Hikkə
Hekayə
Bilmirdim,
ağlıma da gəlməzdi ki, hər şey bu cür
dövr edər. Bilməzdim.
O,
yazılarımın ilk oxucusu, ilk tənqidçisi və ilk
müəllimimdir. Gözümdə dünyanın ən
müdrik adamı, ən ciddi və ən etibarlı
adamıdır. Əgər yunan mifologiyasında söz tanrısı
varsa, bu, əlbət ki, odur. Başqa cür ola da bilməz.
Onun qədər sözə hakim ola bilən, sözləri istədiyi
kimi oynada, hərəkətə gətirə, canlandıra bilən
yoxdur. Elə bil hərflərə ruh üfürüb söz
edən də odur. Və mən onun hər sözünün
üstündə əsirəm. Elə bilirəm ki, birini
eşitməsəm, qulaq ardına vursam və ya etinasız
yanaşsam, böyük bir günah köynəyini əynimə
geyinmiş olaram. Və günah köynəyinin dar yaxası məni
boğar. Hekayəmi oxuyanda gözlərimi ondan çəkmirəm.
Cizgilərinin necə tərpəndiyinə, arada
qaşının necə qalxıb-düşdüyünə,
vərəqi geri çevirib yenidən nəyisə gözdən
keçirdiyinə elə həyəcanla baxıram ki. Həmin
o qısa və ya uzun, bilmirəm, gerçəkdə nə qədər
çəkirdi - həmin dövrü tərpənmədən
qarşısında oturur, az qala nəfəs belə
almıram. Otaqda elə bir sükut olur ki, ancaq ürəyimin
gah bərk, gah da tez döyüntüsünü eşidirəm.
Elə bil kimsə ürəyimin üstündə oturub
çubuqlarla onu döyəcləyir. Səbirsizliklə eynəyini
çıxarıb stolun üstünə qoymağını,
mixəkli çayından bir-iki qurtum almağını, təmkinlə
divar rəfindəki kitablara baxıb düşünməyini
və yalnız ondan sonra səhvlərimi, düzlərini mənə
deməyini gözləyirəm. Onun hər kəlməsi mənim
üçün təkzibə, mübahisəyə gəlməyən,
dəqiq deyilən və mütləq şəkildə əməl
etməli olduğum qanun kimidir. Həyatda yeganə arzum, yeganə
məqsədim, yeganə niyyətim hekayəmi bəyənməsidir.
Bir kəlmə yaxşı rəyi dünyadır mənim
üçün. Amma o da xəsisdu bu baxımdan. Bəlkə
də, mənim yaxşı yazıçı olmağım
üçün belə edir. Bəlkə də deyəndə
ki, elə doğrudan da belədir, bilirəm. Özü də
həmişə bunu belə deyir.
Bir
müddət əvvəl son yazdığım hekayəmi
sevincək və özümdən böyük həyəcanla
onun yanına gətirdim. Nəsə oxuyurdu. Artıq üz
cizgilərinin necə dəyişməsindən bilirdim ki,
oxuduğunu bəyənir, yoxsa yox. Və mən əlimdə
hekayəm, oxuduğunu bitirməsini gözləyərkən,
üzünün məmnunluğundan içimdə qəzəbin
tozanaq etdiyini, məni özümdən çıxartmaq dərəcəsinə
gətirdiyini hiss edir, özümü güc-bəla ilə ələ
alır, kinimin bədən konturlarımdan kənara
çıxmasının qarşısını
alırdım. Amma bu ruhumu darmadağın edən hikkə məni
dəhşət əzirdi. Hekayəni oxuyub bitirdi,
kağızları stolun üstünə qoydu, mixəkli
çayından bir-iki qurtum aldı, təmkinlə divar rəfindəki
kitablara baxıb düşündü. Sonra əlini mənə
uzadıb hekayəmi aldı. Diqqətlə ona baxdım.
Gözlərində qəribə bir sevinc və sevgi vardı.
İndi lap dəqiq bildim ki, o biri tələbəsinin hekayəsini
bəyənib. Yenə də kinim ağzıma qədər
dolub boğdu məni. Dişlərimi bir-birinə kip
sıxdım.
Oxumağa
başladı. Yenə də gözlərim dikildi üzünə.
Cizgilərinin necə dəyişdiyini görürdüm.
İstəyim o idi ki, yenə də üzündə məmnunluq
olsun, mənim yazdığımı bəyənsin, heç
olmasa bir dəfə razılıq etsin, desin ki, sən
yazıçı olacaqsan. Heç olmasa bircə dəfə!..
O oxuduqca ağzımda döyünən ürəyim axıb
dabanlarıma süzülürdü. Yenə də bəyənmədiyini
hiss edirdim. Amma mən əmindim ki, yazdığım
yaxşıdır. Onun niyə bəyənmədiyini başa
düşə bilmirdim...
Və
gəldik yenə də son nöqtəyə. Hekayəni oxuyub
bitirdi, kağızları stolun üstünə qoydu, mixəkli
çayından bir-iki qurtum aldı, təmkinlə divar rəfindəki
kitablara baxıb düşündü. Sonra bayaq oxuduğu
hekayəni stolun üstündən götürüb mənə
uzatdı.
- Al,
bunu oxu.
Əlim
ona sarı uzansa da, vərəqləri götürsəm də,
tam soyuqqanlı görünsəm də, üzümdə
heç bir emosiya titrəməsə də, daxilimdə qəza
baş vermişdi, bir toqquşma baş vermişdi, elə bil
bir buludun mənfi qütbü ilə o birinin müsbət tərəfi
bir-birinə dəyib ildırım
çaxdırmışdı. Amma mən tam sakit və təmkinlə
hekayəni götürürəm. Müəllimim heç nə
deməsə də, bunu mənə örnək kimi verdiyini
bilirdim. Və mən bunu özümə qətiyyən
sığışdırmırdım. Mən kiməsə
örnək ola bilərəm, kimsə mənə yox.
Xüsusən də, mənim kimi gənc bir
yazıçıya başqa bir gənci misal çəkməsini,
onu daha üstün tutmasını qəbul etmək istəmirdim.
Hər nə qədər onu çox sevsəm də,
sözünə, fikrinə dəyər versəm də, bu mənim
üçün bütün ağrılardan
ağrılı idi. Sevgi demişkən, o mənim
üçün artıq təkcə müəllim yox, həm
də bir böyük sevgi idi. Adını bilmədiyim, gələcəyini
görmədiyim, sadəcə yaşamaq istədiyim bir sevgi
idi. Yaşının məndən ikiqat çox olması,
xasiyyətinin tündlüyü, sevmədiyim siqaret qoxusu da
vecimə deyildi. Hətta bunları da onunla birgə sevirdim. Ona
heç nə demədim, hekayəni götürüb sakitcə
otağından çıxdım. Gücüm yumruğumu bərk
sıxmağa çatdı. O qədər bərk ki,
dırnaqlarım ətimə girdi, qanadı da. Bu məni bir
az da gərginləşdirdi. Dərindən nəfəs
aldım və hekayəni barmaqlarımın arasında
sıxıb zibilqabına atmaq istədim. Yox. Sıxıb atmaq
yox, xırda-xırda cırıb, yandırıb, sonra da
külünü zibilqabına atmaq istədim. Yenə də dərindən
nəfəs aldım. Dişlərimi qıcadım. Evə gəlib
masamın arxasında oturdum. Hər şeydə müəllimimə
bənzəmək istəyirdim. Ona görə mixəkli
çay da süzdüm özümə. Qurtumlayıb, hekayəni
oxumağa başladım. Oxuduqca astarım üzümə
çıxır elə bil. Hiss edirəm ki, paxıllıq
edirəm. Müəllimimin kimisə tərifləməsi məni
dəli edir. Bu kağızları hirslə ovuclarımın
arasında sıxıram. Sonra açıram,
xırda-xırda cırıb qabın içinə atıram.
Sonra da hikkəylə kibriti yandırıb üstünə
atıram. Kağız alovlandıqca gün ərzində
ürəyimə yığılan kini odun üstünə
tökürəm elə bil və qəfil
qışqırıram: "Öl!". Kağızlar
yanıb külə çevrilənə qədər
gözümü çəkmirəm! Onlar yoxa
çıxdıqca onun da yoxa çıxdığına
inanıram. Və qəfil sevinc dolur ürəyimə. Sanki
hekayəmdən üstün tutulan bu yazıdan canımı
qurtardıqca azad oluram, rahat nəfəs alıram.
Özümü qalib hiss edirəm...
Səhəri
gün müəllimimin yanına getmişdim. Qanı qara idi.
Ondan ötrü narahat oldum. Tez yanında əyləşib
hal-əhval tutdum. Gözləri doldu. Birinci dəfə idi ki,
onu belə görürdüm.
-
Dünən gecə intihar edib. Özünü eyvandan
atıb.
Bunu
deyəndə səsi bir az da boğulmuşdu.
- Mən
onu qurtara bilmədim. Nə mən, nə də ədəbiyyat!
Onu heç cür
xilas edə bilmədik.
Əllərini
üzünə tutdu. İçindən bir
hönkürtü gəldi ki, mən də özümü
saxlaya bilmədim. Onu qucaqlayıb təsəlli verməyə
çalışdım:
- Yəqin,
qisməti belə imiş. Nə etmək olar axı? Siz
üzülməyin! Tanrı yazan taledir.
- O hələ
çox gənc idi, başa düşürsən? Çox gənc
idi. O ölməməliydi, yaşamalı, gözəl əsərlər
yazmalı idi. Onun həyatı hələ qabaqda idi.
Müəllimim
danışır, danışdıqca göz
yaşlarını tökür, əlimdən daha da bərk
tuturdu. Mən o oğlanın ölümünə, əlbəttə
ki, pis oldum. Ədəbi qısqanclıq başqa, insan
ölümü başqa. Həm də müəllimimin, eyni
zamanda sevdiyim adamın belə son dərəcə
sarsılmasına baxa bilmirdim. Kaş ki, onu qucaqlaya, göz
yaşlarını silə biləydim. Amma mümkünsüz
idi bu. Necə edə bilərdim axı? Ona sevgimi büruzə
vermək istəmirdim. Qorxurdum. Qorxurdum ki, məni qovar
yanından, məni müdrikliyindən, mərhəmətindən,
tələbə sevgisindən də məhrum edər. Onda gərək
mən də həmin o oğlanın arxasınca həmin o
eyvana qalxıb, özümü ordan atardım. Çünki
belə tək, heç kimsiz, işıqsız yaşaya bilməzdim.
O mənim axı həm də işığım idi.
...Üstündən
bir müddət keçdi. O arada həftədə 2-3 dəfə
müəllimimlə görüşür, söhbətlərindən
özüm üçün heyrətamiz şeylər əxz
edirdim. Bu insan, doğrudan da, dünyanın ən
ağıllı, ən uzaqgörən insanıdır.
Söhbətlərimiz vaxtı hər vəchlə ondan hisslərimi
gizlətməyə çalışırdım; Artıq bir
emosiya! Vəssalam! Ağır xasiyyətinə bələd
idim. Onu itirməyəsə gücüm yox idi.
Bir
gün yenə də yanına gəldim. Onun üçün
sevdiyi çiyələkli piroq bişirmişdim. Elə sevincək,
elə bir həyəcanla gəlmişdim ki. İstəyirdim məni
tərifləsin. Bilsin ki, bunu xüsusən ondan ötrü
bişirmişəm. Onu sevindirmək, ondan xoş söz
eşitmək idi niyyətim. Elə qəribə bir sevgi
vardı ürəyimdə ki... Atam kimi, qardaşım kimi,
dostum kimi, sevdiyim kimi sevirdim. Gözümdə bütün ən
yaxşı kişi xarakterləri elə bil onda cəmlənmişdi.
O, mənim kumirim, o, mənim mayakım, o, əlimdən tutub məni
xilas edəcək yeganə adam idi. Mənimlə bütün
söhbətləri ciddi, həm də elə ciddi ki, elə
bil rəsmi görüşdəyikmiş kimi olurdu. Amma
bütün bu ciddiyyətinin altında mənə bir
xüsusi sevgisinin olduğunu da bilirdim. Bu xüsusi sevgi mən
istəyən sevgidən deyildi, əbəttə. Amma onun bu
cür sevgisi də mənə doğma və lazımlı
idi.
Gətirdiyim
piroqun ən çox çiyələkli və gözəl
görünən yerindən onun üçün kəsdim.
Mixəkli çayından da süzüb gətirdim. Üzbəüz
oturdum. Diqqətlə üzünə baxdım: üzündə
elə bir dərinlik, elə bir aura var ki... Ən yaxın adam
mən idim ona. Nə qədər dostu, tələbəsi olsa
da, ən yaxını mən idim. Hər şeyi rahatca
bölüşəsi adamı mən idim. Bu
bölüşdükləri də qəribə bir çərçivə
içində olurdu. Bilirdim ki, bunu məndən başqa
heç kimə danışmayıb, heç bir insan eşitməyib
bunu. Amma sözünü həmin o ciddiyyətlik çərçivəsinin
içində elə deyirdi ki, bircə millimetr də ondan kənara
çıxmırdı. Elə indi də piroqun dadına
baxması, tərifləməsi üçün səbirsizlənirdim.
Amma özümü təmkinli aparmağa məcburdum.
Çayından bir qurtum aldı. Gözləyirdim ki, piroqun da
dadına baxsın. Əlini uzadıb iki-üç vərəq
götürdü, üstünü oxuyub mən uzatdı.
Götürdüm. İndi də bir başqa tələbəsinin
hekayəsidir. Qanım elə qaraldı ki...
- Al, bunu
oxuyarsan. Yaxşı hekayədir.
Gözlərinin
içinə baxdım. Bu dəfə içimdəki incikliyi
gözlərimdən oxudu. Mən ona heç bir kəlmə də
demədim. Nə deyəcəkdim ki?
- Niyə
belə baxırsan?
-
Heç. Oxuyaram, - səsim güclə ayrıldı
boğazımdan.
- Bilirsən,
bu qız çox maraqlı yazır. Oxu, özün də
görəcəksən. Həm də sizi tanış edəcəm.
Çox yaxşı qızdır.
Gözlərim
aşağı enir. Bu enişdə gözlərimdə
özüm də, hekayələrim də, bişirdiyim
çiyələkli piroq da enir, düşür, yox olur.
İndi ona nəsə deməliyəm. Nəsə bir reaksiya
verməliyəm. Amma nə edəcəyimi, nə deyəcəyimi
bilmirəm. Eləcə susuram. Bu dəqiqə içimdən
ancaq ağlamaq gəlir. Çünki qısqanclıq alıb
canımı. O intihar edən gənc oğlan idi. Bu isə
qızdır. Və mən indi ədəbi qısqanclıqdan
daha çox, qadın qısqanclığının hikkəsində
boğuluram. Nə deyim ona? Deyim ki, düz eləmirsiz? Gərək
mənim hekayəmi bəyənəsiz, mənim
yazdığımı dəyərli biləsiz, məni sevəsiz?
Sevəsiz demişkən. Doğrudan a. Bəlkə, müəllimim
o qıza vurulub? Ona görə dilindən düşmür
hekayəsi, belə tərifləyir? Axı o, tərifə xəsis
adamdır. Yəqin, vurulub ona. Hə, yüz faiz vurulub. Yox, belə
bir şey olsaydı, mənə deyərdi. Yox, deməzdi. Bax
bunu deməzdi. Daha da gərginləşdiyimi hiss edirəm.
- Sənə
nə olub?
Sözündən
diksinirəm. Çaşqınlıq içində
üzünə baxıram. O da təkrarlayır
sualını.
- Sənə
nə olub?
-
Heç nə. Mən gedim.
Kağızları
qatlayıb cibimə soxuram. Qalxanda stolda qalan piroqa, soyumuş
çaya baxıram. Elə məyus oluram ki. Eh mən! Nə axmaq
adamam e. Mən də ona xoş gəlmək üçün
səhər tezdən oyanıb, gedib çiyələklərin
ən gözəlini seçmişdim. Önlüyümü
yaxama bağlayıb bütün sevgimi una, yumurtaya qatıb xəmir
yoğurmuşdum. Boşuna əmək sərf etmişəm.
Əməyim cəhənnəmə, ümidlərim, gözləntim
heç olub getmişdi. Elə mən də getdim. Heç
bilmirəm sağollaşdım, yoxsa yox.
Yol boyu
yenə hikkə içində gedirəm. Elə gedirəm
ki... Heç ayağımın altına da baxmıram. Bilmirəm
inciyəm, bilmirəm hirsliyəm, bilmirəm. Bilirəm ki, dəliyəm.
Artıq əməlli-başlı dəliyəm. Hə də,
dəlinin başında buynuzu olmur ki. Adama vurulmuşam,
başqalarına tərifi məni öldürür,
götürə bilmirəm. Olsun ki, zəifəm, olsun ki, iradəsizəm.
Amma daha iş işdən keçib, ox da yayından
çoxdan çıxıb. İndi qalıb oxun nə qədər
vaxta və hara dəqiq düşməsini gözləmək.
Bədənim qollarımın, qıçlarımın birləşdiyi
yerlərdən çat verir elə bil. Elə bil bu dəqiqə
aralanıb beş parçaya bölünəcəm. Mən
bu adamla neyləyim axı? Küsüb gedə də bilmirəm.
Heç nə deyə də bilmirəm. Etiraz da edə bilmirəm.
Bəs mən yazıq neyləyim? Başıma haranın qara
daşını salım? Bu əlimdəki hekayəni necə
oxuyum, necə oxumayım? Axı sabah yanına gedəndə
fikrimi soruşacaq, müzakirə etmək istəyəcək.
Nə deyəcəm onda? Məcburam ki, oxuyam. Oxumasam, qəzəblənəcək,
məndən uzaqlaşacaq. Bax, bircə bunu istəmirəm.
Necə çarəsizəm e. Məcburam, istəməyə-istəməyə
də olsa, oxuyam. Evə çatıram. Yenə də mixəkli
çayımı süzüb otururam. Kağızların
qatını açmağa əlim, oxumağa gözlərim
ürək eləmir. Dərindən nəfəs,
çayımdan da bir qurtum alıb oxuyuram. Və yenə də
həmin qənaətdəyəm. Mən bu qızdan da, o
ölən oğlandan da yaxşı yazıram. Vəssalam! Bu
qəti və soyuqqanlıqla dediyim sözlərin ardınca mənə
yenə də hikkə gəlir. Hiss edirəm ki,
paxıllıq edirəm. Müəllimimin kimisə tərifləməsi
məni dəli edir. Özü də ki, bu təriflədiyi yazıçı
oğlan deyil. Bu kağızları hirslə ovuclarımın
arasında sıxıram. Sonra açıram xırda-xırda
cırıb qabın içinə atıram. Sonra da hikkəylə
kibriti yandırıb üstünə atıram. Kağız
alovlandıqca gün ərzində ürəyimə
yığılan kini odun üstünə tökürəm
elə bil və qəfil qışqırıram: "Bəsdir!".
Yanıb külə çevrilənə qədər
gözümü kağızlardan çəkmirəm! Onlar
yoxa çıxdıqca onun da yoxa
çıxdığına inanıram. Yenə də qəfil
sevinc dolur ürəyimə. Eynən keçən dəfəki
kimi. Daxilimə qəribə bir rahatlıq gəlir. Və bu məni
yenə də xoşbəxt edir. Amma düşünəndə
ki, səhər müəllimimlə bu hekayəni müzakirə
etməliyəm, qanım yenidən qaralır.
Yenə də
müəllimimin qanı qaradır. Görəsən niyə?
Narahat oluram. Dünən hekayəni oxuyub əhvalı
yaxşılaşmışdı axı. Nə oldu yenə?
Pis nəsə baş verib. Bu dəqiqdir. Mən onun nəfəsindən
əhvalının necə olduğunu bilirəm. Qorxuram da nə
olduğunu soruşmağa. Bəlkə elə bir şeydir ki,
mənə demək istəmir. Amma mənə deyə bilməyəcəyi
sözü yoxdur axı. Mənlə hər şeyi rahat
bölüşür. Hər halda, özü belə deyir. O təriflədiyi
tələbələri ilə də mənimlə olduğu
kimi açıq deyil. Elə bu anda hardansa ağlıma gəlir
ki, kaş heç olmayaydı, mən də ona belə
bağlanmazdım. Onu bu qədər... Eh, nə bilim. Amma yox.
Yaxşı ki, elə beləyik. Fikirlərimdən
ayrılıb nə olduğunu soruşuram. Gözləri
dolur. Özünü güclə saxlayır. Eynən
oğlanın intiharındakı kimidir halı. Düzü,
qorxuram, canıma vicvicə gəlir. Birtəhər dilə gəlib
nə olduğunu soruşuram.
- Xərçəng...
Duruxuram.
Yəni müəllimim xərçəngə tutulub. Ola bilməz.
Mən onu belə tez itirə bilmərəm. Yox. Ola bilməz.
Allah mənə qıymaz. Özümü heç cür ələ
ala bilmirəm. İstəyirəm onu qucaqlayım, təsəlli
verim ki, qorxmayın, sizə heç nə olmayacaq;
sağalacaqsınız - deyim. Müəllimim kədəri rəsm
kimi əks olunan səslə yavaşca deyir:
- O
qız...
O qız
deyəndə diksinirəm. Səsi bir ton da aşağı
düşür. Səsi ilə birgə göz qapaqları da
enir. Xalçanın naxışında ilişib qalır.
Dünən hekayəsini oxuduğum qızdan
danışdığını başa düşürəm.
- Axı
nə oldu birdən-birə? Yaxşıydı,
danışırdı, gülürdü. Hələ hekayəsini
də bəyənmişdiz.
Müəllimim
baxışlarını yerdəki xalçanın
naxışından qaldırmadan deyir:
- Mənim
hekəyəsini bəyənməyim, indi onun taleyində
heç nəyi dəyişməyəcək. Onun ömrü
hekayəsi kimi gözəl olmayacaq...
O, sanki
sözünü sona çatdıra bilmir. Balaca yumru əllərini
üzünə tutur. Sakitcə mənə deyir:
- Get,
qurban olum, get. İncimə. Sabah danışarıq. Mütləq
danışarıq.
Əvvəlcə
sözləri pisimə gəlir. İnciyirəm də bir
anlıq. Sonra da başa düşürəm ki, istəmir
ağladığını görüm. Dərindən nəfəs
alıram.
-
Yaxşı olacaq, fikir eləməyin. İndi bütün dərdlərin
dərmanı var. Onunku da tapılacaq...
Otaqdan
pirdən çıxan kimi daldalı çıxıram.
Qapıdan çıxanacan da ondan gözlərimi çəkmirəm.
Əlləri üzündə içini çəkir.
Evindən
çıxıb yol boyu düşünürəm.
- Niyə
belə oldu, görəsən? Bu qız gənc, hətta məndən
də kiçikdir. Belə baxırsan, dərdi yox, səri
yox. Niyə xəstələnsin ki? Niyə də, niyə? Bəlkə
yalan deyir? Niyə yalan desin axı? Bəlkə, istəyir
müəllimin ona yazığı gəlsin, ona daha çox
diqqət ayırsın? Hmm. Nə bilim. Əşi yox e, olmaz.
Bir ona görə eləməz. Axı bilir ki, müəllimimiz
nə qədər həssasdır. Amma yenə də. Mən
ona da bir o qədər etibar eləmirəm. Bilmək olmaz hələ.
Bir anlıq özüm öz fikirlərimə diksinirəm.
- Bu nə
düşüncədir? İlahi, sən məni
bağışla. Olmaz, bu boyda yalan olmaz. Amma mən günaha
batdım yəqin ki. Gör bir qızı necə şərləyirəm
e. Ayıb olsun mənə. Eh.
Və yenə
də bunların hamısının qısqanclıqdan
doğduğunu başa düşürəm. Özümü
birtəhər ələ alıram.
- Görəsən,
qıza zəng vurum? Lap tutalım zəng vurdum. Hə! Nə
deyim? Allah şəfa versin, deyim? Bu da birtəhər
çıxır axı. Bəlkə, heç zəng eləməyim?
Of. Başım şişdi. Bilmirəm nə edim...
Sonra bir
anda müəllimimin gözümə son kadrı gəlir. Yenə
də pis oluram. Mən indi qızın halından çox,
müəllimimin halına acıyıram. Onu elə kədərli
görmək istəmirəm. Və yenə də
ağlıma axmaq bir fikir gəlir:
- Bəs
görəsən, mən belə xəstələnsəydim,
ya da mənə nəsə olsaydı, onda da belə pis
olardı? Bilmirəm.
Bir də
ayılıram ki, yol gedə-gedə bayaqdan
özüm-özümə danışırmışam.
Yoldan keçənlər də mənə
baxırmış. Bunu həm son qarşıma çıxan
adamın qəribə baxışlarında, həm də geri
çevriləndə bir az ondan əvvəl ötən
adamın mənə çevrilib "yazıq xalis dəlidir"
deməsindən anladım. Susdum. Sakitcə yoluma evə kimi
davam elədim. Yağış da narınca yağır.
Ən sevdiyim havadır. Amma qarmaqarışığam.
Evə
çatıb əynimi belə dəyişmədən eyvana
çıxıram. Üzbəüz binanın pəncərələrinə
baxıram. Oğlanın necə intihar etməsini
düşünürəm. Qorxuram, yaman qorxuram. Sonra yenə də
o qız yadıma düşür. İkisinə də əvvəlcə
nifrət etdiyimin, sonra da yazığım gəldiyinin fərqinə
varıram. Yağış hələ də kəsməyib. Və
bu yağış elə bil ki, fikrilərimin içindəki
qaranlıqları yuyur. Qəfil ağlıma hər iki hekayəni
oxuyanda "öl" deməyim, hekayələri
cırmağım, cırmaqla ürəyimin soyumayıb
külə dönənəcən yandırmağım
yadıma düşür. Canıma yenə də vicvicə gəlir.
Qorxuram. Eyvanın məhəccərindən var gücümlə
yapışdığımı, üzbəüz binada bir pəncərəyə
zilləndiyimi hiss edirəm. Özümü ələ
alıb, sakitləşdirməyə çalışıram.
- Yox,
heç bir əlaqəsi yoxdur. Hamısı təsadüfdür.
Mənim bir "öl" deməyimlə adamlar öləsi
deyil ki. Yox e, mümkün deyil, - sakitcə
özüm-özümə deyirəm.
Nə
yalan deyim, düşüncələrimdən qorxuram.
Özü də əməlli-başlı qorxuram. Özüm
özümü inandırıram ki, bunların hamısı,
doğrudan da, təsadüfdür. Mənim qəzəbimdən
pis heç nə ola bilməz. Bu, mümkün deyil. Vəssalam.
İçəri keçirəm, eyvanın
qapısını örtürəm, pərdəsini də
çəkirəm. Yerimə uzanıb adyalımı
başıma çəkirəm. Nəfəsimin səsi
qulaqlarımı incidir. Necə yuxuya gedirəm, heç
özüm də bilmirəm.
Səhəri
gündür. Oyanmışam. Tünd qəhvəmi
qarışdırıram. Qaşıq fincanın içində
danqıldadıqca səsli fikirləşirəm:
- Görəsən,
gedim yanına? Yoxsa getməyim? Bilmirəm.
Ümumiyyətlə,
çox tərəddüdlü insanam. Belə hallarda isə
tərəddüdüm lap kvadrata yüksəlir. Zəhləm
gedir onda özümdən:
- Nəysə
e, gedirəm. Nə olar-olar. Uzaqbaşı qapıya qədər
düşünərəm. Fikrimdən dönsəm, lap
qapıdan da olsa, qayıdaram.
Geyinib tələsik
evdən çıxıram. Yenə də yol boyu
qarmaqarışıq fikirlər başımı xarab edir:
- Görəsən,
mənim düşüncələrimlə bu iki insanın
taleyi arasında nəsə bir bağlılıq var, ya yox?
Varsa mən bilməliyəm. Bundan sonra düşüncələrimə
fikir verməliyəm. Bəs mən bunu necə
aydınlaşdırım axı? Nəylə bunu və ya əksini
özümə sübut edim? Of. Başım şişdi!
Elə
axırıncı sözümü möhkəm səslə
demişdim, baxdım ki, müəllimimin qapısındayam. Astaca
içəri keçirəm. Qapısı həmişə
açıq olur. Qanı qaradır. Bunu külqabıdakı
siqaret kötüklərinin sayından bilirəm. Mətbəxə
keçib onun üçün sevdiyi mixəkli çaydan dəmləyirəm,
süzüb gətirirəm. Yanında otururam. Mənə nəsə
deyəcəyini gözləyirəm. Heç nə demir.
Çayını qurtumlayır. Külqabını aparıb
zibilqabına boşaldıram. Əslində bu, bəhanə
idi. Səssizliyindən sıxıldım. Fasilə vermək
istədim. Mən bu adamı niyə bu qədər çox
sevirəm, anlamıram. Nə edim görəsən? Gedim yenə
də yanında sakitcə oturum, yoxsa nədənsə danışım?
Danışım ki, bir az fikirləri dağılsın. Hə,
düzdür. Elə belə də edəcəm. Otağa
qayıdanda həmin qızı yanında görürəm.
Bu nə vaxt gəldi? Xəstəliyini-filanı unudub,
içimdə yenə də ona qarşı qəzəb
donunun altında qısqanclığımın
qalxdığını hiss edirəm. Gəl indi
özünü ələ al, ala bilirsənsə. Nə var
axı? Niyə gəlmisən? Gəlmisən ki, müəllimin
sənə yazığı gəlsin? Əlacım olsa səni
özüm öldürərəm, heç xəstəliyə
də ehtiyac olmaz. Və bir anda özüm öz fikirlərimdən
qorxuram. İlahi, bu nədi? Bu nə düşüncədi? Dərindən
nəfəs alıram.
- Sənə
də çay gətirim?
-
Əziyyət çəkmə.
- Yox, nə
əziyyəti. Gətirirəm.
Təbəssümlə
cavab versəm də, otaqdan çıxanda hirs məni yenə
də boğur. Dəli oluram lap. Birtəhər sakitəşib
otağa qayıdıram. Müəllimim onun əlindən
tutub, təsəlli verir. Məni görəndə sanki bir az pərt
olurlar. Amma bəlkə də, bu mənə belə gəlir.
Bilmirəm. Çayı qoyuram.
-
Yaxşı, siz söhbətinizi edin. Mən sonra gələrəm.
Müəllimim
sakit səslə:
- Hara
gedirsən? Otur. Tələsmə.
- Yox,
müəllim, bir az vacib işlərim var. Gələrəm
sonra.
Evdən
çıxıram. Yenə qəzəbliyəm, yenə
hirsliyəm. Özüm-özümlə
danışa-danışa gedirəm:
Nə
vacib iş? Sənin nə vacib işin var ki? Heç bir vacib
işin yoxdur. Heç vacib olmayan işin də yoxdur. Niyə
çıxdın evdən? Niyə onları tək
buraxdın?
Yolun
ortasında maşın siqnalının səsinə
dayanıram, çevrilirəm. Gözlərim
maşının faralarından daha çox
böyüyür. Lopa bığlı sürücü
başını qapının pəncərəsindən
çıxarıb nəsə
qışqıra-qışqıra mənə deyir. Başa
da düşmürəm. Əliylə svetoforu göstərəndə
qırmızının yaşıla keçdiyini
görürəm. Astaca deyirəm:
-
Yaşıldı da.
- Xəsətəsən
sən. Get Maştağaya, - deyir lopa bığlı
sürücü mənə. Yox demir, qışqırır.
Mən də
heç nə olmamış kimi yoluma davam edirəm.
Bayaqkı fikirlər də başımda. Və astaca deyirəm:
-
Ölsün elə!
Yolu
keçib dayanıram. Yenə vahimə içindəyəm.
Fikirlərimdən qorxuram. Görəsən, o oğlan mənim
kinimdən öldü? Qabaqda insanlar elə bil daldalı gedir.
Belə niyə? Aaa... Ətrafa baxıram, hamı daldalı
gedir. Udqunuram. Hə, yəqin, yuxudayam. Yuxuda hər şey ola
bilər. Hər şey. Hmm. Kinolarda görmüşəm, belə
olanda adamlar özlərini çimdikləyirlər ki, yuxudan
oyansınlar. Qolumu çimdikləyirəm. Yuxudan oyanmıram.
Elə həminki yerdə, həminki vəziyyətdəyəm.
Nə baş verir bəs? Gözlərimi qaldırıram. Oh.
Şükür. Adamlar daha daldalı getmir. Adam kimi qabağa gedirlər.
Nə yaxşı. Deyəsən, lopa bığlı
sürücü düz deyirdi. Dəli olmuşam.
Qaçım evə.
Evə gəlirəm.
Düşüncələrim məni yorur. Yenə də
adyalı başıma çəkib yatıram. Sabah nə
olar-olar.
Səhəri
gün yuxudan yenə də axmaq-axmaq fikirlərlə
oyanıram. Başım qazan kimidir. Əlimi vursam, danq edəcək
elə bil. Bu nədir e belə? Niyə bu günə
qaldım axı? Özümü günahkar hiss edirəm. Mən
onlara nifrət etdim deyə belə oldular. Yüz faiz belədir.
Mən neyləyim? Haranın daşını töküm
başıma axı? Müəllimim də mənə diqqət
ayırmır. Fikri ölən oğlanla, xəstə
qızın yanındadır elə. Təzə
yazdığımı da ona göstərmək istəmirəm.
Qanının qara vaxtı oxusa, bir az da acığını
yazımdan çıxacaq. Bəlkə də, ürəyində
fikirləşir ki, kaş onların yerinə mən öləydim.
Nə qədər əlləşib-vuruşsa məndən
yazıçı olmaz. Amma onlar hazır yazıçı
idilər. Onlarla qürur duyurdu, fəxrlə tələbəmdi
deyirdi. Mənim adımı çəkməkdən belə
utanırdı. Heç vaxt demirdi ki, bu qız da mənim tələbəmdir.
Heç vaxt yazdığımı bəyənmirdi.
Xarakterimi, düzgünlüyümü, yaxşı insan
olduğumu deyirdi, amma nə
yazıçılığımı bəyənirdi, nə
də mənim özümü. Mən ondan bu qədər
vaxtda nə tərif, nə də sevgimə qarşılıq
üçün bir söz eşitdim. Heç nə! O
çox müdrik adam idi. Əlbət ki, ona sevgimi də
bilirdi. Amma məni nə özündən, nə də
özünə buraxırdı. Yəqin ki, yazığı
gəlirdi. Heyif. Hərdən öz yazdıqlarımı o
uşaqlarınkılar kimi cırıb yandırmaq istəyirəm.
Neynim? Bacarmıram. Özgənin hekayəsi deyil ki, rahatca
cırım, ürəyim uf da deməsin. O bəyənməsə
də, mən axı onlara ruhumu qoymuşam. Necə atım
yandırım? Və nədənsə ağlıma Masterin
yazılarını yandırması gəlir. Nə dəxli
var e? Özümü kimlə müqayisə edirəm? Ee, nəysə.
İndi neynim görəsən, gedim, ya getməyim?
Düşünürəm, düşünürəm,
düşünürəm... və qəfil qərar verirəm:
gedirəm!
Başımı
alıb gedirəm müəllimimin evinə. İçəri
girən kimi düz yanına gedirəm.
- Salam.
- Salam.
- Necəsiz?
- Babatam.
Pis deyiləm.
Sanki deməyə
söz axtarıram. Mən e! Mən deməyə söz
axtarıram. O da gözlərimin içinə baxır. Belə
olanda lap özümü itirirəm. Elə bilirəm, ürəyində
deyir ki, niyə gəlmisən? Düşünür ki, bu
burda boşuna vaxt itirir. Bunlar ağlıma gəldikcə lap
ruhdan düşürəm. Daha heç nə yazmaq istəmirəm.
Heç bura da gəlmək istəmirəm. Bu adam
özünü məndən ötrü boşuna yorur. Məndən
yazıçı olmayacaq. Hə, olmayacaq. Mənə nəsə
deyir. Fikirlərimin içində dolaşdığımdan
eşitmirəm. Birdən əlini əlimə doğru
uzadır, diksinirəm. İçimi çəkib əlinə
baxıram. O da məni belə görüb təəccüblənir.
- Ver
görüm nə yazmısan?
Hekayəmi
əlimdə görüb, istəyir. Tələsik və həyəcan
içində hekayəmi ona uzadıram. Amma tərəddüdlü
olduğumu görür.
- Nə
olub?
-
Iııı... Heç nə...
- Bəs
niyə beləsən?
- Bəlkə,
oxumayasız? Hə, verin mənə, - hekayəni almaq
üçün əlimi ona uzadıram. - Hə, verin. Yaxşı deyil
onsuz da, alınmayıb.
- Hardan
bilirsən? - hekayəmi stolun üstünə qoyur, - oxuyum,
deyərəm.
Söz
demək haqqımı itirirəm. Amma elə dilxoram. Əminəm
ki, yenə də bəyənməyəcək, o,
sözünü deyəcək, mən utanacam, alınmırsa
niyə yazmaq istədiyimin cavabını axtaracam, sonra yenə
də ruhdan düşəcəm. Eh...
- Gedirsən?
- Hə...
Yox... Nə bilim. Nəsə lazımdır?
- Yox. Amma
istəyirsənsə, qal. Otur, bir az söhbət edək.
Ürəyim darıxır.
Sevinirəm.
Əslində, getmək istəmirdim axı. Yanında qalmaq,
söhbət etmək istəyirdim. Ondan öyrənəcəyim
o qədər şey vardı hələ. Qorxurdum ki,
çatdıra bilmərəm. Birdən nəsə baş verər,
onu sevdiyimi hiss edər, xoşuna gəlməz,
yollarımız ayrılar. Amma mən maksimum dərəcədə
emosiyalarıma hakim olurdum. Ona heç nə hiss etdirmirdim.
- Siz niyə
ateistsiz?
Sualımdan
nəinki müəllimim, özüm də diksinirəm.
-
Bağışlayın. Yersiz sual verdim.
Aradan
çıxmağa bəhanə axtarıram.
- Otur.
Ateist olduğum hardan gəlib ağlına?
- Nə
bilim, - çiyinlərimi çəkirəm, - bir dəfə
demişdiz...
- Nə
demişdim? Demişdim ki, ateistəm?
- Yox.
- Bəs
nə?
Niyə
belə fikirləşdiyimi yadıma salmaq istəyirəm.
Yadıma düşmür ki düşmür. Amma əminəm.
Əminəm ki, o, ateistdir. Diqqətlə üzümə
baxır. Mən də deməyə söz tapmayıb yenə
də çiyinlərimi çəkirəm.
-
Əslində, bir az haqlısan. Amma tam yox. Heç vaxt
heç nəyə inanmamışam. Mənim
üçün müqəddəs bircə bax budur, - əlini
hekayəmin üstünə qoyur, - yazı! Vəssalam! Ondan
canlı heç nə yoxdur. Və ruh da ancaq ondadır. Qalan
hər şey fanidir. Elə dünya da, elə insanlar da, elə
inandıqlarımız da.
Onun bu
sözlərindən gözlərim bərəlsə də, məni
haqlı sanmağından sevinirəm. Amma yenə də hardan
buna bu qədər əmin olduğumu bilmirəm. Bir tərəfdən
də "tam yox" deməyi məni
çaşdırır. Görəsən, bununla nə demək
istəyir axı?
- Nə
olub? Niyə elə donmusan?
- Bilmirəm.
Sizə qulaq asıram.
- Hə,
- əlini qaldırıb bir də hekayəmin üstünə
qoyur, - bunu oxuyacam.
Yenə də
həyəcandan istilənirəm. Bu istini boğazımdan
yuxarı, daha çox da üzümdə hiss edirəm.
- Ateistəm,
ya deyiləm. Fərqi yoxdur. Bunu unutma ki, hər şey təbiətdir.
Təbiətdən yüksəkdə heç bir şey
yoxdur. O həmişə var olub, bundan sonra da, biz olmayanda da,
bizdən sonrakılar olmayanda da olacaq. Bir də bil ki, əsas
məsələ enerjidir. İnsan nə enerji
ötürürsə, o enerji ona geri dönür. Sən
yaxşı olmalısan, yaxşılıq ötürməlisən
ki, o yaxşılıq sənə qayıtsın. Bir də
inam! Bax bu əsas məsələdir. Nəyə inanırsan,
odur!
O
danışdıqca içimdə qəribə bir ruh yüksəkliyi
duyuram. Elə bil ürəyim indi başqa cür - nə bilim
necə - nəsə başqa cür döyünür.
Danışır və danışdıqca da düz
gözümün içinə baxır. Gözlərimdən
ruhumun içinə sirayət edir elə bil, sözləri
axır elə bil gözlərimdən vücuduma dolur.
Gözlərimi qaçırmaq istəmirəm ondan. Heç
istəsəm də, qaçıra bilmərəm. Çəkir
məni özünə. Elə bir yüksək enerjiylə
çəkir ki, sovruluram. Və bununla daha da çox ona
bağlanıram.
- Niyə
susursan? Nəsə de də.
Birdən
yuxudan yarımçıq ayılıbmış kimi diksinərək
ona baxıram. O isə elə sakit, elə təmkinlə
baxır. Həmişə onun təmkinindən istəmişəm
özümə. Adam bu qədər səbirli və rahat
olmağı necə bacarır görəsən?
-
Yaxşı. Get. Mənim də bir az işlərim var. Gedib
qıza dəymək istəyirəm. Hekayəni axşam vaxt
edib oxuyaram. İstəsən sabah gələrsən,
müzakirə edərik. Hə, sabah gəl elə.
İsti-isti fikirlərimi deyim. Sonra yadımdan
çıxır.
- Baş
üstə. Gələrəm.
Yarı
sevinc, yarı həyəcan içində evdən
çıxıram. Yenə də özümü qəribə
hiss edirəm. Bu zəhrimar hissin də bir adı yoxdur ki, bilim
nədir belə. İti addımlarla gedirəm. Birdən
dayanıram. Yadıma düşür ki, onun üçün
aldığım dərmanlar o biri cibimdə qalıb, verməmişəm.
O da axşam içməlidir. Mən dərmanı verməsəm,
ömründə alıb içməz. Yadına belə
düşməz ki, çıxmışkən alsın. Ona
görə tələsik geri qayıdıram. Elə gəlib
evə qaranəfəs çatıram ki, duruxuram. Səsim də
boğazımda quruyur. Nə baş verdiyini başa düşə
bilmirəm. İçəri otaqdan səsi gəlir. Elə
bil kiminləsə dalaşır. Qorxuram səs tonundan. Onu
heç vaxt belə görməmişdim. Daha doğrusu,
eşitməmişdim. Görəsən, kiminlə
dalaşır elə. Diqqətlə qulaq asıram:
- Nə
istəyirsən axı? Nə? Nə vaxt bitəcək bu?
Donub
qalmışam. Qərarsızam. Bilmirəm içəri
keçim, yoxsa qayıdım yavaşca gedim. Heç gəldiyimi
bilməsin də. Yenə də səsi gəlir:
- Niyə
belə edirsən? Əl çək daha!.. Əl çək!
Daha
heç nə düşünmədən özümü
içəri atıram. Amma səssiz. Çünki nə
baş verdiyini bilmək istəsəm də, məni görəndə
əsəbiləşəcəyini düşünürəm.
Dayanıb pəncərənin qarşısında. Üzü
səmaya baxır və yenə də qeyzlə deyir:
- Niyə
belə edirsən axı? Niyə? Mən onu sənin qəzəbindən
necə qoruyum? Axı görürəm, qəlbini
qırıram. Özüm də əzab çəkirəm.
Niyə başa düşmürsən?
Onsuz da nə
baş verdiyini anlamayan mən, indi lap
qarışıqlığa düşürəm. O bununla nə
demək istəyir? Kimi kimdən qoruyur? Nədən qoruyur?
- Söz
verirəm, bax sənə söz verirəm! Nəyə deyirsən
and içim: inandıqlarıma da, inanmadıqlarıma da! Onu
yazmağa qoymayacam! Özüm də yazmayacam! Bax, gör...
Bunu deyir
və pəncərənin qırağındakı
romanının əlyazmasını cırmağa
başlayır. Və bunu elə bil hirs, hikkə, nə bilim,
mənfi enerji ilə edir ki, elə bil səhər enerjinin
qayıtmasından danışan heç o özü deyildi.
-
Gördün! Yazmayacam. O da yazmayacaq! Qoymayacam yazsın!
Yazdıqlarına o qədər pis deyəcəm ki,
özü bezəcək! Yazmayacaq! Eşidirsən? Bu uşaq
da növbəti qurban olmasın! Yalvarıram sənə!
Olmasın!
Deyə-deyə
romanının səhifələrini dayanmadan, heyifsilənmədən
cırır, cırılan kağızlar qağayı kimi
uçuşur havada, məhv olur, yerə tökülür.
- O
qızı mənə bağışla! Mənə! O biriləri
məhv etdiyin kimi, bunu da məhv etmə!
Və
sanki indi söhbətin məndən getdiyini anladım.
İçəri gəlişimi eşitməsə də,
ürəyimin döyüntüsünü eşitməliydi!
Amma o necə öz aləminə qapılmışdısa, nə
məni görür, nə də ürəyimin
döyüntüsünü eşidirdi. Dəhşətdəyəm.
Bilmirəm nə edim. O məni qorumağa
çalışır, hansısa tanrısından, hansısa
inandığından. O biri tələbələrin bədbəxtliyində
özünü günahkar bilir. Belə çıxır, məni
qorumaq üçün yazmağa qoymur. Yenə də bilmirəm
nə edim. Tez mətbəxə keçir stəkanda su gətirirəm.
Ona yaxınlaşır, dərmanını, stəkanı
uzadıram.
- Dərmanınız
qalıb.
Bunu elə
sakit, elə təmkinlə deyirəm ki, elə bil onun
bütün səbri, təmkini mənə köçüb.
O da duruxur. Üzündəki qəzəb, qorxu, hikkə
çəkilir. Yumşaq, amma eyni zamanda da narahat tərzdə
mənə baxır.
- Sən
nə vaxt gəldin?
-
İçin. Sizə sözüm var. Mən gedirəm.
- Hara?
Üzümə
çaşqınlıq içində baxır. Mən də
heç nə olmamış kimi stolunun üstündən
hekayəmi götürürəm, cırıb romanın
üstünə tökürəm.
-
Uşaqlıq arzumun dalınca.
- Nə
arzu?
- Piano...
Xanım AYDIN
Ədəbiyyat qəzeti.- 2022.- 28 may.- S.2-4.