güləcək,

Bu gün gülmədisə, güləcək sabah.

Oturub gözlə ki, sevgi gələcək,

Bəlkə də, gələcək, nə deyim vallah.

"Bəxtsiz balıqçı" şeiri də eynən belə bir qəlibdən çıxmış nağıldır.

Müəllif özü balıqçıdı, şeir-balıqlara tilov atır hər gün. Ürəyinin yanında dayanıb, fikrinin ümmanında qızılbalıq gəzir. İllərdir bifayda gözlənti, sözün onu ucaltmadığına inanır, ya da son dərəcə təvazökardı deyə, belə düşünür. Tutduqları xırda-xuruş balıqlardı, deyir:

İllərdi gözləyirəm, gözləməkdən nə fayda,

Şairi söz ucaldar, mənə ucalıq gəlmir.

Tuturam e, amma ki, adi xırda balıqlar,

Neynəyim, tilovuma bir qızılbalıq gəlmir.

Kədər bölümü bir ayrı qanadıdı Sabir poeziyasının. Onun kədəri də sözü qədər dəyərlidir. Dərdlərini şeir kimi vərəqlədikcə hiss edirsən ki, sözü elə-belə çölə atmır Sabir...

Çıxdım axırına boş ümidlərin,

Çıxdı axırıma gümanlar mənim.

Dərdi gözlərimdə diri görəcək,

Əyilib nəşimi yuyanlar mənim.

Atam da gözlərini yazqabağı əbədi yummuşdu. Təbiət qış yuxusundan təzə-təzə oyanırdı. Martın ikinci həftəsiydi, atamgilin arxa həyətində hələ də hasarı əvəz edən kolluqlar qalmaqdaydı. Həmin kolluqların dibindən boynubükük bənövşələr hər tərəfi basmışdı, göy otların yaşıllaşan, çiçəkləyən bir vaxtda insan oğlunun dünyadan köçməsi adama bir başqa təsir edir. Düşünürsən ki, belə vaxtda ölməyin özü də günah deyilsə, bəs nədir?..

Gərək qan bağlaya şairin gözü,

Şair əllərini qandan gen tutub.

Gör hansı zamandı, gör hansı vaxtdı,

Mən qana çapıram, məni qan tutub.

Hərdən içimdə bir istək oyanır. Gözü qanlı dünyasını dəyişən bütün qələm adamlarını dünyaya qaytara Tanrı. Qaytara, Ağdama apara, Şuşanı gəzdirə, Laçından, Kəlbəcərdən üzü bu yana dolandıra, nəhayət, Xocalıda yığa bir "Zəfər Muzeyi"nə... Gözü qanlı şairlər şeir deyə təzədən, yazıçılar dünyaya təzədən gəldikləri üçün arzularına qanadlana. Yerdə qalanları da elə hey, durmadan alqışlaya. Adamın içi içinə sığmaz. Yer-göy lərzəyə gələr, sevincimiz birə-beş qat artmazmı? Artar, artar...

Hamı kimi nəfəs-nəfəsə qalan Sabir Sarvan "Qarabağlı uşaq" şeirini oxuyur. Hamı kövrəlir şeirin bu yerində:

Saçı dağılıb alnına,

Sıyrım-sıyrım olub dizi.

Gözlərinin qabağında

Anasının qanlı üzü,

Qaçır qarabağlı uşaq.

Adam diksinə ki, daha vaxt o vaxt deyil. Qarabağlı uşaqlar yenidən bu torpaqlara qayıdacaq, yeni nəsil yetişəcək... Və hamısının üzü, gözü xoşbəxtlikdən güləcək, gözləri ancaq xoşbəxtlikdən yaşaracaq.

Söz dalıyca gəzəndə kitabı təzədən vərəqləyirəm.

Dünyası gözəllik, bayrağı insan təbəssümündən olan şairin bir də "Düşmən" şeiri var. Adamı doğram-doğram eləyir, ilim-ilim itirir. Bayrağı insan təbəssümü olan şair niyə belə bir şeir yazsın ki? Siz bilərsiniz!

Qarışıb rəngləri - dünyanı daha,

İndi ağ-qaraya bölmək çətindi.

Ömrüm uzun çəkdi, düşmən qazandım,

Düşmən qazandınsa, ölmək çətindi.

Belə... Atalar üçdən deyib..." misalı varmış. Atalar niyə, nə üçün üçdən deyib, bax, bir də o vardı. Heç kimin bilmədiyiydi yəqin. Mən də bilməyəcəkdim...

Bu dünyadan bir Sabir də gəldi keçdi... Yarandı, yaşadı...

Ay Bəniz ƏLİYAR

Ədəbiyyat qəzeti.- 2022.- 12 mart.- S.19.