Kseniya

Eucenio Montale (1896-1981) - italyan şair, yazıçı, tənqidçi. 1975-ci ilin Nobel mükafatı laureatı.

Müəllif iki hissədən ibarət "Kseniya" toplusunu (hər hissədə on dörd şeir) mərhum həyat yoldaşı Druzilla Tansinin (təxəllüsü "Milçək" idi) xatirəsinə həsr edib.

"Kseniya" ("Xenia") antik və Avropa ədəbiyyatında kiməsə həsr olunmuş qısa ironik şeir növüdür.

1

Sevimli balaca böcək

nə üçünsə adını milçək qoyublar

bu axşam hava qaralanda

İkinci İşayanı oxuduğum vaxt

yenə peyda oldun yanımda

amma bu dəfə eynəksiz idin

məni görə bilmirdin

heç mən də şüşələr parıldamadığı üçün

tanıya bilmədim səni alatoranda.

2

Eynəksiz, bığsız

yazıq böcək, həm də qanadsız

(ancaq yuxularda qanadların vardı),

səhifələri səpələnmiş Əhdi-Ətiq, etibarsız,

gecənin qaranlığı, ildırım,

şimşək, sonra isə fırtına,

səssizlik... Bəyəm sən bu qədər

tez gedə bilərdin heç nə demədən?

Amma gülməlidir

hələ də dodaqların olduğunu düşünmək.

3

Parisdə, Sent-Ceymsdə bir nəfərlik nömrə

istəməli olacağam.

(Tənha müştəriləri də

heç xoşlamırlar). Venesiyadakı

yalançı Bizans mehmanxanasında da

eyni şey; o saat telefonçu qızlar

axtarılacaq sonra,

sənin köhnə dostların;

və təzədən yola çıxmaq lazım olacaq

tükənəndə ilk coşqu,

mənimlə olmağını istəyəcəyəm

tək bir hərəkətin və ya vərdişinlə də olsa.

4

Fit çalmağı məşq etmişdik,

o biri dünyada

bir-birimizi tanımaq üçün işarə.

İndi də fit çalmağa çalışıram,

bir ümidlə ki,

çoxdan ölmüşük özümüz də bilmədən.

5

Hələ də başa düşməmişəm ki,

mən sənin sadiq, qotur itin idim,

yoxsa sən mənim.

Başqaları üçün kor böcək idin

yüksək cəmiyyətin dedi-qodusu içində

itib-batmış. Əslində onlar

oyuncaq idi sənin üçün,

sən idin onlarla əylənən;

sən qaranlıqda da görürdün onları,

qaça bilmirdilər sənin

yarasa nəzərindən.

6

Heç fikirləşmədin

özündən sonra iz buraxmağı

şeirdə və ya nəsrdə. Sənin sehrin idi bu,

buna görə iyrəndim sonralar özümdən.

Həm də bundan qorxurdum ki,

Birdən atarsan məni quruldayan

təcrübəsiz şairlərin bataqlığına.

7

Özünə yazığı gəlməyi,

sonsuz kədəri və ürək sıxıntısı

bu dünyaya aşiq olanın,

ümid edənin və ümidini üzənin

bir başqa... (kim cəsarət edə bilər

"başqa dünyadan" deməyə?)

..........................................................

"Qəribə yazıqlıq..." (Zanbaq, ikinci pərdə)

8

Qırıq-qırıq, fasiləli nitqindir mənə qalan

tək şey, onunla kifayətlənirəm.

Amma onun da vurğusu dəyişib,

itirib rəngini.

Öyrəşirəm artıq səni eşitməyə, eşidirəm

səsini teletaypın xışıltısında,

Brissaqo markalı siqarımdan

çıxan dumanda.

9

Qulaq asmaq yeganə görmək

vasitən idi sənin.

Telefon xərcimiz o qədər azalıb ki.

10

"O dua edirdi?" "Hə, Müqəddəs Hermesin

qarderobundan itirdiyi çətiri və

başqa əşyalarını tapmaq üçün

Müqəddəs Antonioya dua edirdi".

"Ancaq buna görə?" "Ölmüş əzizləri

və mənim üçün də".

"Kifayətdir", rahib dedi.

11

Göz yaşlarını xatırlamaq

(mənimki iki dəfə çox idi)

bəs etmir qəhqəhələrini unutdurmağa.

Gülüşün, təəssüf ki, heç vaxt baş verməyən

Qiyamətinin müjdəçisiydi elə bil.

12

Köstəbək addımlarıyla gəlir bahar.

Zəhərli antibiotiklərdən,

baldırındakı mildən,

hansısa siçovulun gəmirib

qurtardığı var-dövlətdən

danışdığını eşitməyəcəyəm artıq.

Bahar yaxınlaşır qatı dumanlarıyla,

uzun günləriylə, dözülməz saatlarıyla.

Daha eşitməyəcəyəm

necə mübarizə apardığını

zamanla, ruhlarla və yayın

yerləşmə problemləriylə.

13

Qardaşın cavan ölmüşdü. Onda saçı pırtlaşıq

qız uşağı idin, indi oval çərçivədən

mənə baxırsan daşlaşmış nəzərlərlə.

Qardaşın musiqi bəstələyirdi,

heç kimin eşitmədiyi,

heç yerdə çap olunmayan notlar

indi hansısa çamadanın dibindədir,

ya da atılıb zibilliyə. Bəlkə haçansa

bir nəfər təzədən yazar onları

artıq başqası tərəfindən

yazıldığını bilmədən.

Tanımasam da sevirdim onu.

Xatırlayan yox idi onu səndən başqa.

Bunu heç vaxt soruşmamışdım:

indisə mənası yoxdur.

Səndən sonra bircə mən qalmışam

haçansa onun yaşadığını bilən.

Amma bilirsən,

sevə bilərik kölgəni,

axı özümüz də kölgəyik.

14

Deyirlər

mənim poeziyam sahibsizdir.

Amma bir halda ki, sənin idi, demək kiməsə

məxsus idi; artıq görünüş yox,

ruh olan sənə.

Deyirlər, şeir hər şeydən alidir, öndədir,

unudurlar tısbağanın

şimşəkdən daha sürətli olduğunu.

Bircə sən bilirdin

hərəkətin hərəkətsizlikdən,

boşun doludan fərqi olmadığını

və aydın göyüzünün

əslində buludla örtüldüyünü.

Belə daha yaxşı başa düşürəm sarğı bezləri

və gips içindəki uzun səfərini.

Amma yenə də rahatlatmır məni

bir yerdə və ya ayrı olsaq da,

səninlə bir bütöv olduğumuzu bilmək.

Tərcümə etdi:

Həmid PİRİYEV

Ədəbiyyat qəzeti.- 2022.- 15 yanvar.- S.26.